RTG kręgosłupa – wskazania, przeciwwskazania i przygotowanie do badania. Jak wygląda prześwietlenie kręgosłupa?

RTG kręgosłupa (inaczej prześwietlenie kręgosłupa lub badanie rentgenowskie kręgosłupa) obejmuje prześwietlenie danych odcinków kręgosłupa przy użyciu promieni Roentgena. Badany obszar jest poddawany krótkotrwałemu działaniu promieniowania, a wyniki są prezentowane w formie kliszy lub płyty CD, na której zawarty jest plik graficzny z obrazem badania. W ramach diagnostyki przeprowadzane są:

• RTG kręgosłupa szyjnego,
• RTG kręgosłupa piersiowego,
• RTG kręgosłupa lędźwiowego.

RTG kręgosłupa ma na celu rozpoznanie przyczyny bólu i innych dolegliwości, pojawiających się w obszarze kręgosłupa. Nieprawidłowości mogą być objawem stanów chorobowych lub zwyrodnień, postępujących w danej okolicy kręgosłupa, które badanie pozwala zidentyfikować. Najczęściej, objawy schorzeń kręgosłupa nie są typowe – często nie do powiązania z urazem. Badanie RTG może dostarczyć wielu cennych informacji, wskazujących na konkretną jednostkę chorobową, co pozwoli wdrożyć właściwe leczenie.

RTG kręgosłupa szyjnego
RTG kręgosłupa szyjnego ma zastosowanie w przypadku urazów szyi i jej okolic. Badanie jest też pomocne w diagnostyce przyczyn bólu głowy, zawrotów głowy oraz dolegliwości bólowych w obszarze szyi i barków. Wśród wskazań do przeprowadzenia badania należy wymienić:

• podejrzenie dyskopatii,
• podejrzenie zmian zwyrodnieniowych,
• wypadki komunikacyjne, które mogą skutkować urazem w obszarze kręgosłupa szyjnego.

RTG odcinka szyjnego pomaga też w rozpoznaniu rzadko występującej wady rozwojowej – żebra szyjnego. Na skierowaniu, prześwietlenie odcinka szyjnego jest oznaczone jako RTG odcinka C kręgosłupa.

RTG kręgosłupa piersiowego ma zastosowanie przy podejrzeniu wystąpienia zmian zwyrodnieniowo zniekształcających, oraz zmian pourazowych. Inne wskazania do przeprowadzenia badania to:

• stany zapalne (m.in. podejrzenie wystąpienia zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa),
• podejrzenie wystąpienia choroby Scheuermanna, czyli jałowej martwicy kości, tzw. okrągłe plecy,
• rozpoznanie wad postawy: kifozy piersiowej i skoliozy, czyli skrzywienia bocznego,

Na skierowaniu od lekarza, badanie jest oznaczone jako RTG odcinka Th kręgosłupa.

RTG kręgosłupa lędźwiowego lub lędźwiowo-krzyżowego służy przede wszystkim rozpoznaniu przyczyn dolegliwości bólowych, występujących w tym obszarze. Inne wskazania do wykonania prześwietlenia tego odcinka to:

• podejrzenie wystąpienia zmian zwyrodnieniowych odcinka lędźwiowego,
• zmiany pourazowe,
• nowotwory pierwotne i przerzuty z innych narządów do lędźwiowego odcinka kręgosłupa,
• spondyloartropatie,
• kręgozmyk.

Prześwietlenie kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego pomaga w rozpoznaniu anomalii rozwojowych i występujących u pacjenta zmian zwyrodnieniowych, takich jak:

• spondyloliza,
• niecałkowite spojenie łuku kręgu,
• nieprawidłowa budowa kręgów,
• niewłaściwa ilość kręgów,
• kręgi przejściowe.

Na skierowaniu od lekarza, badanie jest oznaczone jako RTG odcinka L-S kręgosłupa.

RTG kręgosłupa szyjnego i piersiowego nie wymaga specjalnych przygotowań. Pacjent nie musi być na czczo, a prześwietlenie może być wykonane o dowolnej porze dnia. Inaczej wygląda to w przypadku RTG kręgosłupa lędźwiowego. Jak przygotować się do RTG kręgosłupa lędźwiowego? W tym przypadku zalecenia powinny być wdrożone na 3 dni przed planowanym badaniem.

