Dlaczego bolą piersi? Co może oznaczać ból piersi (mastalgia) i kiedy wskazuje na torbiel, a kiedy na raka?

Ból piersi to częsty objaw naturalnych zmian hormonalnych w kobiecym ciele, który często wiąże się z występowaniem ich tkliwości i opuchlizny.

Ból piersi nie musi jednak wskazywać na przyczynę hormonalną ani na proces chorobowy, ponieważ bywa następstwem noszenia niewłaściwie dobranego biustonosza. Może też wskazywać na nadwyrężenie mięśni, co dotyczy przede wszystkim kobiet aktywnych, często wykonujących ćwiczenia fizyczne. Do nadwyrężenia może też dojść w sytuacji, gdy na ramieniu zawieszona jest ciężka torba.

Ból piersi pojawia się w okresie dojrzewania płciowego, czyli pokwitania. W tym przypadku wynika z rozrostu tkanki gruczołowej sutków i towarzyszącej temu okresowi burzy hormonalnej.

Natomiast w okresie menopauzy, czyli przekwitania dolegliwości bólowe wynikają z zaniku tkanki gruczołowej. Dla klimakterium charakterystyczny jest też spadek stężenia progesteronu i estrogenów, co również może skutkować dolegliwościami bólowymi w obrębie piersi.

Warto pamiętać, że po 50. roku życia kobiety wzrasta ryzyko wystąpienia nowotworów piersi. Badania kontrolne są zatem koniecznością, nawet gdy nie pojawiają się żadne inne niepokojące symptomy.

Ból piersi, obok zmiany nastroju, to jeden z najczęstszych symptomów PMS, czyli zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Jak wskazują dane statystyczne, problem ten dotyczy około 80 proc. kobiet między 20. a 40. rokiem życia. Ta wyjątkowo nieprzyjemna dolegliwość jest rezultatem wahań hormonalnych, które pojawiają się w pierwszej i drugiej fazie cyklu.

Czytaj także: One nie noszą stanika i czują się z tym znakomicie. Dlaczego warto chodzić bez stanika? Sprawdź, czy będzie to dla ciebie zdrowe

Niektóre badania wskazują, że zespół napięcia przedmiesiączkowego może wynikać z zaburzeń w wydzielaniu serotoniny i dopaminy. Są to neuroprzekaźniki, które bezpośrednio wpływają na nastrój, zatem ich niedobór może skutkować złym humorem, jednym z charakterystycznych objawów PMS. Symptomy napięcia nie są takie same u każdej kobiety. Najczęściej pojawia się rozdrażnienie, kobiety odczuwają problemy z koncentracją, dochodzi do nieuzasadnionych wybuchów płaczu. Pojawiają się obrzęki, występują biegunki, często naprzemiennie z zaparciami. Charakterystycznym objawem są też bolące piersi.

Zarówno jedoczesny spadek stężenia estrogenów, jak i wzrost poziomu progesteronu i podwyższona prolaktyna, mogą doprowadzić do zatrzymania wody w tkance gruczołowej. W rezultacie piersi (lub tylko jedna pierś) stają się obrzmiałe, twarde i wrażliwe na dotyk. U niektórych kobiet pojawia się tylko nieznaczny ból, porównywalny do tkliwości. U innych jest na tyle silny, że może utrudnić wykonywanie najprostszych czynności. Najczęściej przybiera charakter cykliczny – pojawia się na kilka dni przed miesiączką i znika wraz z jej wystąpieniem.

Aby ograniczyć dolegliwości bólowe, wynikające z zespołu napięcia przedmiesiączkowego, warto nieco zmienić swoje nawyki żywieniowe. Zaleca się unikanie soli, kofeiny, teiny i alkoholu, a także produktów bogatych w kakao. Warto natomiast uzupełnić dietę o potrawy bogate w witaminy z grupy B oraz w witaminę A i E. Ulgę mogą przynieść stosowane miejscowo zimne kompresy, a w drugiej fazie cyklu – zioła o działaniu moczopędnym. Warto zasięgnąć konsultacji lekarskiej. Wielu kobietom pomaga antykoncepcja hormonalna.

