Bolące sutki w ciąży, przed okresem, przy dotykaniu i podczas karmienia. Skąd się bierze ból sutków i kiedy może być groźny?

Bolące sutki są zjawiskiem normalnym, ale tylko w określonych stanach fizjologicznych. Ciąża, karmienie piersią, faza folikularna (druga) cyklu menstruacyjnego – w takich przypadkach, ból sutków jest zjawiskiem normalnym, niewskazującym na stany chorobowe. Zdarza się jednak, że uczucie bólu jest sygnałem alarmowym, zwłaszcza jeżeli towarzyszą mu wycieki z sutka. Jakie są przyczyny bólu sutków i kiedy należy udać się po pomoc do lekarza? Wyjaśniamy.

Bolące sutki to nieprzyjemne uczucie i o ile jego przyczyna może być błaha i niegroźna, to warto zasięgnąć konsultacji ginekologicznej. Może bowiem się okazać, że ból wskazuje na patologię, często bardzo poważną.

Najczęstsze przyczyny dolegliwości bólowych to:

• druga faza cyklu menstruacyjnego,
• ciąża,
• karmienie piersią,
• menopauza,
• dojrzewanie płciowe,
• nadmierna aktywność fizyczna,
• niewłaściwie dobrana bielizna.

Często jednak zdarza się, że ból jest symptomem chorobowym. Może wskazywać na stany zapalne i ropień piersi, mastopatię, obecność gruczolakowłókniaków, na brodawczaki i torbiele lub nawet na nowotwór piersi. Dolegliwość ta nie powinna być zatem ignorowana.

Bolące sutki są wynikiem przede wszystkim zmian hormonalnych, jakie zachodzą w ciele kobiety. Te rozpoczynają się już w okresie dojrzewania płciowego. To właśnie w tym czasie rozpoczyna się prawdziwa burza hormonalna. Jeżeli dolegliwościom bólowym nie towarzyszy wyciek z brodawki sutkowej, a w najbliższej rodzinie nie było przypadków nowotworu piersi, raczej nie ma powodów do niepokoju. W tym przypadku ból jest wywołany procesem rozrastania tkanki gruczołowej i najczęściej jest odczuwalny przy dotykaniu. Mimo to, warto udać się z dzieckiem do ginekologa, który wykluczy ewentualne patologie.

Ból sutków jest bardzo charakterystycznym zjawiskiem w okresie menopauzy. Podobnie jak w czasie pokwitania, dolegliwość daje o sobie znać przede wszystkim pod wpływem dotyku. W tym przypadku uczucie bólu wywołane jest przez proces zanikania tkanki gruczołowej. Ważne jest, żeby w czasie klimakterium regularnie kontrolować piersi, bowiem zachodzące zmiany hormonalne stwarzają duże ryzyko wystąpienia nowotworów, łagodnych lub złośliwych.

W okresie ciąży zwiększa się stężenie estrogenów i progesteronu. Gruczoły sutkowe ulegają rozrostowi, co skutkuje odczuwaniem bólu. Dolegliwości pojawiają się około 5 tygodnia i mogą towarzyszyć ciężarnej aż do rozwiązania. Ból sutków w ciąży można dość skutecznie łagodzić. Ulgę mogą przynieść chłodne okłady. Należy też nosić odpowiednio dopasowaną bieliznę, która nie będzie drażniła wrażliwych brodawek.

Bolące sutki podczas karmienia świadczą o niewłaściwym uchwyceniu brodawki przez dziecko. W takim przypadku malec przeważnie ssie sam sutek, bez jego otoczki. W wyniku nadmiernego ucisku dziąsłami, może dojść do pękania tkanek i krwawienia. Rezultatem może być stan zapalny, objawiający się obrzękiem sutków i powiększeniem węzłów chłonnych. Często towarzyszy temu gorączka i uczucie ogólnego osłabienia organizmu. Tych objawów nie należy bagatelizować. Konsultacja lekarska jest konieczna. Aby uniknąć bólu, w trakcie karmienia można nakładać na sutki silikonowe osłonki, które absorbują znaczną część ucisku i są całkowicie bezpieczne dla dziecka.

Ból sutkówprzed okresem jest bardzo częstą dolegliwością, u której podstaw leżą zmiany hormonalne, odpowiadające za zespół napięcia przedmiesiączkowego. Ból wywołany jest przez zatrzymywaną w tkance gruczołowej wodę, co jest rezultatem zmiany stężenia hormonów płciowych. Dolegliwości mogą pojawiać się cyklicznie lub sporadycznie. Różne jest też natężenie bólu - od łagodnego po wyjątkowo uporczywe. Nieprzyjemne objawy mijają po menstruacji. Dolegliwości można złagodzić chłodnymi okładami. W drugiej fazie cyklu można też pić sok z żurawiny i ziołowe herbaty o działaniu moczopędnym.

