Małopłytkowość (trombocytopenia) przyczyny, objawy i leczenie

Małopłytkowość, czy też trombocytopenia, jest skazą krwotoczną, która jest powodowana znaczącym spadkiem stężenia płytek krwi. U osób zmagających się z tym schorzeniem, poziom trombocytów, czyli płytek krwi, spada poniżej normy, która wynosi 150-300·109/l (150-300 tys./mm3).

Trombocyty są jednym z typów krwinek, które są produkowane w szpiku kostnym. Pełnią one ważną funkcję w procesie krzepnięcia krwi, gdy dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych. To właśnie trombocyty łączą się ze sobą, a następnie z brzegami uszkodzonego naczynia, hamując w ten sposób upływ krwi. Kiedy zatem u danej osoby spada liczba płytek krwi, proces krzepnięcia nie może przebiegać we właściwy sposób, a to z kolei stwarza ryzyko krwotoków i krwawień. Najbardziej niebezpieczne są te do ośrodkowego układu nerwowego, ponieważ w najgorszym przypadku mogą skutkować nawet śmiercią osoby z małopłytkowością.

Małopłytkowość może wynikać z różnych czynników. W związku z tym, że płytki krwi są produkowane w szpiku kostnym, ich zbyt niski poziom może być spowodowany między innymi zahamowaniem produkcji trombocytów. Powodem tego mogą być:

• Leki przyjmowane przez pacjentów w trakcie leczenia nowotworu.
• Nowotwory krwi i szpiku (białaczka lub szpiczak).
• Nowotwór układu odpornościowego (chłoniak).
• Zakażenia bakteryjne i wirusowe szpiku (m.in. AIDS).
• Samoistny zanik szpiku.
• Nieprawidłowa dieta, uboga w kwas foliowy i witaminę B12.

Powodem spadku liczby płytek krwi może być powiększona śledziona. Narząd ten jest odpowiedzialny za usuwanie niepotrzebnych elementów z krwi. Kiedy jednak dojdzie do nadmiernego powiększenia śledziony, zatrzymuje ona więcej trombocytów niż zwykle, przez co ich liczba we krwi zostaje obniżona.

Wśród przyczyn małopłytkowości należy także wymienić niszczenie płytek krwi. Proces ten polega na tym, że produkcja trombocytów w szpiku kostnym przebiega wolniej niż ich utrata. Najczęstszym powodem występowania takich patologii mogą być:

• Krwotoki i krwawienia.
• Choroby autoimmunologiczne (w tym również małopłytkowość samoistna).
• Choroby bakteryjne.
• Szczepienia (głównie na żółtaczkę).
• Zakrzepowa plamica małopłytkowa (powodująca łączenie się ze sobą płytek krwi, które tworzą niebezpieczne skupiska).
• Zespół hemolityczno-mocznicowy.
• Leki (m.in. leki moczopędne, przeciwnowotworowe, na alergię i padaczkę, leki na arytmię serca, preparaty zawierające kwas acetylosalicylowy czy chinina zawarta na przykład w lekach na malarię).

Małopłytkowość objawia się tak samo we wszystkich przypadkach, niezależnie od tego, jakie są przyczyny tego schorzenia. Dolegliwości w przypadku niskiego poziomu płytek krwi mogą między innymi obejmować:

• Skłonność do powstawania siniaków, często o dużych rozmiarach, nawet w przypadku lekkiego uciśnięcia tkanek.
• Wybroczyny, które przypominają wysypkę, ale są efektem występowania drobnych krwawień pod skórą.
• Nadmierne lub zbyt długo trwające krwawienia po zranieniach lub zabiegach.
• Często występujące krwawienia z dziąseł i nosa.
• Krwiomocz.
• Krew w kale.
• Intensywne miesiączki.

Małopłytkowość samoistna, czy też pierwotna małopłytkowość immunologiczna to choroba, której objawem jest niski poziom płytek krwi. Nazywana również chorobą Werlhofa, małopłytkowość tego typu polega na tym, że przeciwciała zbyt szybko niszczą płytki krwi. U pacjentów cierpiących na to schorzenie, wyniki badań krwi wskazują na spadek liczby trombocytów poniżej 100 000/μl, choć poziom ten może się jeszcze znacząco obniżać. Do tego, płytki krwi mają bardzo krótką żywotność i zbyt duże rozmiary.

