Nadmierna kifoza – co to jest, jakie są przyczyny i objawy hiperkifozy, na czym polega leczenie?

Co to jest kifoza i hiperkifoza?

Kifoza to łukowate wygięcie kręgosłupa w kierunku grzbietowym. Wygięcie to stanowi naturalną krzywiznę kręgosłupa, ale jeśli jego kąt przekracza 40 stopni, jest stanem patologicznym. Nadmierna kifoza, znana też jako hiperkifoza, może występować w różnych odcinkach pleców, choć najczęściej dotyczy kręgosłupa piersiowego.

Patologiczna kifoza piersiowa to sytuacja, w której odcinek piersiowy kręgosłupa zbytnio wygina się ku tyłowi i powstaje charakterystyczny garb. Na skutek tego dochodzi do deformacji sylwetki rozwijają się dolegliwości bólowe, może też dojść do rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Zbyt duża kifoza piersiowa może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.

Patologiczna kifoza – przyczyny rozwoju

Patologiczna kifoza, nazywana też hiperkifozą, może rozwijać się w wyniku czynników chorobowych, m.in. w przebiegu schorzeń takich jak m.in.: 

• krzywica, 
• skolioza,
• choroba Scheuermanna (inaczej jałowa martwica kręgosłupa),
• osteoporoza,
• złamania kręgów,
• nowotwory,
• choroby o podłożu neurologicznym,
• różnego typu stany zapalne,
• gruźlica.

Do rozwinięcia się nadmiernej kifozy piersiowej najczęściej przyczynia się długotrwałe przyjmowanie nieprawidłowej postawy ciała – sylwetka jest z nadmierną częstotliwością pochylana do przodu.

Do pozostałych przyczyn nadmiernej kifozy piersiowej zaliczane są:

• wady kręgosłupa, np. boczne skrzywienie kręgosłupa, takie jak skolioza,
• wypadnięcie lub wysunięcie dysku międzykręgowego,
• różnego rodzaju uszkodzenia kręgosłupa,
• przewlekły stan zapalny kręgosłupa,
• patologie o podłożu genetycznym,
• choroby zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa,
• osteoporozę,
• choroba Scheuermanna,
• niewłaściwy sposób dźwigania ciężkich przedmiotów,
• przyczyny natury psychicznej,
• zaburzenia neurologiczne,
• niekorygowane wady wzroku,
• osłabienie mięśni.

Objawy patologicznej kifozy piersiowej

Kifoza piersiowa o zbytnim nasileniu jest wadą postawy występującą zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Tzw. plecy okrągłe są najczęściej spotykaną formą nadmiernego grzbietowego wygięcia kręgosłupa.

Do objawów hiperkifozy piersiowej należą m.in.:

• odstające łopatki, 
• wyraźny garb,
• nienaturalne ustawienie miednicy, która jest w niewystarczającym stopniu wychylona do przodu,
• zapadnięcie i spłaszczenie klatki piersiowej,
• wysunięcie głowy i barków do przodu,
• dolegliwości bólowe odczuwane podczas oddychania.

Symptomy patologicznej kifozy piersiowej wynikają z niewłaściwego napięcia mięśni, które są one zbyt napięte lub ulegają rozciągnięciu, a przez to osłabieniu.

Choroba Scheuermanna – objawy i przyczyny kifozy młodzieńczej

Kifoza może przybrać patologiczną postać choroby Scheuermanna. Jest to schorzenie należące do osteochondroz, określane również jako jałowa martwica kręgosłupa, kifoza młodzieńcza lub kifoza bolesna. Choroba ta stanowi najczęściej występującą przyczynę hiperkifozy u pacjentów w wieku nastoletnim obu płci.

Do rozwoju choroby Scheuermanna może dojść jeszcze przed ukończeniem przez dziecko 10. roku życia. Dolegliwości są jednak dostrzegane zazwyczaj dopiero wtedy, gdy dziecko znajduje się już w wieku 12-16 lat. Nadmierne wygięcie może być zlokalizowane w odcinku lędźwiowych, piersiowo-lędźwiowym lub piersiowym kręgosłupa. 