Intensywna aktywność fizyczna może skutkować podrażnieniem sutków, zwłaszcza jeżeli trening jest wykonywany nie w sportowej, a w codziennej bieliźnie. Taki sam efekt może dać noszenie źle dobranego biustonosza, warto więc skorzystać z porady braffiterki.

O ile w większości przypadków ból sutków nie jest groźnym zjawiskiem, to czasami może wskazywać na bardzo poważną chorobę.

Bolące sutki mogą być objawem zapalenia piersi. Ta dolegliwość najczęściej pojawia się w okresie połogowym, choć należy zaznaczyć, że nie jest to regułą. Przyczyną zapalenia, które obejmuje brodawkę sutkowa oraz gruczoł sutkowy, jest działalność drobnoustrojów chorobotwórczych – gronkowca złocistego, gronkowca skórnego, pałeczek okrężnicy, paciorkowców czy drożdżaków. Dolegliwość może pojawić się w każdej fazie laktacji, choć najwięcej przypadków zachorowań pojawia się między 2 a 6 tygodniem.

Połogowe zapalenie piersi może wynikać z dwóch przyczyn. Pierwszą jest zastój pokarmu w piersi, natomiast drugą – mechaniczne uszkodzenie brodawki, np. podczas karmienia, kiedy dziecko niewłaściwie chwyta sutek.

Dolegliwość ta najczęściej dotyka kobiet, u których nie dochodzi do pełnego opróżnienia piersi z pokarmu, które mechanicznie odciągają pokarm i które często zmieniają porę karmienia dziecka. Czynnikiem sprzyjającym może być też niewłaściwa dieta i wcześniej przebyte stany zapalne.

Zdarzają się też przypadki pozapołogowego zapalenia piersi. Dolegliwość ta najczęściej dotyka kobiet, które skończyły 30 lat oraz kobiet między 50. a 60. rokiem życia. Choroba może być następstwem:

• hiperprolaktynemii,
• chirurgicznego powiększenia piersi,
• nałogu tytoniowego,
• schorzeń tarczycy,
• leczenia nadciśnienia tętniczego,
• kiły,
• gruźlicy,
• promienicy,
• zabiegów kosmetycznych (przekłucie brodawki sutkowej),
• urazów sutka,
• zapalenia gruczołów łojowych i potowych.

Poza bólem sutka, objawami zapalenia piersi są:

• obrzęk,
• zaognienie piersi,
• podwyższona temperatura piersi,
• wrażliwość na dotyk.

Zapalenie piersi jest leczone antybiotykami. Nie należy zwlekać z wizytą u lekarza, bowiem dolegliwość ta może skutkować bardzo nieprzyjemnymi powikłaniami. Najpoważniejszym jest ropień piersi.

Bolące sutki mogą świadczyć o wystąpieniu ropnia piersi, zwłaszcza gdy zostały zignorowane objawy zapalenia piersi.

Ropień jest niczym innym, jak tkanką łączną, którą wypełnia treść ropna. W niektórych przypadkach dochodzi do wytworzenia przetoki, przez którą wydostaje się płyn. W takiej sytuacji, na skórze widoczne są owrzodzenia i rany.

Ropień jest konsekwencją stanu zapalnego, który wytworzył się w obszarze gruczołu sutkowego – w wyniku naciekania treści ropnej, powstaje guz, skóra zaognia się, a sutek staje się wyjątkowo bolesny. Często towarzyszy temu stan podgorączkowy lub gorączka.

W tym przypadku badanie obrazowe nie ma zastosowania. Lekarz stosuje badanie fizykalne i pobiera próbkę płynu do badań. W przypadku zdiagnozowania ropnia, podejmowane jest leczenie antybiotykami, jednak nie jest ono skuteczne, gdy doszło do wyraźnego nacieku. W takiej sytuacji, konieczne jest chirurgiczne usunięcie ropnia.

Bolące sutki to jeden z objawów brodawczaka, a właściwie – brodawczaka wewnątrzprzewodowego piersi. Pod tą nazwą kryje się łagodny (niestanowiący bezpośredniego zagrożenia dla życia, nienaciekający, nieskutkujący przerzutami) nowotwór piersi. Pojawia się w przewodach mlecznych, jednak jak dotąd przyczyny jego występowania nie zostały poznane. Choroba najczęściej dotyka kobiet między 35. a 55. rokiem życia.

Guzek, najczęściej pojedynczy, charakteryzuje się wielkością do 1 cm i jest zlokalizowany na obwodzie piersi lub tuż za brodawką sutkową. Czasami zdarza się, że brodawczak ma charakter mnogi. Wówczas zmiany zlokalizowane są w przewodach odległych od sutka.

