Zaparcia i ich przyczyny oraz objawy. Tak wygląda diagnostyka i leczenie zatwardzenia. Co na zaparcia, czyli na problemy z wypróżnianiem?

Zaparcia to problemy z wypróżnianiem się regularnie. Zdrowy dorosły człowiek powinien oddawać stolec 1-2 razy w ciągu dnia. Częstotliwość zależy od różnych indywidualnych czynników, takich jak sposób odżywiania się, regularność spożywania posiłków, wiek, stan zdrowia, czy poziom aktywności fizycznej. O zaparciu mówi się, gdy oddawanie stolca jest utrudnione, sprawia ból, wymaga dużego wysiłku (parcia), a sama defekacja występuje rzadziej niż 3 razy w tygodniu.

Stolec oddawany w czasie zaparcia charakteryzuje się kilkoma cechami. Najczęściej jego konsystencja jest wyjątkowo twarda, zbita i grudkowata, ponieważ masa kałowa została bardzo odwodniona w jelicie grubym. Stolec jest nadmiernie suchy, drobny, wydziela odmienny niż zazwyczaj odór. Samo oddawanie stolca jest przy tym utrudnione, może wymagać dużego wysiłku mięśni brzucha oraz trwać bardzo długo.

Zobacz: Sięganie po środki na zaparcia to większe ryzyko demencji. Przeczytaj, jeśli je stosujesz

Zaparcia to problem z prawidłową pracą układu pokarmowego, a precyzyjnie, funkcjonowaniem jelita cienkiego i grubego. Najczęstszą przyczyną zatwardzenia jest niewłaściwa dieta, czyli odżywianie się pokarmami ubogimi w błonnik pokarmowy. Zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia dzienna podaż błonnika powinna wynosić minimum 25 gramów na dobę. Problem z zapewnianiem takiej dawki wynika ze stosowania diety ubogiej w produkty z pełnego ziarna, warzywa i owoce, nasiona strączków, orzechy, nasiona i pestki, natomiast opartej o produkty zbożowe oczyszczone i żywność wysoko przetworzoną.

Drugą przyczyną zatwardzenia jest przyjmowanie zbyt małej ilość płynów w ciągu dnia. Zapotrzebowanie na wodę to kwestia indywidualna, ale za minimum uważa się 1,5 litra wody dziennie. Zaparcia powodowane są również siedzącym trybem życia. Tłumaczy to fakt częstych problemów z wypróżnianiem u osób, których każdy dzień pozbawiony jakiejkolwiek formy aktywności fizycznej (nawet spaceru!). Zaparcia mogą pojawiać się u osób, które sypiają nieregularnie i odżywiają się niesystematycznie. Dotyczą tych, którzy przyjmują w ciągu dnia zbyt małą objętościowo ilość jedzenia, co ma miejsce m.in. w anoreksji, ale zaparcia są również problem osób przejadających się.

Do grupy osób szczególnie narażonych na występowanie zaparć, należą także noworodki i niemowlęta z powodu nie w pełni wykształconego przewodu pokarmowego, oraz kobiety w zaawansowanej ciąży. Obecność płodu uciskać na jelita utrudniając przemieszczanie się masy kałowej. Zaparcia mogą występować u osób w podeszłym wieku z powodu zmian starczych w budowie układu pokarmowego i obniżonego apetytu. Gdy zaparcia zdarzają się sporadycznie – najprawdopodobniej ich przyczyną jest chwilowa zmiana diety, lub stres. Alarmujące są zaparcia pojawiające się nagle, bolesne, które trwają długi okres czasu.

Zaparcia są powodowane nie tylko niewłaściwymi nawykami żywieniowymi i niską aktywnością fizyczną. Przyczynami zatwardzenia mogą być zmiany chorobowe w budowie lub działaniu układu trawiennego. Wymienić należy przede wszystkim hemoroidy, nowotwory w obrębie jamy brzusznej, niedrożność jelit, obecność blizn, zwężenie jelita lub ucisk powodowany na przykład ciałem obcym. Ponadto u dzieci i niemowląt mechaniczną przyczyną zaparć może być choroba Hirschsprunga.

Jatrogenne zaparcia, czyli powodowane przyjmowaniem określonych leków. Zatwardzenie mogą powodować następujące środki lecznicze:

• preparaty żelaza,
• leki moczopędne,
• leki przeciwdrgawkowe,
• leki przeciwkaszlowe,
• opiaty,
• antydepresanty,
• leki na chorobę Parkinsona,
• leki neutralizujące kwasy żołądkowe.

Zaparcia pojawić mogą się u osób uczulonych na konkretne składniki żywności. U osoby z alergią na białko mleka krowiego, dolegliwości pojawią się po przypadkowym spożyciu mleka krowiego lub mlecznych przetworów. Dotyczy to zwłaszcza najmłodszych. Zaparcia mogą być powodowane zaburzeniami natury psychicznej. Do najczęstszych należą długotrwały stres, depresja, stany lękowe oraz jadłowstręt psychiczny (anoreksja). Zespół jelita drażliwego w postaci zaparciowej to choroba powodująca przewlekłe zaparcia. Przyczynami zatwardzenia mogą być również niedoczynność tarczycy, cukrzyca oraz hiperkalcemia.

