Stomia - co to jest, jakie są rodzaje stomii i jak wygląda życie po wyłonieniu stomii?

Stomia to sztucznie, operacyjnie wykonane połączenie wnętrza narządu z zewnętrzną powłoką ciała. Oznacza to, że po wyłonieniu stomii np. z układu moczowego wydalanie moczu odbywa się do podłączonego do otworu worka. Najczęściej stomię wykonuje się w przewodzie pokarmowym, na różnych jego odcinkach. W zależności od tego, jaki narząd został połączone z powierzchnią ciała, wyróżnia się następujące typy stomii:

• Ileostomia (połączenie jelita cienkiego i skóry brzucha).
• Kolostomia (połączenie jelita grubego i skóry brzucha).
• Gastrostomia (połączenie żołądka i skóry brzucha).
• Urostomia (połączenie układu moczowego i skóry brzucha).

Stomie można również dzielić ze względu na ich budowę, a także czas, na jaki zostały wyłonione. I tak pierwsze kryterium pozwala wyróżnić stomię jednolufową oraz dwulufową. Stomia jednolufowa (końcowa) jest skonstruowana tak, że przewód pokarmowy kończy się otworem sztucznie wytworzonym w ciele. Z kolei stomia dwulufowa posiada dwa otwory - naturalny koniec układu pokarmowego oraz utworzony operacyjnie otwór w ciele.

Stomię wyłania się na czas określony (stomia czasowa, z możliwością wykonania kolejnej operacji i przywrócenia ciągłości układu pokarmowego) lub na stałe (stomia ostateczna). W drugim przypadku pacjent musi nauczyć się funkcjonowania ze stomią, która nigdy nie zostanie zamknięta.

Zarówno stomia jelitowa, jak i stomia moczowa jest stale podłączona do specjalnego worka, który zbiera produkty przemiany materii. Chory zazwyczaj nie ma kontroli nad procesem wydalania. Worki stomijne trzeba regularnie opróżniać i wymieniać, dbając o higienę w obrębie utworzonego operacyjnie otworu.

Stomia jelitowa jest wykonywana w przebiegu leczenia rozmaitych chorób układu pokarmowego. Ten rodzaj stomii nazywa się inaczej „sztucznym odbytem". O wyłonieniu stomii decyduje wiele czynników, przede wszystkim umiejscowienie i stopień zaawansowania zmian chorobowych. Także ogólny stan pacjenta wpływa na decyzję o wykonaniu tego zabiegu. Stomia pozwala zachować czynność układu pokarmowego, gdy jego część zostaje usunięta lub czasowo nie może pełnić swoich funkcji. Istnieje wiele wskazań do jej wykonania:

• Nieswoiste zapalenie jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego).
• Niedokrwienie jelit i powstała w wyniku tego procesu zgorzel.
• Mnoga polipowatość rodzinna.
• Niedrożność mechaniczna jelit.
• Nowotwór okrężnicy lub odbytnicy (jelita grubego).
• Perforacja uchyłków odbytnicy.
• Urazy jelita grubego.

Zabieg niejednokrotnie ratuje życie pacjentów, choć kojarzy się z dyskomfortem i koniecznością zmiany trybu życia. Na rynku dostępne są liczne worki do stomii, a nawet całe systemy pozwalające kompleksowo dbać o stomię oraz zapobiegać wydostawaniu się zawartości układu pokarmowego.

Stomia jelitowa zmienia nieco codzienność pacjenta, zwłaszcza w pierwszym okresie do po wykonaniu operacji. Konieczna jest specjalna dieta i pielęgnacja. Po wykonaniu ileostomii treść pokarmowa nie przechodzi przez jelito grube, gdzie odbywa się wchłanianie nadmiaru wody. Ma więc papkowatą, rzadką konsystencję, a chory nie panuje nad jej wydalaniem. Natomiast po kolostomii produkty przemiany materii zostają uformowane w kał, a pacjent zachowuje kontrolę nad procesem wypróżnienia.

Po operacji przez około 6 miesięcy należy unikać wzmożonej aktywności fizycznej, zwłaszcza obciążającej mięśnie brzucha. Dla pacjentów z wyłonioną stomią niewskazana jest praca fizyczna ani sporty siłowe. Wstając, należy zachować ostrożność i opierać się na chodziku lub poręczy.