Do najczęstszych objawów małopłytkowości samoistnej zaliczamy:

• Częste krwawienia z nosa i dziąseł.
• Wybroczyny na skórze.
• Skłonność do powstawania siniaków.
• Problemy z tamowaniem krwi.
• Długie i obfite miesiączki.

Małopłytkowość jest schorzeniem, które często dotyka kobiet w ciąży. Niski poziom płytek krwi w tym szczególnym okresie jest skutkiem aktywacji trombocytów w krążeniu łożyskowym oraz faktem, iż czas ich przeżycia jest krótszy.

W większości przypadków małopłytkowość nie jest powodem do niepokoju. Konsultacji z lekarzem wymagają jednak pacjentki, u których liczba płytek krwi jest niższa niż 100 tys. w 1 μl krwi. Może być to bowiem sygnał, że kobieta zmaga się z infekcją lub ma niedobory witamin.Pacjentki w ciąży mogą wymagać konsultacji z hematologiem w sytuacji, gdy liczba płytek krwi waha się u nich na poziomie około 50 tys. w 1 μl krwi. Taki ich poziom stwarza bowiem ryzyko krwotoku podczas porodu, który może być trudny do opanowania. Konieczne jest zatem podanie pacjentce specjalnego preparatu, który zawiera płytki krwi.

Największe niebezpieczeństwo występuje jednak w sytuacji, gdy liczba płytek krwi u kobiety ciężarnej obniża się do 20 tys. w 1 μl krwi. Stwarza to zagrożenie dla życia płodu i samej kobiety ciężarnej, ponieważ może prowadzić do samoistnych krwotoków wewnętrznych.

Małopłytkowość może zostać stwierdzona przede wszystkim na podstawie wyniki badań krwi, które pozwalają ocenić poziom trombocytów. Zdarzają się również przypadki, gdy lekarz zleca wykonanie biopsji skóry albo biopsji szpiku kostnego.

Jeśli chory zgłasza się najpierw do lekarza pierwszego kontaktu, po czym wykryte zostają nieprawidłowości dotyczące płytek krwi, jest on kierowany na dalszą diagnostykę do poradni hematologicznej albo na odpowiedni oddział szpitalny.

Małopłytkowość może być leczona na różne sposoby. Wszystko zależy przede wszystkim od tego, co jest bezpośrednią przyczyną niskiego poziomu płytek krwi. W związku z tym, leczenie poszczególnych pacjentów może obejmować:

• Odstawienie leków, które mogą powodować małopłytkowość.
• Przetoczenie koncentratu krwinek płytkowych, jeśli stwierdzona zostanie małopłytkowość znacznego stopnia.
• Przyjmowanie leków z grupy glikokortykosteroidów (efektem może być stopniowe zwiększenie liczby płytek do poziomu, który pozwoli na właściwą pracę układu krzepnięcia).
• Stosowanie dożylnego preparatu immunoglobuliny.
• Wdrożenie antybiotykoterapii, aby wyleczyć zakażenia, które mogą powodować małopłytkowość.
• Wprowadzenie prawidłowej diety i przyjmowanie suplementów w przypadku pacjentów z niedoborem witamin.
• Przyjmowanie leków immunosupresyjnych w przypadku, gdy leczenie glikokortykosteroidami nie przyniesie oczekiwanych rezultatów.
• Usunięcie śledziony (splenektomia).
• Przeszczep szpiku kostnego (u niektórych pacjentów z małopłytkowością wrodzoną).

W przypadku kobiet w ciąży i pacjentów cierpiących na małopłytkowość samoistną, poziom płytek krwi zazwyczaj sam wraca do normy. Nie ma więc konieczności wdrażania jakiegokolwiek leczenia.

Małopłytkowość jest schorzeniem, w leczeniu którego ważną rolę odgrywa odpowiednia dieta. Powinna się ona opierać przede wszystkim na produktach pochodzenia zwierzęcego. W związku z tym, iż szczególnie należy zadbać o dostarczanie organizmowi witaminy B12, zwykle zaleca się spożywanie podrobów i ryb, które są jej najlepszym źródłem. Witamina B12 występuje również w nabiale, mleku i wędlinach. Innym istotny elementem jadłospisu osób chorujących na małopłytkowość jest kwas foliowy. Możemy go sobie dostarczyć spożywając duże ilości zielonolistnych warzyw, szpinaku, brokuł, kapusty czy kalafiora.

Czy przetaczanie krwi przedłuża życie i odmładza?