• 72 godziny przed prześwietleniem należy systematycznie uzupełniać płyny w organizmie, wypijając minimum 3 litry wody dziennie.
• 48 godzin przed badaniem należy wprowadzić lekkostrawną dietę, wykluczającą dania tłuste i stanowiące znaczne obciążenie dla układu trawienia, produkty obfitujące w błonnik, produkty wykazujące działanie wzdymające i napoje gazowane. W jadłospisie może pojawić się biały ryż, jasny makaron, białe pieczywo, zupy i gotowane ryby i chude gotowane mięso, masło, dżem. Należy wykluczyć tłuste mięsa i wędliny, sosy, nabiał, warzywa, owoce, ciemne pieczywo. Ostatni posiłek powinien być zjedzony najpóźniej o godz. 18.
• 24 godziny przed prześwietleniem należy wprowadzić dietę płynną, składającą się z niegazowanej wody, słabej gorzkiej herbaty, przecedzonego bulionu, owocowych galaretek, budyni, kisielu.

W dniu prześwietlenia pacjent musi zgłosić się do placówki na czczo. Jeżeli prześwietlenie ma być wykonane w godzinach porannych, ostatni posiłek można zjeść najpóźniej 5 godzin przed prześwietleniem. W dniu badania należy powstrzymać się od palenia tytoniu i żucia gumy. Przed prześwietleniem, należy pamiętać o wypróżnieniu. Jeżeli pacjent cierpi na zaparcia, w dniu poprzedzającym badanie powinien przyjąć zalecony przez lekarza środek przeczyszczający.

Tak restrykcyjne przygotowanie ma na celu oczyszczenie jelit z mas kałowych oraz z gazów. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie obrazu radiologicznego o wysokiej jakości, który umożliwia dokładne rozpoznanie zmian w obszarze odcinka lędźwiowo-krzyżowego i przyspiesza wdrożenie właściwego leczenia.

RTG kręgosłupa jest badaniem wykonywanym na podstawie ważnego skierowania lekarskiego. Przed rozpoczęciem badania, należy poinformować radiologa o przebytych schorzeniach i urazach w obszarze kręgosłupa. Jeżeli prześwietlenie kręgosłupa było wykonywane w przeszłości, należy mieć ze sobą ostatnie zdjęcia RTG (w formie kliszy lub płyty).

Prześwietlenie jest wykonywane w pozycji siedzącej, stojącej lub leżącej. Jeżeli istniejący uraz lub niepełnosprawność pacjenta uniemożliwia przyjęcie takiej pozycji, radiolog może wskazać inną, łatwiejszą do obrania. Przed rozpoczęciem naświetlania, należy odsłonić badany odcinek kręgosłupa.

Prześwietlenie kręgosłupa może być wykonane w kilku projekcjach. Należą do nich projekcja:

• boczna spoczynkowa – prześwietlenie wykonywane jest z boku, pacjent obiera pozycję stojącą lub leżącą,
• przednio-tylna, czyli AP – prześwietlenie wykonywane jest od przodu, klisza jest ustawiona za badanym,
• czynnościowa – prześwietlenie jest wykonywane w zgięciu i w wyproście,
• skośna.

W przypadku, gdy zachodzi konieczność prześwietlenia odcinka szyjnego, istnieje możliwość wykonania RTG celowanego – przez otwarte usta. W przypadku osób przed 20. rokiem życia badanie jest wykonywane tylko w sytuacjach absolutnie koniecznych. Jeżeli prześwietlenie dotyczy kobiety w ciąży, może być wykonane w sytuacji zagrożenia życia pacjentki.

O konieczności badania zawsze decyduje lekarz. Jeżeli nie ma wyraźnego wskazania, RTG kręgosłupa nie powinno być wykonywane częściej niż co 2 lata.

Wyniki RTG kręgosłupa pacjent otrzymuje w formie dużego, sztywnego i dla amatora, trudnego do zinterpretowania, czarno-białego zdjęcia. Do zajęcia dołączony jest opis, wykonany przez radiologa. Wiele pracowni załącza do wyników również płytę CD, na której zostało zapisane zdjęcie z możliwością ponownego wywołania.

RTG kręgosłupa umożliwia zobrazowanie struktur kostnych, ale uwidacznia także metabole elementy w ciele (np. protezy, srebrne plomby itp.). Ocenie podlegają trzony kręgów, krążki międzykręgowe oraz stawy międzykręgowe. W obrazie badania nie są widoczne tkanki miękkie (tkanka tłuszczowa, mięśnie i narządy), zatem jego przydatność w diagnozowaniu nieprawidłowości w tym obszarze jest ograniczona. Wyniki badania RTG uwidaczniają przede wszystkim wady postawy, zmiany zwyrodnieniowe, urazowe i zapalne.