Zaparcia można zdiagnozować u gastroeneterologa, a pomoc w dobraniu odpowiedniej diety to specjalizacja dietetyka. Najczęściej podejmowanym badaniem jest badanie próbki kału, morfologia krwi, a także różne badania palcypacyjne (w tym także obrazowe) przeprowadzane przez odbyt. Ważnym elementem diagnostyki przyczyny zaparć jest wnikliwy wywiad z pacjentem, na temat stylu życia, poziomu aktywności fizycznej i stosowanej diety, ponieważ te czynniki są najpowszechniejszymi przyczynami zatwardzenia.

Zaparcia można leczyć objawowo: stosując leki na zaparcia, ale fundamentem jest trwała zmiana nawyków żywieniowych. Na zatwardzenia polecana jest dieta bogatoresztkowa, czyli o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, który należy do diety wprowadzać stopniowo! Szybkie zwiększenie udziału włókna pokarmowego w diecie może nasilić zaparcia!

Dieta bogatoresztkowa dostarcza ponad 40 gramów błonnika pokarmowego dziennie. Ten zawarty jest w pełnoziarnistym pieczywie, różnorodnych kaszach, ciemnym makaronie, zbożowych płatkach, brązowym, czarnym, dzikim i czerwonym ryżu. Dobrym źródłem włókna pokarmowego są nasiona roślin strączkowych, orzechy (uwaga, bo są kaloryczne!), oraz świeże i suszone warzywa i owoce. Na wyróżnienie zasługują suszone śliwnki pełne pektyn regulujących funkcje jelit.

Należy pamiętać, że zwiększając w diecie udział błonnika, trzeba równocześnie zwiększyć ilość przyjmowanych płynów do 2-3 litrów na dobę. W przeciwnym razie problem nasili się

Korzystnymi produktami na zaparcia, które wspomagają funkcje jelit, są fermentowane napoje mleczne. Zaliczane do nich są kefir, maślanka, jogurt oraz mleko acidofilne i zsiadłe. Pozytywne działanie mają również fermentowane warzywa, z których najpopularniejsze to kapusta kiszona, ogórki kiszone i kimchi.

Najczęściej przyjmowanym rodzajem środków są leki na zaparcia o działaniu przeczyszczającym, czyli powodującym przyspieszenie wypróżnienia. Do nich zaliczają się zarówno te zwiększające objętość stolca, jak i zmiękczające jego konsystencję. Leki na zaparcia zawierają sproszkowany senes, który przyspiesza pasaż jelitowy, ale też szybko uzależnia, dlatego nie można stosować go dłużej niż 2 tygodnie. Często stosowanymi są sole przeczyszczające oraz środki hiperosmotyczne, które zaczynają działać stosunkowo szybko. Zazwyczaj pierwsze objawy „ulgi” następują już w ciągu trzydziestu minut od momentu ich przyjęcia.

Zaparcia w ciąży może mieć, nawet co druga kobieta. Częstotliwość ich występowania nasila się głównie w czasie drugiego oraz trzeciego trymestru ciąży. Fakt ten wiąże się z dwoma grupami czynników. Po pierwsze, w organizmie kobiety dochodzi wówczas do zmiany funkcjonowaniu układu hormonalnego, co przekłada się także na działanie narządów trawiennych. Po drugie – zwiększająca swoją objętość macica wywołuje ucisk na inne organy obecne w jamie otrzewnej, w tym także na jelita. W rezultacie wydalanie stolca może być w tym okresie znacząco utrudnione.

Zatwardzenia występujące w czasie ciąży są o tyle niekorzystne, że nie można z nimi walczyć, stosując standardowe środki przeczyszczające. Z tego powodu przyszłe matki poszukują alternatywnych rozwiązań. Do najczęściej wykorzystywanych należą:

• picie dużej ilości wody mineralnej,
• spożywanie świeżych owoców i warzyw oraz soków z miąższem,
• zwiększenie udziału w diecie produktów zbożowych pełnoziarnistych,
• rezygnacja ze spożywania mocnej herbaty, a także innych płynów moczopędnych,
• rezygnacja ze spożywania produktów zapierających takich jak ryż, banany, jagody, marchew, kakao i czekolada,
• spożywanie suszonych owoców oraz kompotu z suszu,
• regularnie spożywanie jogurtów probiotycznych, kefiru, maślanki, mleka acidofilnego, w których składzie znajdują się szczepy bakterii przeciwdziałającym zaparciom.

Zobacz także: Jedz suszone śliwki codziennie, a zmniejszysz ryzyko rozwoju osteoporozy. Już niewielka ilość owoców zwiększa gęstość kości. Ile ich jeść?