Z czasem stomia powinna coraz mniej wpływać na codziennie funkcjonowanie. Ważne jest, by pacjent nauczył się samodzielnie wymieniać worki stomijne i dbać o to, by skóra w okolicy stomii nie uległa zniszczeniu przez enzymy trawienne. Wymianę worka należy wykonywać w spokojnym otoczeniu, w toalecie z dostępem do WC oraz umywalki. Przed przystąpieniem do zmiany worka należy przygotować następujące przedmioty:

• Nowy worek.
• Chusteczki oczyszczające lub kompresy.
• Nożyczki.
• Szablony do przycięcia otworu worka.
• Miękka gąbka i woda z delikatnym mydłem.

Po ostrożnym oderwaniu worka należy przemyć skórę wodą z mydłem, zwracając przy tym uwagę na ewentualne podrażnienia, zaczerwienienia, wypryski lub krwawienie z błony śluzowej stomii. Skóra nie powinna być oczyszczana środka dezynfekującymi, szczególnie działającymi agresywnie (jak spirytus czy woda utleniona) ani smarowana tłustymi oliwkami i kremami. Worki do stomii należy dobrać tak, by otwór ściśle przylegał do jelita. Ważne jest, by przed przyklejeniem worka osuszyć skórę. Okolice stomii warto depilować golarką elektryczną, by włoski nie utrudniały przyczepiania worka. Przed i po całym procesie wymiany worka trzeba koniecznie umyć ręce.

Stomia jelitowa nie oznacza końca dotychczasowego życia. Po wyłonieniu otworu stomijnego można:

• Kąpać się i brać prysznic.
• Ubierać się jak dotychczas.
• Prowadzić życie zawodowe i towarzyskie.
• Podróżować.
• Uprawiać seks.

Dobrze dobrany sprzęt i wprawa w wymianie worków sprawiają, że pacjent nie musi bać się przykrych niespodzianek. Warto wyrobić sobie nawyk sprawdzania przed wyjściem z domu, w jakim stopniu zapełniony jest worek i czy się nie odkleja. Okres po operacji bywa trudny pod względem psychologicznym. W razie złego samopoczucia należy zwrócić się po wsparcie.

Stomia wiąże się z ryzykiem pewnych powikłań zarówno w okresie tuż po operacji, jak i powstałych z czasem. Pacjent powinien na bieżąco monitorować wygląd stomii, a każde niepokojące go zjawisko czy dyskomfort zgłaszać lekarzowi.

Powikłania wczesne obejmują najczęściej takie zjawiska, jak:

• Niedokrwienie i martwica stomii.
• Zakażenia okołostomijne.
• Wciągnięcie lub wysunięcie się stomii.
• Zwężenie stomii.

Wśród powikłań późnych zdarzają się:

• Przepuklina okołostomijna.
• Niedrożność stomii.

Ileostomia grozi odwodnieniem, dlatego konieczne jest przyjmowanie większej ilości płynów. Niektórzy pacjenci cierpią też z powodu dolegliwości skórnych. Wydostające się z przewodu pokarmowego enzymy trawienne mogą podrażniać, nawet gdy worek stomijny jest wymieniany odpowiednio często i prawidłowo dopasowany. Po czasie może dojść do zapaleń i owrzodzeń skóry.

Stomia jelitowa wymaga zmiany stylu żywienia, ponieważ jej wykonanie skraca układ pokarmowy. Jedzenie musi teraz przebyć krótszą drogę, przez co zostanie poddane mniej dokładnej obróbce. Czasami przez kilka pierwszych dni, zanim układ pokarmowy podejmie prawidłową pracę, stosuje się odżywianie pozajelitowe lub specjalną, medyczną dietę, czasem z wykorzystaniem sondy. Z biegiem czasu można wrócić do diety takiej jak stosowana przed operacją. Może jednak wystąpić zmniejszenie tolerancji na pewne pokarmy.

Ogólne zalecenia dietetyczne dla pacjentów ze stomią są następujące:

• Regularne spożywanie niewielkich posiłków.
• Picie dużej ilości wody.
• Dokładne żucie pokarmów.
• Unikanie pokarmów wzdymających.
• Unikanie konserwantów, barwników i wysoko przetworzonej żywności.
• Ograniczenie cukru i tłuszczów.

Pacjenci ze stomią potrzebują nieco czasu, by przekonać się, jak tolerują różne pokarmy, co im szkodzi a co służy. Zazwyczaj dość szybko osiągają dietę, która nie prowadzi do biegunek, zaparć ani gazów.

Zalety weganizmu: