Polipy jelita grubego – objawy, przyczyny, sposoby leczenia i profilaktyka. Co to są polipy i czy są groźne dla zdrowia?

Polipy to patologiczne rozrosty ściany jelita grubego, które dotykają nawet 15–20 procent społeczeństwa. Zmiany są pochodzenia śluzówkowego, wyrastają do wewnątrz światła jelita uwypuklając się ponad powierzchnię błony śluzowej jelita grubego: okrężnicy lub odbytnicy. Polipy jelita grubego dużo częściej występują u mężczyzn niż u kobiet.

Zgodnie ze współczesnym nazewnictwem, w literaturze naukowej termin “polip” stosowany jest wobec:

• polipa zapalnego (polypus inflammatorius),
• polipa rozrostowego (polypus hyperplasticus),
• polipa gruczolakowatego (polypus adenomatosus, adenoma polyposum),
• polipa z zaburzeń rozwojowych (polypus hamartomaticus),
• pseudopolipa,
• zmian podśluzówkowych.

Dowiedz się więcej: Dieta roślinna a rak jelita grubego. Jak na jelita wpływa ograniczenie mięsa?

Polip jelita grubego to szeroki termin stosowany w odniesieniu do różnych typów zmian. Polipy różnią się przede wszystkim budową mikroskopową (wyglądem pod mikroskopem) oraz określonymi cechami anatomicznymi.

Największym zainteresowaniem badaczy wyróżniają się gruczolakowate polipy jelita grubego, ze względu na wysoki odsetek przemiany w zmiany nowotworowe (takie jak rak jelita grubego). Łagodniejsze od poprzednich są polipy jelita grubego hiperplastyczne, które nie mają charakteru zmian nowotworowych złośliwych. Niemniej – gdy dochodzi do ich nadmiernego nagromadzenia, mogą doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

Polipy jelita grubego rzekome pojawiają się przy intensywnych stanach zapalnych jelita grubego, gdy dochodzi do owrzodzenia tkanek. Natomiast polipy hamartomatyczne to zmiany pojawiające się między innymi u osób obciążonych genetycznie. Nie mają one charakteru nowotworowego i często pojawiają się już w młodym wieku. Są odpowiedzialne za występowanie krwawień z odbytu w okresie pierwszych kilkunastu lat życia.

Osoby obciążone rodzinną polipowatością gruczolakowatą powinny poddawać się regularnym badaniom diagnostycznym. W przebiegu tej choroby liczba polipów jelita grubego na całej powierzchni przekracza 100. Ten uwarunkowany genetycznie zespół, predysponuje do rozwoju raka jelita grubego, przy czym statystyki są bardzo złe: u 100 procent nieleczonych chorych dochodzi do zmian nowotworowych w ciągu 20 lat od momentu ich pojawienia. Polipy zaczynają rozwijać ok. 15 roku życia, a w wieku około 40 lat cierpi z ich powodu 95 procent chorych.

Polipy jelita grubego objawy dają bardzo niespecyficzne, dlatego wiele osób nie ma świadomości o ich istnieniu. Jednocześnie polipy jelita grubego mogą rozwijać się przez wiele lat, nie powodując żadnych wyraźnych i niepokojących dolegliwości.

Do objawów mogących wskazywać na polipy w jelicie grubym zalicza się:

• krew w stolcu (rzadziej śluz w stolcu),
• zaparcia lub biegunka,
• uczucie parcia na stolec,
• nagłe bóle w dolnej części brzucha.

Ponieważ objawy tego typu są często bagatelizowane przez pacjentów lub na ich podstawie diagnozuje się zwykłe zatrucie pokarmowe – polipy są często diagnozowane zbyt późno.

Polipy jelita grubego są najczęściej diagnozowane podczas kolonoskopii. Kolonoskopia to złoty standard stosowany w diagnostyce raka jelita grubego, a Badanie polega na wprowadzeniu przez odbyt specjalnego wziernika wyposażonego w kamerę. Za ich pomocą możliwe jest obejrzenie odcinka pokarmowego od wewnątrz i pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Zgodnie z opiniami specjalistów nawet 40 procent wszystkich diagnoz polipów odbywa się właśnie za pomocą kolonoskopii.

Polipy jelita grubego to nie zawsze zmiany o charakterze nowotworowym. Najczęstszym rodzajem polipów o wysokim odsetku przemiany w raka jelita grubego są polipy gruczolakowate.

Osoby, które już leczyły się na polipy, mogą skorzystać z dodatkowych form diagnozowania. W aptekach dostępne są specjalne plastry pozwalające wykryć krew obecną w kale. Niestety, jest to tylko jeden spośród wielu symptomów polipów, mogący także świadczyć o wystąpieniu innych stanów chorobowych w obrębie układu pokarmowego.

Decyzję o usunięciu polipów w jelicie grubym podejmuje lekarz. Poddaje on ocenie stan rozwoju polipów oraz ich wpływ na prawidłowe funkcjonowanie jelita grubego. Gdy polipy stają się zbyt duże lub występują zbyt licznie – wówczas ich usunięcie może być nieuchronne.

Część polipów można usunąć już w czasie kolonoskopii wykonując zabieg polipektomii. Wprowadzany do organizmu endoskop wyposażony jest w specjalne kleszcze, które umożliwiają usunięcie zmienionych patologicznie tkanek. W ten sposób odcina się polipy od ścianek jelita grubego, a następnie tymi samymi kleszczami są one usuwane z organizmu człowieka. Zabieg taki jest bezbolesny i przeprowadza się go bez podawania znieczulenia. Często przeprowadza się serię takich zabiegów, jeden po drugim – szczególnie, gdy polipów jest wyjątkowo dużo.

W przypadku polipów o wyjątkowo dużym rozmiarze konieczne może okazać się wykonanie operacji chirurgicznej. Usuwane w jej trakcie polipy poddaje się dalszym badaniom histopatologicznym w celu ustalenia, czy w ich budowie znajdowały się komórki nowotworowe. Osoby, które miały usuwane polipy powinny regularnie (raz na 2–3 lata) wykonywać kolonoskopię, aby monitorować swój stan zdrowia.

Polipom jelita grubego można skutecznie zapobiegać, przestrzegając zasad żywieniowych. Odpowiednio skomponowana dieta działa profilaktycznie przeciwko rozwojowi polipów w jelicie, a także chroni przed rakiem jelita grubego. Należy unikać przejadania się i walczyć z otyłością.

Skutecznym działaniem profilaktycznym będzie obniżenie masy ciała nawet o 5 procent! Należy zrezygnować ze spożywania dań gotowych i typu instant (np. zupy i sosy w proszku, zupki chińskie), a także fast foodów i innych produktów zaliczanych zazwyczaj do grupy „niezdrowego jedzenia”. Produkty te są źródłem soli, nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans. Stanowią ubogie źródło witamin i składników mineralnych oraz błonnika.

Zaleca się powoli ograniczać, a ostatecznie zaprzestać spożywania przetworów z czerwonego mięsa, ponieważ zostało ono uznane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem za czynnik rakotwórczy. Jedzenie czerwonego mięsa wskazane jest ograniczyć do porcji na tydzień. Zaprzestanie spożywania napojów alkoholowych i palenia papierosów, a także ograniczenie ilości spożywanego cukru.

Dieta powinna obfitować w produkty będące bogatym źródłem błonnika pokarmowego, który działa ochronnie przeciwko zaparciom, rozwojowi polipów jelita grubego oraz raka jelita grubego. Błonnik nasilając perystaltykę jelit ogranicza czas kontaktu szkodliwych resztek pokarmowych, wiąże toksyny i wydala je z organizmu.

Błonnik pokarmowy występuje w pełnoziarnistych kaszach, pieczywie, zbożowych płatkach. Zawarty jest w ryżu brązowym i dzikim, ciemnym makaronie, warzywach i owocach. Zwiększając w diecie udział wysokobłonnikowych pokarmów, należy pamiętać, aby równocześnie rosła ilość wypijanych płynów.

Źródła:

• Niedzielska I., Orawczyk T., Szaniewski K., Ziaja K.: Polip a rak jelita grubego, Chirurgia Polska 2008, 10, 1, 30–34
• Kobus G., Łagoda K., Tyniewicka I., Sawicka J., Snarska K.: Częstość występowania raka i polipów jelita grubego u chorych zakwalifikowanych do diagnostycznej kolonoskopii; Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 327-333