Problemy z krzepnięciem krwi? To może być małopłytkowość – ostrzega lekarz. Zaburzenie jest częstsze po pandemii COVID-19. Jakie są objawy?

Małopłytkowość, inaczej trombocytopenia, to zmniejszona liczba płytek krwi we krwi obwodowej. Płytki te, wraz z kilkoma innymi czynnikami, mają wpływ na proces homeostazy (utrzymania wewnątrzustrojowej równowagi) odpowiadający za prawidłowe krzepnięcie krwi.

Wzrost przypadków małopłytkowości obserwowano podczas pandemii po przebyciu ciężkiego COVID-19, a według prowadzonych badań ich skutki utrzymują się przez wiele miesięcy. Znacznie rzadziej podobne reakcje może spowodować w pierwszych tygodniach podanie szczepionki anty-SARS-CoV-2, ponieważ wywołuje w organizmie podobny proces odpornościowy.

Choć większość Polaków spotkała się w swoim życiu z nazwą tego zaburzenia, nie każdy wie, czym małopłytkowość dokładnie jest, a także jakie objawy oraz zagrożenia są z nią związane. Często uważana jest za objaw białaczki i choć rzeczywiście może świadczyć o nowotworze krwi, repertuar chorób, które objawiają się przez małopłytkowość, jest bardzo szeroki.

Małopłytkowość może być też samodzielną chorobą. Choć sama jej definicja wydaje się dość prosta, przyczyn tego zaburzenia jest wiele.

Zbyt mała liczba płytek krwi może być spowodowana niedostatecznym wytwarzaniem, nadmiernym niszczeniem czy nieprawidłową dystrybucją. Tego typu nieprawidłowości mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty.

– Małopłytkowość wrodzona związana z defektami genetycznymi występuje rzadko. Czasem przebiega ona bezobjawowo i diagnozowana jest dopiero w wieku dorosłym, w innych przypadkach ujawnia się już w dzieciństwie, np. poprzez skazę krwotoczną, czyli tendencję do nadmiernych krwawień, czasem bardzo oftitych, zagrażających życiu. Schorzenie to występuje także u niewielkiego odsetka kobiet w ciąży – tłumaczy prof. Michał Nowicki, specjalista z zakresu nefrologii i chorób wewnętrznych współpracujący z Fundacją Saventic. – Najczęściej mamy do czynienia z nabytą postacią małopłytkowości. Wynika ona z uszkodzenia szpiku kostnego odpowiadającego za wytwarzanie krwi lub niewystarczającego tempa wytwarzania płytek w sytuacji, kiedy są one niszczone we krwi obwodowej. Inne możliwe przyczyny to także niedobory witaminy B12, kwasu foliowego, miedzi lub, rzadziej – żelaza.

Pierwszym krokiem do postawienia diagnozy są zazwyczaj rozpoznanie objawów zewnętrznych, które mogą występować napadowo lub przez cały czas.

Występowanie małopłytkowości można podejrzewać, jeśli:

• często pojawiają się krwawienia z dziąseł, błon śluzowych, skóry,
• pojawiają się krwawe wybroczyny pod skórą,
• występuje zwiększona podatność na powstawanie sińców i krwotoków podskórnych,
• przedłużające i obfite miesiączki w przypadku kobiet.

Oczywiście wystąpienie jednego z tych objawów nie oznacza jeszcze trombocytopenii, niepokojącym sygnałem jest jednak, kiedy dostrzegamy u siebie ogólne problemy z krzepliwością krwi.

– W badaniu fizykalnym, w zależności od choroby podstawowej, lekarze mogą dostrzec dodatkowe objawy, takie jak tachykardia, inaczej częstoskurcz, hipotensja, czyli bardzo niskie ciśnienie tętnicze i wynikające z niego omdlenia ortostatyczne, tętno paradoksalne, szmer tarcia osierdziowego, objawy ogniskowe – tłumaczy prof. Michał Nowicki.