Ból piersi, będący rezultatem zachodzących w organizmie zmian hormonalnych, jest charakterystyczny dla okresu ciąży i połogu. Pojawia się dość wcześnie, bo między 3. a 8. tygodniem. W niektórych przypadkach pojawia się gwałtownie, w innych przybiera charakter ciągły. To wyjątkowo nieprzyjemne uczucie, ale nie powinno wzbudzać niepokoju. Ulgę mogą przynieść chłodne kompresy, pomaga też odpowiednio dopasowana bielizna.

Dolegliwości często wracają w okresie laktacji. Jeżeli bólowi towarzyszy obrzęk i zaczerwienienie, może to wskazywać na zapalenie gruczołów mlecznych, będące rezultatem zatkania kanalików mlecznych. W takiej sytuacji konieczna jest konsultacja lekarska. Nieleczony stan zapalny może przeistoczyć się w ostre zapalenie, a wówczas konieczne będzie podjęcie antybiotykoterapii. Również bolące sutki mogą wskazywać na stan zapalny, choć ta dolegliwość najczęściej wynika z niewłaściwego chwytania brodawki przez dziecko.

Ból piersi, który występuje równocześnie z licznymi zgrubieniami, obrzmieniem oraz twardością, może wskazywać na mastopatię, czyli tzw. piersi mastopatyczne. Dolegliwość ta charakteryzuje się występowaniem łagodnych zmian nowotworowych. Występuje zwykle pomiędzy 35. a 50. rokiem życia.

Mastopatia najprawdopodobniej wynika z zaburzenia równowagi hormonalnej – ze zbyt niskiego poziomu progesteronu względem stężenia estrogenów. Charakterystyczne jest, że objawy najczęściej ustępują w okresie pomenopauzalnym.

Dolegliwość może też wynikać z przyjmowania leków przeciwcukrzycowych. Mówimy wówczas o mastopatii cukrzycowej. W takim przypadku, zmiany zwyrodnieniowe najczęściej pojawiają się u młodych kobiet. Choroba objawia się licznie występującymi, twardymi guzami. Zmiany można łatwo wyczuć pod palcem. Charakterystyczna jest niestała wielkość zmian, zależna od fazy cyklu menstruacyjnego. U wielu kobiet pojawia się ból piersi, przybierający na sile tuż przed miesiączką. W niektórych przypadkach pojawiają się wycieki z brodawki sutkowej. Mimo że zmiany mają łagodny charakter, nie należy ich bagatelizować. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy dochodzi do rozrostu nabłonka zrazików i przewodów, mogą przeistoczyć się w nowotwór gruczołu piersiowego. Lekarz diagnozuje dolegliwość drogą szczegółowego wywiadu, badania przedmiotowego (polegającego na ocenie konsystencji gruczołu, skóry, brodawki oraz symetrii piersi), obrazowego (USG, mammografia) i hormonalnego. Niezbyt często wykonywana jest biopsja cienkoigłowa.

Mastopatia leczona jest hormonalnie. Równolegle stosowane są miejscowe środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Zmiany mają charakter nawracający, dlatego konieczne są wizyty kontrolne (przynajmniej raz w roku). Jeżeli mastopatii nie towarzyszą zaburzenia hormonalne i dolegliwości bólowe, podejmowane jest leczenie zachowawcze. Wskazana jest zmiana diety. Jadłospis powinien uwzględniać warzywa, owoce i rośliny strączkowe. Ograniczyć należy tłuszcze pochodzenia zwierzęcego i kofeinę.

Ból piersi o bardzo silnym natężeniu może być symptomem brodawczaków wewnątrzprzewodowych. Pod tą nazwą kryje się łagodny nowotwór piersi, charakterystyczny dla kobiet między 40. a 50. rokiem życia. Zmiany pojawiają się wewnątrz przewodów mlecznych. Charakterystycznym objawem choroby jest występowanie pojedynczego guzka, którego średnica zwykle nie przekracza jednego centymetra, pojawiający się za brodawką lub na obwodzie piersi. W niektórych przypadkach dochodzi do wystąpienia wielu zmian, tworzących zwarte skupisko. W takiej sytuacji zwyrodnienia pojawiają się w przewodach odsuniętych od sutków. U chorych mogą pojawić się wycieki z sutka, przezroczyste lub o mlecznym zabarwieniu.