Guzek blokuje ujście przewodów mlecznych. Rozwija się stan zapalny, który prowadzi do wystąpienia bolesności sutka. Dochodzi do wycieku przezroczystego lub krwistego płynu. Dzieje się to samoistnie albo pod wpływem nacisku. Rzadko dochodzi do wciągnięcia brodawki sutkowej.

Diagnoza jest stawiana na podstawie badania obrazowego piersi (USG lub mammografii, czasami wykonywana jest też galaktografia). W niektórych przypadkach przeprowadzane jest badanie wziernikowe – duktoskopia. Konieczne jest też przeprowadzenie badania laboratoryjnego – cytologii wydzieliny z sutka.

Dolegliwość jest leczona chirurgicznie, poprzez usunięcie przewodu mlecznego, w którym wystąpiły zmiany. Na próbce pobranej z usuniętej tkanki przeprowadzane jest badanie histopatologiczne, celem wykluczenia złośliwego nowotworu piersi. Krwisty wyciek z sutka może być bowiem objawem raka.

Bardzo istotne jest wczesne wykrycie brodawczaka. W tym celu, każda kobieta powinna przeprowadzać samobadanie piersi. Powinno się to robić raz w miesiącu, w tej samej fazie cyklu. Każda niepokojąca zmiana wymaga konsultacji z ginekologiem.

Bolące sutki mogą być objawem gruczolakowłókniaków, potocznie zwanych włókniakami. Należy jednak zaznaczyć, że w wielu przypadkach, ta dolegliwość nie powoduje objawów bólowych. Ból sutka pojawia się w sytuacji, gdy zmiana przybiera znaczne rozmiary i wywołuje ucisk na nerwy.

Gruczolakowłókniaki to łagodne zmiany w postaci wyraźnie odgraniczonego, przesuwającego się guza. Charakteryzuje je regularny kształt i bezbolesność. w niektórych przypadkach guzy są elastyczne, choć zdarzają się też zmiany o twardej strukturze. Ich średnica najczęściej nie przekracza 3 cm. Bardzo często zdarza się, że zmiana ma charakter mnogi – pojawia się więcej guzków. Najczęściej dotyka kobiet miedzy 20. a 30. rokiem życia, które nie rodziły dzieci.

Gruczolakowłókniaki można podzielić na cztery grupy.

1. Pierwsza to włókniak prosty, złożony z tkanki gruczołowej i włóknistej. Tego typu zmiany są całkowicie niegroźne.
2. Druga grupa to włókniaki złożone, którym towarzyszą także inne zmiany. Ich wystąpienie może zwiększyć ryzyko pojawienia się nowotworu piersi.
3. Trzecią grupę stanowią włókniaki młodzieńcze, które dotyczą nastolatek.
4. Ostatnią grupę stanowią włókniaki olbrzymie. Ich charakterystyczną cechą jest znaczna średnica, nierzadko przekraczająca 5 cm.

Diagnostyka uzależniona jest od wieku pacjentki. U kobiet poniżej 25. roku życia wykonywane jest badanie ultrasonografem. Biopsja jest przeprowadzana tylko w sytuacji, gdy pacjentka może być genetycznie obciążona ryzykiem wystąpienia nowotworu. U pacjentek, które przekroczyły 25. rok życia, wykonywane jest USG i badanie palpacyjne. Zalecane jest też wykonanie biopsji cienkoigłowej, często także powtórnego badania w formie gruboigłowej.

Sposób leczenia także uzależniony jest od wieku pacjentki. W pierwszej kolejności prowadzona jest kilkumiesięczna obserwacja. Jeżeli zmiany rozrastają się do znacznych rozmiarów, konieczne jest ich chirurgiczne usunięcie. Lekarz podejmie decyzję o zabiegu także w sytuacji, gdy włókniaki prowadzą do wystąpienia asymetrii piersi, powodują dolegliwości bólowe w obrębie brodawki sutkowej lub gdy pojawia się podejrzenie złośliwości powstałych zmian.

Zabieg chirurgiczny nie daje jednak gwarancji, że zmiany nie nawrócą. Może prowadzić do zniekształcenia piersi i pozostawiać blizny. Z tego tytułu, w przypadku młodych kobiet najczęściej prowadzona jest wyłącznie obserwacja.

Lekarz wykonuje zabieg w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Trwa to nie dłużej niż 60 minut. Stosunkowo rzadko pacjentka podlega kilkudniowej hospitalizacji po zabiegu. Po wygojeniu rany, najczęściej nie pozostaje widoczna blizna, choć takie ryzyko istnieje.

Bolące sutki mogą wskazywać na mastopatię, czyli zwyrodnienie włóknisto-torbielowate. Schorzenie skutkuje powstaniem włókniaków i torbieli (wypełnionych płynem) w obszarze tkanki gruczołowej sutka. Dolegliwość ta najczęściej dotyka kobiet między 30. a 50. rokiem życia, choć zdarza się, że cierpią na nią także młodsze panie.

