Babka płesznik (psyllium): właściwości, dawkowanie, wskazania i przeciwwskazania. Babka płesznik na odchudzanie, zaparcia i cholesterol

Babka płesznik, znana też pod nazwami babka śródziemnomorska i babka afrykańska (Plantago afra) to roślina z rodziny babkowatych (Plantaginaceae Juss.). Rośnie dziko w rejonie Morza Śródziemnego, w północnej Afryce i zachodniej Azji. W niektórych krajach jest hodowana, ale nie w Polsce, gdzie konkurencję stanowi dla niej siemię lniane.

Surowcem zielarskim są nasiona babki płesznik (Semen Psyllium) oraz jej łupiny. Gładkie, lśniące i niewielkie ziarenka o podłużnym eliptycznym kształcie mają kolor ciemnobrunatny. Łuska babki płesznik bardzo przypomina zmielone nasiona siemienia lnianego lub otręby pszenne. Podobnie jak te dwa produkty cechuje się ogromną zawartością włókna pokarmowego.

Sprawdź: Siemię lniane może być toksyczne. Przyrządzaj je bezpiecznie

Babka płesznik jest produktem o bardzo wysokiej zawartości błonnika pokarmowego. W 100 g dostarcza go ponad 50 gramów, dlatego należy stosować ją zgodnie z zaleceniami. Opórcz włókna pokarmowego, na 100 gramów psyllium przypada 7,3 g tłuszczu, 14 g białka roślinnego i 13 g węglowodanów. Wartość kaloryczna 100 g nasion to ok. 273 kcal.

Nasiona babki płesznik, a szczególnie ich zewnętrzne łupiny zawierają przede wszystkim śluzy (ok. 10-12 procent) zbudowane z rozpuszczalnych w wodzie polisacharydów arabinoksylanów, kwasu galakturonowego i ramnozy. Łupiny po kontakcie z wodą tworzą żel, mający pewne właściwości. Oprócz tego babka płesznik zawiera małe ilości fitosteroli - kampesterol, ß-sitosterol, stigmasterol oraz garbników i związków goryczkowych.

Babkę płesznik należy do diety wprowadzać stopniowo. Najkorzystniej zacząć od połowy porcji zalecanej przez producenta, ponieważ nagłe wprowadzenie dużych ilości błonnika pokarmowego do diety, może okazać się szokiem dla organizmu, który odpowie na to biegunkami, wzdęciami i bólami brzucha.

Dawka jednorazowa nasion babki płesznik zawsze zawarta jest na opakowaniu zakupionego produktu. Przeważnie jest to porcja wynosząca 2-3 łyżeczki łusek, zalane ciepłą wodą lub sokiem w ilości ok. 300 ml. Napar zaleca się pić nie częściej niż dwa razy dziennie - rano przed śniadaniem i wieczorem przed kolacją. Dzieciom i niemowlętom można podać kleik z nasion babki płesznik namoczonych w wodzie, herbacie, kompocie lub mleku w ilości ok. 1 łyżeczki babki płesznik.

Babka płesznik w medycynie naturalnej najczęściej zalecana jest jako środek na zaparcia. W tym celu może być stosowana u niemowląt, małych dzieci, osób dorosłych oraz kobiet w ciąży i karmiących piersią. Babka płesznik pomaga na przewlekłe zatwardzenia, ułatwia wypróżnianie się oraz reguluje częstotliwość tego procesu.

Działanie przeczyszczające babki płesznik wynika z jej właściwości chemicznych i bardzo wysokiej zawartości błonnika pokarmowego. W kontakcie z wodą lub innym płynem, nasiona tej rośliny uwalniają śluzy i tworzą żel przypominający gęsty kisiel. Po wypiciu go zawarty w nim błonnik drażni kosmki jelitowe, przyspieszając proces defekacji, z drugiej strony śluz ułatwia przesuwanie się mas kałowych w obrębie jelit. Żel z babki płesznik ma ponadto działanie ochronne na błonę śluzową jelit, ponieważ nawilża je i powleka od wewnątrz cienką warstwą ochronną.

Wbrew pozorom babka płesznik jest też pomocna w przypadku biegunek, szczególnie pochodzenia bakteryjnego. Jej nasiona mają działanie przeciwzapalne i pomagają wiązać oraz usuwać z przewodu pokarmowego toksyny. Pęczniejąc w jelitach i pochłaniając wodę, działają ochronnie w przypadku wrzodów i łagodzą podrażnienia.