Dolegliwość diagnozowana jest poprzez badania obrazowe (USG, mammografia, galaktografia, duktoskopia). Badanie przedmiotowe nie ma zastosowania w tym przypadku, bowiem niewielkie zmiany mogą być niewyczuwalne. Jeżeli pojawia się wydzielina z sutka, lekarz może zlecić przeprowadzenie badania cytologicznego. Brodawczak wewnątrzprzewodowy podlega leczeniu chirurgicznemu. Po usunięciu guz poddawany jest badaniu histopatologicznemu, co ma na celu wykluczenie złośliwego nowotworu piersi.

Ból piersi to jeden z objawów torbieli, ale warto podkreślić, że zazwyczaj pojawia się, dopiero gdy zmiany osiągają znaczne rozmiary. Torbiel, często nazywana też cystą, to forma guzka wypełnionego płynem. Może się ona pojawić w różnych częściach piersi i zwykle nie jest groźna. Stanowi rezultat znacznego rozszerzania przewodów mlecznych, jednak dokładne przyczyny ich powstawania nie zostały poznane. Najprawdopodobniej wynikają z zaburzenia poziomu progesteronu i estrogenów.

Torbiele przeważnie są twarde w dotyku, choć zdarzają się wyjątki. Ich średnica to ok. 1 cm, ale mogą rozrosnąć się nawet do 5-7 cm, zwłaszcza przed okresem. Wtedy też pojawiają się dolegliwości bólowe. W wyniku nacisku na tkanki ból może rozchodzić się w kierunku pachy. Zmiany są ruchome – przemieszczają się pod wpływem nacisku.

Torbiele rozpoznawane są w badaniu przedmiotowym i potwierdzającym - obrazowym (mammografia lub USG). Lekarz może też zlecić biopsję cienkoigłową i badania poziomu hormonów. Leczenie polega na wykonaniu nakłucia i odessaniu płynu, ale wykonywane jest tylko w przypadku dużych zmian i powodujących dolegliwości bólowe. Płyn podlega badaniu histopatologicznemu, co ma na celu wykrycie w nim ewentualnych komórek nowotworowych. W niektórych przypadkach konieczne jest chirurgiczne usunięcie guza, w którym gromadził się płyn. Wynika to z ryzyka rozwoju nowotworu, ale dotyczy wyłącznie zmian charakteryzujących się grubymi ściankami lub gdy w płynie pojawiła się krew. Wskazaniem do takiego leczenia może być też niekorzystny wynik badania cytologicznego lub szybki nawrót torbieli.

Ból piersi może być objawem gruczolkowłókniaka, choć zdarza się to niezbyt często. W takim przypadku dolegliwości bólowe pojawiają się, gdy dochodzi do krwawienia w obszarze guza, będącego rezultatem znacznego rozrostu zmiany. Gruczolakowłókniak to często występujący łagodny nowotwór piersi, pojawiający się przeważnie u młodych kobiet – pomiędzy 18. a 30. rokiem życia. Guz przeważnie pojawia się w górnej części piersi i jest łatwo wyczuwalny pod palcem. Charakteryzuje się elastyczną strukturą i można go łatwo przesuwać. Zwykle osiąga średnicę 2-3 cm, choć w niektórych przypadkach ulega rozrostowi nawet do kilkunastu cm. Zmiany mogą mieć charakter mnogi.

Wielkość guza/guzów nie jest zależna od fazy cyklu menstruacyjnego. Zdarza się jednak, że dochodzi do gwałtownego rozrostu gruczolakowłókniaka, co jest rezultatem wylewu krwi w jego obrębie. Wówczas pojawia się też ból. Tego typu zmiany bardzo rzadko ulegają zezłośliwieniu, dotyczy to zaledwie 2 proc. zdiagnozowanych przypadków. Przyczyny ich powstawania należy upatrywać w nadmiernym stężeniu estrogenów, co doprowadza do rozrostu tkanki łącznej włóknistej. Guzy znikają w okresie pomenopauzalnym, choć mogą utrzymywać się u kobiet, które stosują hormonalną terapię zastępczą.