Profesor wymienia też badania, które pozwalają wykluczyć lub potwierdzić małopłytkowość u pacjenta. Są to przede wszystkim:

• morfologia krwi z rozmazem,
• panel krzepnięcia (w tym czas protrombinowy),
• fibrynogen,
• D-dimery,
• przeciwciała przeciwpłytkowe,
• badania szpiku (mielogram),
• ocena wskaźników hemolizy (liczba retykulocytów w krwi obwodowej, aktywność dehydrogenazy mleczanowej i bilirubuny w surowicy),
• badania obrazowe (USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa).

Jak dodaje lekarz, te ostatnie mają za zadanie zweryfikowanie, czy nie doszło do rzadkiego powikłania, jakim są krwawienia wewnętrzne.

Zobacz: Morfologia krwi pomoże wykryć choroby krwi i szpiku kostnego! To proste badanie może uratować życie!

Małopłytkowość rzadko występuje samoistnie, zazwyczaj jest objawem bardziej złożonych problemów i chorób.

W przypadku małopłytkowości wynikającej z zajęcia szpiku, pierwotną przyczyną mogą być m.in.:

• nowotwory i ich przerzuty,
• choroba Gauchera,
• zespół hemofagocytowy,
• działania niepożądane chemioterapii czy radioterapii.

Niszczenie już obecnych we krwi płytek ma zazwyczaj podłoże immunologiczne, a dzieje się tak w chorobach takich, jak pierwotna małopłytkowość immunologiczna (ITP), choroby reumatologiczne, zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS) oraz wskutek uszkodzenia polekowego.

Małopłytkowość z przyczyn nieimmunologicznych obejmuje stany rozsianego wykrzepiania zewnątrznaczyniowego (DIC), zakrzepową plamicę małopłytkową (TTP), stan przedrzucawkowy, choroby tarczycy.

– Znajomość pierwotnej przyczyny małopłytkowości jest bardzo ważna, ponieważ dzięki temu możliwe jest wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Niektóre schorzenia, jak pierwotna małopłytkowość immunologiczna lub zakrzepowa plamica małopłytkowa, to choroby ultrarzadkie, których diagnoza bywa często utrudniona – mówi prof. Michał Nowicki. – Do schorzeń, które mogą objawiać się pod postacią małopłytkowości, należy m.in. pierwotna małopłytkowość immunologiczna, choroba Gauchera czy zakrzepowa plamica małopłytkowa. Ze względu na większy repertuar objawów i rzadkość występowania, rozpoznanie następuje czasami dopiero po wielu latach.

Postępowanie terapeutyczne w małopłytkowości zależne jest od jej przyczyny. Jeśli jest ona objawem innych chorób, konieczne będzie wprowadzenie odpowiedniego dla nich leczenia. Czasami małopłytkowość jest wynikiem przyjmowania leków i jest to sytuacja najłatwiejsza do naprawienia, gdyż wystarczy ich odstawienie.

W niektórych przypadkach, np. u pacjentów z przewlekłą pierwotną małopłytkowością immunologiczną, konieczna jest splenektomia, czyli chirurgiczne usunięcie śledziony. W leczeniu trombocytopenii o podłożu autoimmunologicznym pomocne mogą być m.in. kortykosteroidy, które powodują stopniowe zwiększenie liczby płytek do wartości zabezpieczających prawidłowe funkcjonowanie układu krzepnięcia, a w razie ich niepowodzenia – stosowanie leków immunosupresyjnych, agonistów receptora trombopetyny lub plazmafereza.

Małopłytkowość to choroba, której często nie da się całkowicie wyleczyć, a terapia skupia się na objawach oraz zapobieganiu powikłaniom. W najcięższych przypadkach chorób uwarunkowanych genetycznie skutecznym leczeniem może okazać się przeszczepienie szpiku kostnego.

Jeśli podejrzewamy u siebie lub bliskiej osoby małopłytkowość, rozwiązaniem będzie udanie się do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej, który zleci badania potrzebne do postawienia diagnozy. W przypadku, kiedy występują u nas dodatkowe, trudne do wytłumaczenia objawy, których samo rozpoznanie małopłytkowości nie obejmuje, warto przejść proces diagnostyki w kierunku chorób rzadkich, który zapewnia Fundacja Saventic.