Tabletki na odchudzanie – które rodzaje są skuteczne i bezpieczne? Jak działają preparaty odchudzające dostępne bez recepty i na receptę?

Tabletki na odchudzanie to rodzaj suplementu diety, leku lub wyrobu medycznego, który ułatwia redukcję nadmiernej masy ciała. Choć jednak wiele środków na odchudzanie reklamowane jest jako skuteczne bez ćwiczeń i zmian jadłospisu, niewiele z nich spełnia te obietnice i zapewnia trwałe efekty utraty wagi. W sprzedaży jest przy tym dużo produktów mogących mieć niekorzystny wpływ na zdrowie, dlatego do ich stosowania należy podejść ze szczególną ostrożnością.

Środki odchudzające mogą być skuteczne tylko wtedy, gdy jednocześnie przestrzega się zasad zdrowej, niskokalorycznej diety i prowadzi aktywny tryb życia. Są przeznaczone wyłącznie dla osób z nadmiarem kilogramów, zdrowych i pełnoletnich, a bezwzględnym przeciwwskazaniem do ich stosowania jest ciąża i karmienie piersią.

Działanie tabletek odchudzających zależy od ich składu. Niektóre mają za zadanie głównie zmniejszać apetyt (łaknienie), co powoduje lub przynajmniej ułatwia zmniejszenie liczby przyjmowanych kalorii. Inne zawierają składniki, których zadaniem jest przyspieszenie tempa metabolizmu, a dzięki temu również spalania tkanki tłuszczowej. Najpopularniejsze są środki, które łączą te dwa rodzaje składników i ich właściwości, a także inne dodatki ułatwiające utratę wagi. Wiele z nich ogranicza trawienie i przyswajanie kalorii, inne mają wielostronny korzystny wpływ na sylwetkę.

Tabletki na odchudzanie dostępne bez recepty często zawierają składniki skutecznie redukujące apetyt takie jak błonnik, który zwiększa swoją objętość w przewodzie pokarmowym i powoduje uczucie sytości. Najbardziej naturalne suplementy diety mają postać mielonych produktów roślinnych i są dostępne w proszku lub dużych kapsułkach, ew. prasowanych tabletkach.

Źródłem błonnika są m.in.:

• proszki owocowe i warzywne (również w postaci kapsułek),
• odtłuszczony mielony len,
• nasiona babki płesznik i jajowatej (tzw. błonnik witalny).
• grzyby lecznicze i ich zarodniki,
• glukomannan z rośliny konjac (dziwidło).

Apetyt pomagają zmniejszyć też proszki roślinne, takie jak zielony jęczmień, cholerella, spirulina, matcha.

Naturalne składniki tabletek odchudzające określane jako spalacze tłuszczu (ang. fatburners) to m.in.:

• ostra papryka i pozyskana z niej czysta kapsaicyna, wyciąg z chili czy pieprz kajeński,
• wyciąg z owoców Garcinia cambogia (tamaryndowiec malabarski) i pozyskany z nich kwas hydroksycytrynowy (HCA),
• sprzężony kwas linolowy (CLA),
• zielona kawa i pozyskiwany z niej wyciąg oraz kwas chlorogenowy,
• zielona herbata i pozyskiwany z niej EGCG,
• yerba mate (ostrokrzew paragwajski),
• wyciąg z pestek owocu afrykańskiego mango,
• wyciąg z gorzkiej pomarańczy i pozyskiwana z niego synefryna,
• nasiona guarany i pozyskane z nich wyciągi oraz kofeina,
• kofeina syntetyczna,
• L-karnityna.

Substancje te reklamowane są jako przyspieszające procesy spalanie tkanki zapasowej mogą dodatkowo blokować przyswajanie tłuszczów i powstawanie nowych komórek tłuszczowych w organizmie, np. gorzka pomarańcza blokuje enzym powodujący odkładanie się tłuszczu w organizmie.

Tabletki odchudzające mogą też zawierać chrom, który zmniejsza apetyt na słodycze i reguluje metabolizm węglowodanów, a także fasolaminę, która blokuje trawienie skrobi i ma dzięki temu działanie redukujące kaloryczność spożywanych pokarmów węglowodanowych, zwłaszcza ze zbóż czy ziemniaków. Natomiast chitosan i inne pochodne chityny hamują trawienie tłuszczów.

Wszystkie z wymienionych substancji są uznawane za skuteczne, przy czym ich efektywność zależy od dawki i sposobu przyjmowania oraz cech indywidualnych (płeć, wiek, masa ciała, zawartość tkanki tłuszczowej w ciele, poziom aktywności fizycznej, tempo metabolizmu, rodzaj diety i nawyków żywieniowych).

Tabletki czy inne preparaty na odchudzanie powinny być odpowiednio dobrane do stylu życia i potrzeb danej osoby, np. ktoś aktywny skorzysta zwłaszcza na zażywaniu związków pobudzających spalanie tłuszczu, a ten, kto ma problem z podjadaniem uzyska lepsze efekty, przyjmując produkty hamujące apetyt lub trawienie określonych składników.

Tabletki odchudzające na receptę stosowane są w leczeniu otyłości, przede wszystkim u osób, których BMI przekracza 30. Mogą zawierajać substancje takie jak:

• orlistat, który redukuje wchłanianie tłuszczów z przewodu pokarmowego,
• chlorowodorek bupropionu,
• chlorowodorek naltreksonu.