Sposób diagnozowania dolegliwości jest ściśle uzależniony od wieku pacjentki. W przypadku kobiet do 25. roku życia lekarz wykonuje badanie palpacyjne i USG. W przypadku nietypowych zmian wykonywana jest biopsja cienkoigłowa. Po 25. roku życia zalecana jest także biopsja gruboigłowa. W wielu przypadkach stosowane jest wyłącznie leczenie zachowawcze. Lekarz może chirurgicznie usunąć guz, gdy zachodzi ryzyko jego rozrostu. Po 25. roku życia zabieg chirurgiczny wykonywany jest znacznie częściej.

Ból piersi pojawia się jako objaw raka piersi. Trzeba jednak zaznaczyć, że w początkowym stadium, nowotwór nie daje dolegliwości bólowych. Gdy te zaczynają się pojawiać, guz przeważnie ma już średnicę ok. 2 cm. Wystąpienie dolegliwości najczęściej wynika z nowotworzenia wewnętrznego nabłonka zrazików i przewodów mlecznych, choć nie tylko. Z pozostałych tkanek, tworzących pierś, mogą powstawać tzw. mięsaki.

Dane statystyczne dowodzą, że ryzyko zachorowania na złośliwy nowotwór piersi, wzrasta wraz z wiekiem kobiety – guz najczęściej pojawia się między 50. a 69. rokiem życia. Na zachorowanie szczególnie podatne są kobiety, u których wystąpiła przedłużona stymulacja estrogenowa, tj. długotrwałe oddziaływanie żeńskich hormonów płciowych (estrogenów) na tkankę gruczołu piersiowego). Z takim stanem mamy do czynienia, gdy pierwsza miesiączka pojawiła się wcześnie lub gdy kobieta późno wkroczyła w fazę klimakterium. Za czynniki ryzyka uważa się także bezdzietność lub późny pierwszy poród. Jako możliwe czynniki ryzyka wymienia się także stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, a w okresie menopauzy – hormonalnej terapii zastępczej. Nie bez znaczenia są też uwarunkowania genetyczne, a konkretnie - występowanie mutacji genów BRCA1 i BRCA2.

Wśród innych czynników ryzyka wymieniane są niektóre z występujących wcześniej łagodnych zmian nowotworowych i czynniki środowiskowe: choroba alkoholowa, otyłość, dieta obfitująca w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Jako sygnał alarmujący należy traktować wszystkie zmiany w obrębie piersi. Wyczuwalny w samobadaniu guzek, asymetria piersi, pomarańczowa skórka, zmarszczenia skórne, ból piersi, długotrwały świąd (wyczuwalny wewnątrz lub na zewnątrz piersi), wciągnięcie brodawki sutkowej, zmiana jej zabarwienia lub ból sutka - wszystko to powinno skłonić do niezwłocznej wizyty u lekarza. Nie należy jednak czekać do wystąpienia symptomów choroby. Regularne wizyty kontrolne stanowią dobrą praktykę, której powinna przestrzegać każda kobieta, bez względu na wiek. W zaawansowanym stadium rak piersi skutkuje przerzutami, a objawy zaczynają pochodzić także z zaatakowanych obszarów.

Dobór metody leczenia odbywa się na podstawie ustaleń zespołu specjalistów i wyników przeprowadzonych badań diagnostycznych. Lekarze mogą zdecydować się na leczenie chirurgiczne i uzupełniająco na radioterapię, chemioterapię i leczenie hormonalne. Gdy nie ma możliwości całkowitego zwalczenia nowotworu, stosuje się leczenie paliatywne, którego celem jest poprawa jakości życia pacjentki.

Ból piersi wymaga konsultacji lekarskiej w każdym przypadku, co wynika z faktu, że może być jednym z objawów stanu zagrażającego życiu. Istnieje jednak szereg symptomów towarzyszących dolegliwościom bólowym, które powinny wzbudzić szczególną czujność. Należą do nich:

• gorączka,
• zaczerwienienie skóry piersi lub tylko małego fragmentu,
• wyczuwalne rozpalenie piersi,
• obrzęk,
• zmiany skórne – cellulitis (nie mylić z cellulitem),
• powiększenie węzłów chłonnych pod pachami,
• wciągnięcie sutka,
• wybroczyna z brodawki sutkowej – krwista, ropna lub surowicza.

ZOBACZ: Najnowsze badania pokazują, że kobiety pracujące na zewnątrz są mniej narażone na zachorowanie na raka piersi.