Badanie dna oka – czym jest i jak wygląda. Jaki lekarz może zlecać badania dna oka?

Podczas badania dna oka, wykonujący go okulista ocenia kondycję tylnego odcinka oka pacjenta. Dzięki niemu, możliwe jest określenie ogólnego stanu siatkówki wraz z plamką żółtą, a także naczyń krwionośnych i tarczy nerwu wzrokowego. Co ciekawe, oprócz diagnostyki chorób typowo okulistycznych, badanie monitorujące zmiany na dnie oka pozwala także określić postęp niektórych schorzeń natury ogólnoustrojowej, takich jak chociażby cukrzyca lub nadciśnienie. Wyniki badania mogą zatem pomóc lekarzowi stwierdzić czy wprowadzone leczenie przynosi oczekiwane rezultaty.

W związku z tym, że badanie dna oka jest badaniem okulistycznym, jego wykonanie zleca się przede wszystkim u pacjentów, u których odnotowywane są problemy z widzeniem. Chodzi tutaj chociażby o:

• ubytki w polu widzenia centralnym albo obwodowym;
• kłopoty z widzeniem kolorów;
• osłabienie ostrości wzroku;
• widzenie dziwnych obrazów;
• zakrzywianie się linii;
• brak widzenia z jednej strony;
• widzenie tych samych przedmiotów w różnej wielkości, w zależności od oka, przez które patrzymy;
• widzenie czarnych punktów;
• widzenie intensywnych błysków światła.

Jeśli natomiast chodzi o schorzenia ogólnoustrojowe, badanie dna oka może być wykonywane u pacjentów u których konieczne jest postawienie diagnozy lub ocena postępów wszystkich chorób naczyniowych (cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze) i chorób neurologicznych (guz wewnątrzgałkowy, udar mózgu).

Lekarze wskazują również na to, które grupy pacjentów powinny wykonywać regularne badania dna oka. Osobom do 40. roku życia zaleca się przeprowadzanie badania raz na trzy lata. Pomiędzy 40. a 50 rokiem życia warto decydować się na to raz na dwa lata, natomiast gdy skończymy 50 lat badanie to należy przeprowadzać raz na rok. Osoby, które mają w swojej rodzinie przypadki jaskry, powinny przebadać się po ukończeniu 35 lat. Lekarze okuliście zalecają badanie dna oka pacjentom, którzy mają krótkowzroczność powyżej 3,5 dioptrii. Dzięki temu, można bowiem stwierdzić ewentualne predyspozycje takiej osoby do odwarstwiania się siatkówki.

Do badania dna oka nie trzeba się przygotowywać w jakiś szczególny sposób. Powinniśmy jednak być świadomi tego, iż w celu zwiększenia widoczności dna oka, pacjentom podawane są krople z atropiną, które powodują rozszerzenie się źrenicy. W wyniku działania takich kropli przez kilka godzin po przeprowadzeniu badania pacjent widzi znacznie gorzej i nie może prowadzić samochodu. Dlatego też, zaleca się, aby na badaniu dna oka pojawić się z osobą towarzyszącą, która pomoże nam bezpiecznie dotrzeć do domu. Warto również zabrać ze sobą okulary przeciwsłoneczne, gdyż zastosowanie kropli sprawia, iż przez jakiś czas jesteśmy nadwrażliwi na światło.

Tak jak w przypadku każdego innego badania, przed jego wykonaniem lekarz musi także przeprowadzić wywiad z pacjentem. Może wówczas paść pytanie między innymi o wykonywany przez nas zawód, gdyż w niektórych przypadkach duży wysiłek może oznaczać, iż jesteśmy bardziej narażeni na odklejanie się siatkówki. Pacjenci są również pytani o przyjmowane leki oraz przebyte i aktualne schorzenia, które leczą. Czasem warto spisać sobie nazwy wszystkich zażywanych preparatów, aby o niczym nie zapomnieć. 

Bardzo ważne jest to, aby poinformować lekarza o uczuleniach na wszelkie substancje oraz o tym, że chorujemy na jaskrę lub w naszej rodzinie odnotowano przypadki tego schorzenia. W takiej sytuacji, pacjentom nie podaje się wspomnianych już kropli, ponieważ mogą one powodować niebezpieczny dla nich wzrost ciśnienia śródgałkowego.

