Skąd wzięły się te mity?
„Większość mitów dotyczących interakcji fruktozy z wchłanianiem witamin i składników mineralnych, rozprzestrzenia się na całkowicie nieuprawnionych podstawach, opierając się wyłącznie na badaniach przeprowadzonych na zwierzętach, i to w bardzo specyficznych warunkach, które nie mają porównania z typową dietą człowieka.” – powiedział prof. Mariusz Panczyk z Zakładu Edukacji i Badań w Naukach o Zdrowiu, Wydział Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
W literaturze naukowej można znaleźć eksperymenty, w których np. szczury lub myszy były karmione dietami zawierającymi skrajnie wysokie ilości fruktozy – sięgające nawet 60% całkowitej energii, albo przez wiele tygodni piły wyłącznie wodę z dodatkiem syropu glukozowo-fruktozowego (HFCS). Nierzadko były to także badania w eksperymentalnych modelach zwierzęcych już obciążonych poważnymi zaburzeniami zdrowotnymi, takimi jak przewlekła niewydolność nerek. W warunkach eksperymentalnych, najczęściej laboratoryjnych i prowadzonych na modelach zwierzęcych, obserwowano między innymi zmiany w metabolizmie wapnia i witaminy D oraz obniżenie markerów stanu zapalnego po suplementacji witaminą D lub selenem. Jednakże żadne z tych badań nie dostarcza podstaw do formułowania wniosków odnoszących się do zdrowej populacji ludzkiej, spożywającej fruktozę w ilościach typowych dla diety ogólnej. Eksperymenty te były przeprowadzane w warunkach skrajnie odbiegających od realiów żywienia człowieka – z zastosowaniem znacznie zawyżonych dawek fruktozy, nierzadko u zwierząt obciążonych chorobą przewlekłą.
W związku z tym, na podstawie dostępnych danych nie można uzasadnić tezy, że spożycie fruktozy w ramach zwyczajowej diety prowadzi do zaburzeń wchłaniania witamin i składników mineralnych. Co więcej, brak jest dobrze zaprojektowanych badań klinicznych z udziałem ludzi, które jednoznacznie potwierdzałyby, że fruktoza wpływa negatywnie na wchłanianie cynku, selenu, witaminy D lub innych mikroelementów. Rozpowszechnianie takich twierdzeń nie znajduje obecnie potwierdzenia w literaturze naukowej. Formułowanie zależności przyczynowo-skutkowych w tym zakresie wymagałoby wyników wysokiej jakości badań klinicznych – a takich danych w chwili obecnej po prostu brak.
Co naprawdę pokazują dowody naukowe?
„Naszej uwadze nie powinien umknąć fakt, że krążące w internecie pseudonaukowe tezy stoją w sprzeczności z oficjalnymi zaleceniami renomowanych instytucji naukowych. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH w swoich rekomendacjach, przedstawionych w modelu talerza zdrowego żywienia, wyraźnie zaleca, aby połowę objętości każdego głównego posiłku stanowiły warzywa, owoce lub ich przetwory, zwracając szczególną uwagę na ich jak największe zróżnicowanie pod względem gatunków i kolorów. Zalecenia te opierają się na solidnych podstawach naukowych, wynikających z wieloletnich badań nad wpływem diety na zdrowie człowieka.” – dodał ekspert.
Warzywa, owoce oraz ich przetwory, w tym soki, są nie tylko naturalnym źródłem cukrów, ale przede wszystkim dostarczają organizmowi istotnych witamin (m.in. witaminę C, kwas foliowy, beta-karoten), składników mineralnych (m.in. potas, magnez, cynku, selenu), błonnika pokarmowego oraz licznych fitozwiązków o działaniu przeciwutleniającym. Te wszystkie elementy diety odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i sercowo-naczyniowego, wspierają zdrowie przewodu pokarmowego, pomagają w kontroli masy ciała, a także wykazują ogólnie korzystny wpływ na homeostazę organizmu i jego ogólną kondycję zdrowotną.
Co z tego wynika dla naszej diety?
„Zamiast eliminować warzywa, owoce czy ich przetwory z diety na podstawie niezweryfikowanych hipotez, należy kierować się aktualnymi zaleceniami żywieniowymi opartymi na wiarygodnych dowodach naukowych. Rekomenduje się spożywanie co najmniej pięciu porcji warzyw i owoców dziennie, przy czym jedną z tych porcji może stanowić szklanka soku owocowego (około 200 ml). Takie podejście jest znacznie bardziej racjonalne i zgodne z zasadami medycyny opartej na faktach niż opieranie codziennych wyborów żywieniowych na mitach, które nie znajdują potwierdzenia w literaturze naukowej” – podsumowuje prof. Mariusz Panczyk.