Choroba Scheuermanna prowadzi do martwicy kości i tkanki chrzęstnej, a następnie trwałego zniekształcenia i deformacji kręgosłupa w jego odcinku piersiowym.

W początkowym etapie rozwoju młodzieńcza kifoza zwykle nie daje zauważalnych symptomów. Pierwsze objawy są odczuwane przez dziecko dopiero w momencie, kiedy zmiany w obrębie kręgosłupa są już na tyle duże, że niemożliwe jest ich odwrócenie. W konsekwencji choroby młody pacjent zmaga się z poważnym ograniczeniem sprawności fizycznej, co istotne utrudnia mu podejmowania codziennej aktywności życiowej. 

Do najbardziej charakterystycznych objawów choroby Scheuermanna należą: 

• trwała deformacja kręgosłupa, 
• sporych rozmiarów garb,
• pochylenie ciała do przodu,
• płaskie plecy,
• ból kręgosłupa nasilający się podczas długotrwałego stania i siedzenia,
• zaokrąglone plecy,
• nieustanne uczucie zmęczenia,
• choroby płuc,
• wysuwanie barków do przodu,
• osłabienie mięśni ze zmniejszeniem ich siły i elastyczności,
• ograniczenie ruchomości kręgosłupa,
• ucisk rdzenia kręgowego,
• powstawanie torbieli,
• rozwój chorób serca.

Choroba Scheuermanna jest uznawana za patologię o charakterze wieloczynnikowym i jak dotąd nie udało się wskazać jednej kluczowej przyczyny jej rozwoju. Zalicza się do nich przede wszystkim: 

• czynniki o podłożu genetycznym, 
• zaburzenia hormonalne,
• mikrourazy kręgów,
• zatory,
• martwica trzonów kręgowych,
• stany zapalne,
• podejmowanie zbyt intensywnej aktywności fizycznej
• zaburzenia o podłożu endokrynologicznym,
• niedobór witaminy A.

Patologiczna kifoza – leczenie

Leczenie nadmiernej kifozy poprzedzone jest przeprowadzeniem przez lekarza wywiadu z pacjentem. W trakcie wizyty padają pytania na temat charakterystyki objawów, historii chorób i potencjalnych przyczyn kifozy. Następnie lekarz wykonuje badanie palpacyjne kręgosłupa oraz kieruje pacjenta na badanie RTG kręgosłupa. Szybkie postawienie diagnozy pozwala spowolnić lub zatrzymać rozwój deformacji kręgosłupa.

Wybór metody leczenia hiperkifozy jest uzależniony od przyczyn jej rozwoju. Pacjentom najczęściej zalecane jest wykonywanie ćwiczeń korekcyjnych, rozciągających i wzmacniających mięśnie, pływanie oraz noszenie specjalnych gorsetów.

W poważniejszych przypadkach konieczne staje się poddanie pacjenta zabiegowi operacyjnemu – np. w celu ustabilizowania kręgosłupa lub złączenia kręgów. O ile to możliwe, należy również wyleczyć chorobę, która doprowadziła do powstania patologicznej kifozy. Pacjenci przyjmują również leki przeciwbólowe i pracują nad zachowywaniem w codziennym życiu prawidłowej postawy ciała.

Obecnie nie odkryto jeszcze skutecznej metody leczenia choroby Scheuermanna. Wczesne rozpoznanie kifozy młodzieńczej pozwala jednak podjąć interwencję w celu spowolnienia procesu rozwoju się zniekształceń kręgosłupa. Pacjent powinien zwłaszcza pamiętać o ćwiczeniach mięśni grzbietu, przyjmowaniu właściwej pozycji ciała oraz unikaniu aktywności, która mogłaby prowadzić do przeciążenia kręgosłupa.