Szkielet człowieka – budowa, funkcje i ciekawostki. Ile kości ma człowiek?

Kości w ciele człowieka budują szkielet, który pełni kilka głównych funkcji. Szkielet to przede wszystkim:

• bierny narząd ruchu – szkielet człowieka stanowi wsparcie dla mięśni, dotyczy to w szczególności kości kończyn i obręczy,
• ochrona narządów – kości czaszki chronią mózg, szkielet klatki piersiowej ochrania płuca i serce, natomiast kości miednicy stanowią osłonę dla narządów rozrodczych,
• rezerwuar soli mineralnych – kości człowieka stanowią magazyn soli wapniowych i fosforanowych, ludzki szkielet bierze także udział w homeostazie.

Poza wymienionymi powyżej funkcjami, kości człowieka pełnią także pośrednio rolę krwiotwórczą – to właśnie w nich powstaje szpik kostny, czyli miękka i silnie ukrwiona tkanka o gąbczastej konsystencji. Szpik kostny to miejsce, w którym powstają krwinki – erytrocyty, leukocyty i trombocyty.

Kości człowieka można podzielić na kilka grup:

• kości długie – należą do nich np. kość udowa, kość piszczelowa, kość ramieniowa oraz paliczki. Kości długie człowieka składają się z trzonu oraz dwóch końców – nasad – bliższej i dalszej. W obrębie kości długiej wyróżnia się także jamę szpikową, istotę zbitą oraz istotę gąbczastą.
• kości płaskie – kości płaskie w ciele człowieka to np. łopatka, kość ciemieniowa oraz mostek.
• kości krótkie – kości krótkie to kości nadgarstka oraz kości stępu.
• kości różnokształtne – kości człowieka różnokształtne to np. kręgi.

Szkielet człowieka dzieli się na kości czaszki, szkielet klatki piersiowej, kości kręgosłupa, obręcz kończyny górnej, obręcz kończyny dolnej, kości kończyny górnej oraz kości kończyny dolnej.

Wg innego podziału szkieletu człowieka wyodrębnia się:

• część osiową: czaszkę, kręgosłup i klatkę piersiową,
• część obwodową: kończyny górne i kończyny dolne oraz obręcze – kończyny górnej i dolnej.

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, ile kości ma człowiek, ponieważ liczba kości w szkielecie ludzkim zmienia się z wiekiem. U noworodka wynosi ona 270, u 14-letniego dziecka wskutek obecności tzw. wtórnych punktów kostnienia – 356. Dorosły, po zrośnięciu się nasad kości z trzonami, ma jedynie 206 kości. U starszych osób liczba ta może być mniejsza niż 206, ponieważ wraz z wiekiem zrastają się (łączą się) kości czaszki.

Ludzki kręgosłup składa się z 33-34 nieparzystych kręgów, przynależących do 5 odcinków. Wyróżniamy odcinki:

• szyjny – złożony z 7 kręgów, w tym dwóch bardzo charakterystycznych – atlasa (dźwigacza) oraz axisa (obrotnika), kręgi te posiadają trójkątny otwór kręgowy oraz otwory w wyrostkach poprzecznych, są niewielkie i mają niski, płaski trzon,
• piersiowy– złożony z 12 kręgów, które posiadają okrągły otwór kręgowy, nieco większy niż w przypadku kręgów szyjnych trzon i charakterystyczne dołki żebrowe,
• lędźwiowy – złożony z 5 kręgów o dużym rozmiarze i masywnych trzonach,
• krzyżowy – ludzka kość krzyżowa składa się z 5 kręgów, które zrastają się ze sobą do około 25 roku życia,
• guziczny – kość guziczna, inaczej kość ogonowa, to od 3 do 5 połączonych ze sobą delikatnych kręgów o niewielkim rozmiarze. Są to tzw. kręgi szczątkowe.

Szkielet klatki piersiowej człowieka składa się z 12 par żeber, mostka zbudowanego z rękojeści, trzonu i wyrostka mieczykowatego. Z przodku klatki piersiowej żebra łączą się z mostkiem za pomocą elastycznych chrząstek, a z tyłu z kręgosłupem. Taka budowa zapewnia ochronę narządów wewnżtrznych, m.in. serca, płuc, wątroby i żołądka.

W budowie klatki piersiowej wyróżnia się następujące rodzaje żeber:

• prawdziwe – to licząc od góry pierwszych 7 par. Żebra prawdziwe połączone są z mostkiem za pomocą chrząstek,
• rzekome – kolejne 4 pary (8-11), które są połączone z mostkiem lecz nie bezpośrednio, a za pomocą chrząstki wspólnej,
• wolne – to dwie ostatnie pary żeber, które nie są połączone z klatką piersiową.

Szkielet człowieka to także obręcze np. bark. Na obręcz kończyny górnej składa się obojczyk oraz płaska kość – łopatka. Natomiast na obręcz kończyny dolnej składają się kości miednicy, czyli kość biodrowa, kość łonowa i kość kulszowa (w dorosłym wieku są one ze sobą zrośnięte w dwa talerze kości biodrowej),

Jeśli mowa o budowie szkieletu człowieka, nie można nie wspomnieć także o częściach wolnych kończyn, czyli kościach kończyn. Na część wolną kończyny górnej składają się:

• kość ramienna – to kość długa, złożona z końca bliższego, końca dalszego i trzonu. Jej charakterystyczne elementy to głowa kości ramieniowej, zlokalizowana na końcu bliższym oraz bloczek, czyli miejsce połączenia z kością łokciową,
• kości przedramienia, czyli kość łokciowa i promieniowa, to dwie smukłe kości, które są zlokalizowane względem siebie równolegle. Kość, która znajduje się od strony kciuka to kość promieniowa, natomiast od strony małego palca znajduje się kość łokciowa.
• kości ręki, w tym 8 kości nadgarstka (kość łódeczkowata, kość księżycowata, kość grochowata, kość trójgraniasta, kość czworoboczna większa, kość czworoboczna mniejsza, kość główkowata, kość haczykowata), 5 kości śródręcza w każdej ręce oraz kości paliczków (5 paliczków bliższych, 4 paliczki środkowe i 5 paliczków dystalnych w każdej ręce).

Na część wolną kończyny dolnej składają się:

• kość udowa – to kość długa, złożona z końca bliższego, trzonu i końca dalszego. U człowieka jest ona ustawiona pionowo, a jej charakterystyczne elementy to głowa kości udowej (znajdująca się na końcu bliższym) oraz krętarze – większy i mniejszy.
• rzepka to spłaszczona kość o trójkątnym kształcie, która chroni staw kolanowy,
• kości podudzia (inaczej goleń), czyli kość piszczelowa (piszczel) i kość strzałkowa (strzałka) – kości te są ze sobą połączone końcami bliższymi i dalszymi, podobnie jak w przypadku kości przedramienia. Kość piszczelowa jest o wiele bardziej masywna w porównaniu ze smukłą strzałką,
• kości stopy, w tym 7 kości stępu (kość piętowa, kość skokowa, kość sześcienna, kość łódkowata, kość klinowata boczna, kość klinowata pośrednia, kość przyśrodkowa), 5 kości śródstopia oraz paliczki bliższe i dalsze (2 paluchu, po 3 w pozostałych palcach).