Spis treści
Czy pysznogłówka jest jadalna?
Pysznogłówka (Monarda) to zioło z rodziny jasnotowatych, spokrewnione z roślinami takimi, jak jasnota, pokrzywa, mięta, bazylia i inne popularne przyprawy – i tak samo jadalne oraz korzystne dla zdrowia.
Ta miododajna i ozdobna roślina pochodzi z Ameryki Północnej. W kuchni i lecznictwie wykorzystać można aromatyczne liście i kwiaty (ziele zbiera się w czasie kwitnienia) różnych gatunków pysznogłówki. Do najpopularniejszych należą:
pysznogłówka cytrynowa – Monarda citridora,
pysznogłówka szkarłatna lub inaczej dwoista – Monarda didyma,
pysznogłówka dęta – Monarda fistulosa,
pysznogłówka kropkowana – Monarda punctata.
Ze względu na charakterystyczny cytrynowy aromat, pysznogłówka nazywana bywa bergamotką – tak, jak pomarańcza bergamota stosowana do aromatyzowania herbaty earl grey. Z ziela Monarda można przygotować herbatkę o łudząco podobnym smaku i cennych właściwościach prozdrowotnych.
Na co pomaga pysznogłówka?
Pysznogłówka zawiera związki aktywne o działaniu antyseptycznym, przeciwzapalnym i wykrztuśnym. Dzięki czemu pomaga w przypadku infekcji bakteryjnych i grzybiczych, stanów zapalnych w układzie pokarmowym, moczowym czy oddechowym, zwłaszcza przebiegających z kaszlem i zastojem flegmy.
Wykazano aktywność związków z pysznogłówki przeciwko tak groźnym patogenom, jak Escherichia coli, Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, S. albus, Streptococcus pyogenes, Pseudomonas aeruginosa, Candida albicans, Aspergillus brasiliensis, Klebsiella pneumoniae czy Enterococcus faecalis. Monarda wykazuje działa także żółciopędnie, wspierając trawienie tłuszczów.
Cenne substancje występują zwłaszcza w olejku eterycznym z liści, którego pysznogłówka zawiera do 3,5 procent. Przeważają w nim związki takie, jak geraniol, tymol, karwakrol, 1,8-cyneol, alfa-felandren i beta-cymen. Z surowca pochodzą antyoksydacyjne substancje w postaci antocyjanów i innych flawonoidów, m.in. apigenina, akacetyna, linaryna czy isorhoifolina. Tea ostatnia wykazuje właściwości chroniące komórki nerwowe i neuronaprawcze.
Pysznogłówka pomaga także w łagodzeniu skutków użądleń i ukąszeń przez owady. Z zastosowaniem tym związana jest tradycyjna anglojęzyczna nazwa rośliny – beebalm, czyli balsam na pszczoły.
Pysznogłówka – zastosowanie lecznicze i przepis na herbatę
Zastosowanie lecznicze pysznogłówki dotyczy najczęściej herbatki, czyli naparu z ziela, który można podawać bezpiecznie nawet dzieciom powyżej 2. roku życia. Nie jest natomiast wskazana w ciąży oraz w przypadku alergii na to zioło lub inne rośliny jasnotowate.
Napar z pysznogłówki nosi nazwę Oswego tea od plemienia Indian, którzy używali jej głównie do m.in. do łagodzenia zaburzeń trawiennych. Pomaga przy wzdęciach, kolkach, nudnościach czy zatrzymywaniu wody w organizmie – również w przypadku zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) u kobiet.
Aby przygotować herbatkę Oswego, należy zalać 1 łyżeczkę suszonego ziela lub 1 łyżkę świeżego 1/2 szkl. wrzątku i parzyć 10 minut, a następnie odcedzić.
W leczeniu ważne są jednak odpowiednio duże dawki ziela – herbatę należy pić małymi porcjami w ilości min. 300-400 ml dziennie. Mniejsze ilości można pić też dla smaku. Orzeźwiający aromat i działanie przeciwobrzękowe sprawiają, że to świetna opcja na upalne dni.
W przypadku bólu gardła, zapalenia oskrzeli, kaszlu, gorączki, warto dodać miód lub sok malinowy. Można też dodawać inne zioła, z którymi często działa lepiej. W przypadku przeziębienia i grypy to m.in. szałwia, majeranek, dziewanna czy fiołek wonny. Przy katarze warto parzyć np. z eukaliptusem.
Źródła:
Monarda – pysznogłówka w fitoterapii Medycyna dawna i współczesna Dr Henryk Różański
Chemical variability of lemon beebalm (Monarda citriodora Cerv. ex Lag.) during plant phenology Journal of Applied Research on Medicinal and Aromatic Plants
Bergamot Britannica