Babka płesznik sprawdza się jako element diety odchudzającej. Same w sobie nasiona nie mają działania odchudzającego, ale ich spożycie pomaga zwiększyć uczucie sytości, przez co ilość konsumowanego pokarmu w ciągu dnia powinna ulec zmniejszeniu. By schudnąć, należy konsumować mniej kilokalorii, niż wynosi dzienne zapotrzebowanie. Stosowanie babki płesznik może pomóc osiągnąć i utrzymać deficyt energetyczny przez dłuższy czas. Pęczniejąc w przewodzie pokarmowym, babka płesznik zwiększa swoją objętość, dzięki czemu wypełnia żołądek i dalsze odcinki układu trawiennego, co daje uczucie sytości, zmniejsza głód i pomaga kontrolować apetyt.

Babka płesznik zasobna jest w błonnik rozpuszczalny w wodzie, który ma zdolność do częściowego ograniczania wchłaniania spożytych z pożywieniem tłuszczów. Pochłania pewną ilość kwasów tłuszczowych w jelitach i wydala je wraz z masą kałową. To druga właściwość, jaka mogą wykorzystać osoby na diecie odchudzającej.

Babka płesznik pomaga zapobiegać miażdżycy i udarowi mózgu, ponieważ ma działanie obniżające poziom cholesterolu we krwi. Wskazane jest stosowanie babki płesznik przez osoby z podwyższonym poziomem cholesterolu ogólnego, frakcji LDL i trójglicerydów. Poprzez wiązanie kwasów żółciowych w przewodzie pokarmowych i wydalanie ich z kałem, pomaga regulować syntezę cholesterolu wewnątrz organizmu.

Warto, aby babka płesznik znalazła się na diecie osób ze stanem przedcukrzycowym, insulinoopornością i cukrzycą. Błonnik zawarty w łusce babki płesznik poprawia funkcjonowanie gospodarki węglowodanowej. Spowalnia uwalnianie glukozy ze spożytych węglowodanych, dzięki czemu pomaga obniżyć poziom glukozy we krwi.

Babce płesznik przypisuje się właściwości wspomagające leczenie przeziębień i kaszlu, gdyż ułatwia odkrztuszania zalegającej wydzieliny i działa przeciwbakteryjne. Ze względu na własności powlekające i ochraniające błony śluzowe przewodu pokarmowego, babka płesznik polecana jest w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Osoby, które w pracy używają głosu, mogą stosować wodne rzadkie roztwory z babki płesznik do łagodzenia objawów takich jak chrypka i suchość w gardle.

Babka płesznik ma też działanie nawilżające i łagodzące podrażnienia skóry. Napar z nasion tej rośliny zawierający śluzy można stosować w postaci okładów przy chorobach skóry – na przykład przy atopowym zapaleniu, łuszczycy i trądziku różowatym. Przemywanie skóry naparem z nasion babki płesznik pomoże też przy problemach ze skórą suchą.

Przeciwwskazaniem do stosowania babki płesznik jest niedrożność jelit i bóle brzucha, których przyczyna nie jest znana. Nie należy przyjmować babki płesznik (ani żadnych preparatów, które ją zawierają) przed planowaną kolonoskopią, gdyż przed tym zabiegiem zalecana jest dieta lekkostrawna, czyli o niskiej zawartości błonnika pokarmowego.

Babki płesznik nie należy też stosować jednocześnie z lekami, ponieważ może opóźniać ich wchłanianie. Nie wyklucza to jej stosowania, ale trzeba zachować odstęp minimum 2. godzin między zażyciem leków a wypiciem naparu. Ta zasada nie ma znaczenia, jeśli babkę płesznik stosujemy zewnętrznie.

Jeśli stosuje się suche nasiona babki płesznik, należy pić duże ilości płynów, tak aby nasiona napęczniały w jelitach. W przeciwnym razie babka płesznik będzie powodowała zaparcia. Ilość wody, jaka powinna być minimalnie wypita oto ok. 2,5-3 litry w ciągu dnia. Działanie przeczyszczające następuje po 12-24 godzinach od podania lub później.

Babka płesznik ma ciekawe zastosowanie w kuchni. Śluz z nasion babki płesznik wykazuje silne właściwości wiążące. Można to wykorzystać do zagęszczania sosów, w alternatywie dla tłustych zasmażek na bazie masła i mąki. Sprawdzi się jako zastępnik dla jajka w ciastach, kotletach mięsnych oraz tych z nasion strączków. Dodając nieco babki płesznik, można przygotować zdrowszą wersję domowego kisielu owocowego, wykorzystując nasiona zamiast mąki ziemniaczanej. Wystarczy owoce zagotować w odrobinie wody i dodać 1-2 łyżeczki nasion banki płesznik, wymieszać i pozostawić na ok. 20 minut, aż błonnik pochłonie wodę.