Dwie ostatnie substancje wpływające na ośrodkowy układ nerwowy i hamujące uczucie głodu oraz zwiększające termogenezę, czyli produkcję ciepła w organizmie, a przez to spalanie kalorii i tkanki tłuszczowej.

Orlistat to inhibitor lipaz, czyli enzymów, które biorą udział w procesie trawieniu tłuszczów. Tabletki na odchudzanie z orlistatem hamują rozbijanie cząsteczek tłuszczu na mniejsze, utrudniając w ten sposób ich wchłanianie. Leki tego typu nie wpływają na zmniejszenie apetytu, ale redukują wchłanianie tłuszczu z posiłków o około 30 procent. Sprawia to, że organizm otrzymuje mniej kalorii i pacjent chudnie.

Leków z orlistatem i substancjami wpływającymi na ośrodkowy układ nerwowy nie mogą przyjmować pacjenci cierpiący na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, zaburzenia gospodarki węglowodanowej oraz z wysokim poziomem cholesterolu.

Efekty uboczne stosowania tabletek na odchudzanie na receptę z orlistatem to:

• tłuszczowe stolce spowodowane wydalaniem nieprzyswojonych tłuszczów,
• hipoglikemia (problem ten dotyczy chorych na cukrzycę typu 2),
• bóle głowy,
• infekcje górnych dróg oddechowych,
• wzdęcia,
• luźne stolce,
• ból lub dyskomfort w obrębie odbytu,
• zakażenia układu moczowego,
• utrzymujące się uczucie zmęczenia.

Tabletki odchudzające dostępne bez recepty to suplementy diety, a więc preparaty traktowane jako żywność, których skład nie jest nadzorowany przez Państwową Inspekcję Leków. Niektóre środki należą jednak do kategorii wyrobów medycznych, tak jak np. produkty z chitosanem, który nie jest przyswajany w organizmie.

Tabletki na odchudzanie często reklamowane są jako recepta na sukces w postaci szczupłego ciała, który można osiągnąć bez konieczności wykonywania czaso- i energochłonnych ćwiczeń. Do tych deklaracji należy podejść sceptycznie. Podstawą osiągnięcia właściwej masy ciała jest odpowiednia dieta i wysiłek fizyczny. Żadne tabletki na odchudzanie nie spełnią swojego zadania, jeśli pacjent będzie jednocześnie się objadał i prowadził siedzący tryb życia. W takim przypadku tabletki na odchudzanie raczej prędzej zaszkodzą niż pomogą. Istnieje bowiem ryzyko, że pacjent będzie przyjmował nadmierne ich dawki, żeby zrekompensować złe nawyki żywieniowe.

Tabletki na odchudzanie, szczególnie te dostępne bez recepty, powinny być traktowane jako element wspomagający proces redukowania masy ciała, a nie remedium na nadmiar kilogramów.

Tabletki wspomagające odchudzanie budzą wiele kontrowersji w środowisku medycznym. Podkreśla się, że ich łatwa dostępność stwarza wrażenie, że można jeść niezdrowo i prowadzić nieaktywny tryb życia, a gdy zażyje się tabletkę, nadmiar tkanki tłuszczowej w „cudowny” sposób zniknie.

Przede wszystkim jednak tabletki na odchudzanie, zwłaszcza stosowane w nadmiarze, mogą powodować problemy zdrowotne.

Najczęstszym sprawcą dolegliwości i powikłań są kofeina i wyciąg z gorzkiej pomarańczy. W nadmiernych dawce mogą powodować objawy takie jak:

• niepokój,
• pobudzenie,
• zlewne poty,
• bladość skóry,
• przyspieszoną pracę serca,
• rozszerzenie źrenic.

Niektóre suplementy diety na odchudzanie (zwłaszcza z nieoficjalnego obrotu), w sposób zadeklarowany lub ukryty zawierają też nielegalną substancję o nazwie DMAA (znany też jako 1,3-dimethylamylamine, geranium, geranamine), która ma działanie zbliżone do amfetaminy i efedryny.

DMAA w umiarkowanej dawce wywołuje euforię, poprawę nastroju, przypływ energii oraz jasność umysłu. W nadmiernej ilości może powodować objawy podobne do przedawkowania amfetaminy. Znane są też przykłady zafałszowania wyników otrzymywanych w testach antydopingowych po stosowaniu preparatów na odchudzanie – wyniki wskazywały na zażywanie substancji dopingujących, choć w składzie tabletek nie figurowały związki chemiczne o takim działaniu.

Gorzka pomarańcza zawiera natomiast różnego rodzaju alkaloidy, które mogą wchodzić w reakcje krzyżowe z innymi substancjami, także dając wynik dodatni na obecność amfetaminy w moczu i krwi. Po spożyciu nadmiernej ilości ekstraktu z gorzkiej pomarańczy mogą wystąpić objawy nadmiernego pobudzenia współczulnego układu nerwowego, takie jak po zażyciu amfetaminy.
Może też dojść do zatrucia tą substancją, które będzie miało identyczne skutki jak zatrucie narkotykami (amfetaminą i efedryną), ze śmiercią pacjenta włącznie.

ZOBACZ: Zestaw ćwiczeń na dobry początek dnia. Ekspert: Agata Dąbrowska, trener personalny, dietetyk