Choroba najprawdopodobniej ma związek z niewłaściwym stężeniem estrogenów i progesteronu, choć ta teoria nie została udowodniona, więc etiologia mastopatii nie jest do końca poznana. Przypuszcza się, że czynnikiem chorobotwórczym może być też tłusta dieta oraz nałóg tytoniowy.

Najbardziej charakterystycznym symptomem choroby jest ból sutka, wywołany uciskiem torbieli na nerwy. Ból może objąć całą pierś, pojawia się obrzmienie i wrażliwość na dotyk. Objawy mogą nasilać się w drugiej fazie cyklu.

Diagnoza stawiana jest na podstawie wywiadu, badania fizykalnego i obrazowego (USG piersi), prowadzone są też badania laboratoryjne (stężenie prolaktyny, progesteronu, estrogenu, FSH i LH).

Dolegliwość jest leczona terapią hormonalną, lekarz zaleca zmianę diety i przyjmowanie preparatów z zawartością wyciągu z wiesiołka lekarskiego.

Bolące sutki to jeden z wczesnych objawów raka piersi, a właściwie – raka sutka. Ten rodzaj złośliwego nowotworu jest najczęściej występującym wśród Polek – stanowi blisko 20 proc. wszystkich nowotworów złośliwych. Najczęściej dotyka kobiet po 50. roku życia, nie znaczy to jednak, że nie pojawia się wśród młodszych pań. Nowotwór może być całkowicie wyleczony, choć powodzenie terapii w dużej mierze zależy od wczesnego wykrycia powstających zmian.

Chociaż przyczyny występowania raka piersi nie zostały określone, to znane są czynniki, zwiększające prawdopodobieństwo zachorowania. Najczęściej wymienia się wiek – ze względu na zachodzące w organizmie zmiany hormonalne, najbardziej narażone są kobiety po 50. roku życia. Podatność zwiększa także obciążenie genetyczne. Jeżeli w najbliższej rodzinie pojawiały się przypadki raka piersi, zachorowanie jest prawdopodobne.

Podobnie wygląda sytuacja w przypadku stwierdzenia mutacji genów BRCA1 i BRCA2. Ryzyko zwiększają także czynniki hormonalne, jak pierwsza miesiączka, która wystąpiła przed 12. rokiem życia. Lekarze są zdania, że nowotworowi może sprzyjać niezdrowy tryb życia – otyłość, nałóg alkoholowy. W grupie zwiększonego ryzyka znajdują się także kobiety, które w przeszłości przeszły już raka sutka – prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu w drugiej piersi jest wówczas zwiększone.

Wczesnym objawem zmian nowotworowych może być ból, kłucie i uczucie dyskomfortu w obrębie brodawki sutkowej, choć należy zaznaczyć, że nie każda chora odczuwa te dolegliwości. Najbardziej wyraźnym symptomem jest twardy guzek, występujący w dolnej lub bocznej części piersi. Często pojawia się owrzodzenie brodawki sutkowej, czasami dochodzi do jej wciągnięcia. Pojawiają się zmiany skórne na piersi, m.in. tzw. skórka pomarańczowa. Powiększają się pachowe węzły chłonne (po stronie piersi zaatakowanej przez nowotwór). Żyły na piersiach ulegają poszerzeniu. Widoczna jest asymetria sutków. Dochodzi do wycieków z brodawki.

Podstawą wczesnego wykrycia nowotworu jest regularne samobadanie. Należy je wykonywać raz w miesiącu, pamiętając, że musi być przeprowadzane w tej samej fazie cyklu miesięcznego. Niezwykle istotna jest regularność. Piersi powinny być kontrolowane przy okazji każdej wizyty u ginekologa. Kobiety, które ukończyły 40 lat, minimum co 2 lata powinny poddawać się kontrolnej mammografii. W przypadku zaobserwowania zmian w badaniu dotykowym, lekarz zleca badania obrazowe, mammografię i USG, oraz laboratoryjne – biopsję.

Rak sutka leczony jest chirurgicznie. Operacja polega na wycięciu guzka, choć w niektórych przypadkach konieczne okazuje się usunięcie całej piersi (mastektomia). Coraz częściej wykonywane są jednak operacje oszczędzające, czyli usuwany jest jedynie niewielki fragment, w którym pojawiły się zmiany nowotworowe. Wraz z leczeniem chirurgicznym najczęściej prowadzona jest chemioterapia, radioterapia i leczenie hormonalne. Wdrożenie tych metod ma miejsce jeszcze przed operacją i bardzo często są kontynuowane także po zabiegu.

Rak piersi i samobadanie piersi