Dokładny wywiad z pacjentem oraz zakroplenie mu oczu to początkowe elementy każdego badania dna oka. Aby doszło do pożądanego rozszerzenia się źrenic, należy odczekać co najmniej 15 minut. Badanie jest przeprowadzane w zaciemnionym pomieszczeniu, a lekarz może skorzystać z jednej z trzech dostępnych metod jego wykonania, w ramach których korzysta się z różnych urządzeń.

1. Wziernikowanie bezpośrednie

Oftalmoskop to profesjonalna nazwa wziernika ocznego, przy pomocy którego lekarz najczęściej wykonuje badanie dna oka. Aparat ten emituje snop światła, który jest wpuszczany do oka pacjenta i przenika zarówno przez soczewkę, jak i ciało szkliste, oświetlając tym samym dno oka. Lekarz trzyma wziernik przed własnym okiem i powoli zbliża go do oka pacjenta, prosząc go aby spoglądał w różne miejsca. Widoczny dla specjalisty obraz pozwala mu zdiagnozować choroby plamki żółtej i błony naczyniowej oraz ocenić ogólny stan siatkówki, tarczy nerwu wzrokowego, jak również naczyń krwionośnych. Dostrzegalne są również zmiany, które stanowią potwierdzenie występowania innych chorób ogólnoustrojowych.

2. Wziernikowanie pośrednie

Badanie dna oka można również wykonać korzystając z soczewki skupiającej o dużej sile. Lekarz trzyma ją przed okiem pacjenta i kieruje emitowane przez nią światło na źrenicę. Następnie może on oglądać odwrócony i powiększony obraz dna oka pacjenta, gdyż powstaje on w płaszczyźnie soczewki. To jak duże będzie otrzymane powiększenie, zależy od tego jaką moc ma sama soczewka.

3. Funduskamera

Funduskamera to nowoczesne urządzenie służące do wykonywania badania dna oka. Przy jego pomocy specjalista ma możliwość zrobienia kolorowego zdjęcia dna oka w bardzo wysokiej rozdzielczości. Źrenica pacjenta musi mieć jednak szerokość przynajmniej 2,5 mm, aby można było wykonać badanie właśnie tą metodą. Wykorzystuje się ją przede wszystkim do badań przesiewowych, ponieważ tak wykonane zdjęcie obejmuje jedynie wycinek centralnej części siatkówki. Lekarz nie ma zatem jak ocenić ani ciała szklistego ani obwodu siatkówki.

Badanie dna oka pozwala wykryć wiele mniej lub bardziej groźnych zmian, które mogą pomóc w zdiagnozowaniu większości chorób oczu, dotyczących ich poszczególnych części, jak:

• siatkówka – m.in. odwarstwienie, choroby plamki, zapalenie, zwyrodnienie, nowotwory, zator tętnicy środkowej siatkówki oraz zakrzep żyły środkowej siatkówki;
• nerw wzrokowy – m.in. jaskra oraz zapalenia;
• błona naczyniowa – m.in. zapalenia, zwyrodnienia oraz nowotwory;
• ciało szkliste – m.in. wylew krwi oraz zmętnienia.

Oprócz schorzeń okulistycznych, badanie dna oka umożliwia też wykrycie i poddanie ocenie zmian charakterystycznych dla chorób z zakresu innych dziedzin medycyny, takich jak:

• endokrynologia – m.in. cukrzyca;
• kardiologia – m.in. miażdżyca oraz nadciśnienie tętnicze;
• neurologia – m.in. nadciśnienie wewnątrzczaszkowe oraz SM,;
• hematologia - m.in. białaczka, niedokrwistość oraz skazy krwotoczne;
• choroby zakaźne - m.in. gruźlica, kiła, AIDS oraz toksoplazmoza;
• immunologia – m.in. sarkoidoza oraz toczeń;
• onkologia – nowotwory, które mogą skutkować przerzutami do oka.

Dowiedz się, jak zadbać o wzrok dziecka i kiedy zabrać je po raz pierwszy do okulisty.