Neutrofile – białe krwinki niszczące patogeny. Co oznaczają neutrofile poniżej normy i neutrofile podwyższone w badaniu krwi?

Neutrofile, inaczej granulocyty obojętnochłonne, należą do licznych rodzajów komórek odpornościowych z grupy granulocytów, czyli leukocytów zawierających ziarnistości w cytoplazmie.

Dzięki specyficznej budowie neutrofile mogą szybko reagować na obecność patogenów w organizmie. Z jednej strony komórki umieszczone są receptory, druga zaś wydziela wolne rodniki oraz białka o właściwościach bakteriobójczych i bakteriostatycznych. Główną rolą neutrofilów jest walka z bakteriami, choć reagują także na inne patogeny.

Neutrofile stanowią 1-5 proc. komórek znajdujących się w krwi człowieka. Ich wytwarzanie rozpoczyna się w szpiku kostnym, który produkuje odpowiadające im komórki macierzyste. Następnie niedojrzały neutrofil przechodzi sześć stadiów rozwoju, by osiągnąć dojrzałe funkcje obronne. Po ich aktywacji, lub po kilkunastu godzinach krążenia w krwi, neutrofile obumierają, są więc komórkami żyjącymi dość krótko.

Ważną cechą budowy neutrofilów są ziarnistości w cytoplazmie tych komórek, które mają właściwości funkcjonalne. Są to:

• Ziarnistości pierwotne (azurofilne) – stanowią 10-20 proc. wszystkich ziarnistości w komórce neutrofila i powstają bardzo wcześnie w procesie jej tworzenia. Zawierają liczne substancje, w tym hydrolazy lizosomowe, defensyny, serprocydyny. Związki te biorą udział w walce z patogenami. Charakterystyczną dla nich substancją jest mieloperoksydaza.
• Ziarnistości wtórne – mają największy procentowy udział w komórce, stanowiąc 80-90 proc. wszystkich ziarnistości. Są specyficzne dla neutrofilów – w innych komórkach nie występują. Zawierają fosfatazę, a także markerowe białko laktoferynę, po obecności której można je rozpoznać.
• Ziarnistości trzeciorzędowe – zawierają enzym o nazwie żelatynaza, nieobecny w innych ziarnistościach. Jest ich stosunkowo niewiele.

Gdy istnieje taka potrzeba, neutrofile są aktywowane przez cytokiny (prozapalne substancje produkowane przez organizm), by mogły walczyć z patogenami. Gdy receptor komórki neutrofila rozpozna bakterię, dochodzi do wzrostu stężenia specyficznych substancji we wnętrzu i zmienia się jej budowa. W tym stanie może on poruszać się i prowadzić proces fagocytozy – pochłaniania i niszczenia (trawienia) całych patogenów lub ich dużych fragmentów. Fagocytoza zachodzi wewnątrz neutrofila, w kompleksie zwanym fagolizosomem. W niszczeniu patogenu pomagają substancje zawarte w ziarnistościach komórki.

Drugim zjawiskiem, za które odpowiadają neutrofile, i które pozwala skutecznie niszczyć patogeny, jest tzw. wybuch tlenowy. Polega on na kontrolowanym wytworzeniu reaktywnych form tlenu, głównie wolnych rodników, które działają silnie bakteriobójczo. W całym procesie biorą udział liczne receptory rozmieszczone na błonie komórkowej neutrofila. Dzięki tym specjalizacjom komórka stanowi bardzo silną broń przeciwko drobnoustrojom przedostającym się do organizmu.

Poziom neutrofilów bada się, pobierając krew z żyły łokciowej (w nielicznych przypadkach z tętnicy udowej, u dzieci także z palca). Pobranie przebiega rutynowo, nie jest bardzo bolesne i trwa najwyżej kilkanaście sekund.

Krew pobierana jest do pojemnika z substancją zapobiegającą krzepnięciu oraz wysyłana do laboratorium. Następnie, już w laboratorium, krew poddawana jest odwirowaniu, by uzyskać surowicę. To właśnie tę postać krwi bada się pod kątem zawartości różnych składników morfotycznych, w tym neutrofilów. Czas oczekiwania na wyniki nie przekracza jednego dnia.

Pacjent powinien zgłosić się na badanie rano, będąc jeszcze na czczo. Nie należy jeść ani pić niczego poza niegazowaną wodą na 10-12 godzin przed pobraniem, inaczej wyniki mogą zostać zafałszowane.

Badanie poziomu neutrofilów można wykonać na koszt NFZ, mając skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu, lub prywatnie. Jego koszt nie przekracza zwykle 15 zł.

Aby zapobiec powstaniu nieprawidłowości w wynikach, pacjent powinien powiedzieć lekarzowi o wszystkich przyjmowanych lekach. Możliwe, że zaleci on pominięcie dawki w dniu pobrania krwi lub w dniu poprzedzającym. Nie należy jednak robić tego bez konsultacji ze specjalistą.

Poziom neutrofilów sprawdza się podczas rutynowych badań krwi. Zdrowy człowiek powinien wykonywać je przynajmniej raz w roku.

Istnieją także sytuacje, w których zaleca się dodatkowe zbadanie poziomu neutrofilów. Należą do nich:

• podejrzenie infekcji, głównie bakteryjnej,
• podejrzenie rozwoju nowotworu,
• dna moczanowa,
• podejrzenie, że w organizmie toczy się stan zapalny.

Badanie poziomu neutrofilów nie jest badaniem specyficznym, za pomocą którego można wykryć konkretne choroby. Wynik mówi o ogólnym stanie organizmu – czy jest stabilny, czy układ odpornościowy akurat walczy z jakimiś patogenami. Badanie jest więc elementem diagnostyki bardzo wielu różnych chorób. Stanowi też cenny element profilaktyki, z tego względu znajduje się na liście badań wykonywanych kontrolnie i rutynowo.

W przebiegu niektórych schorzeń wykonuje się regularny pomiar tego parametru, by monitorować stan i nasilenie toczącego się w organizmie procesu zapalnego. Badanie poziomu neutrofilów pomaga też ocenić ogólny stan odporności pacjenta. Zwykle nieprawidłowy poziom neutrofilów jest początkiem dodatkowych badań diagnostycznych.

W przypadku niektórych parametrów w badaniach krwi ich normy są zależne od metod stosowanych w laboratorium.

W przypadku badania poziomu neutrofilów norma jest uniwersalna – bez względu na płeć, wiek czy miejsce, w którym wykonane zostało badanie, jest to 1800-8000/mcl (mikrolitr), co stanowi 60–70 proc. wszystkich białych krwinek w organizmie.

U zdrowego człowieka zawartość neutrofilów powinna mieścić się właśnie w tym zakresie. Wyższa lub niższa może świadczyć o chorobie. Obniżona lub podwyższona (blisko granicy) również alarmuje diagnostę, mówiąc mu, że odporność organizmu spada, lub że układ odpornościowy jest zmobilizowany do działania.

Niezależnie od otrzymanego wyniku należy pokazać go lekarzowi, który wystawił skierowanie. Interpretacja powinna zależeć od wartości innych pomiarów i nie może być wykonywana w oderwaniu od kontekstu oraz ogólnej wiedzy medycznej.

Stan, w którym poziom neutrofilów nie osiąga dolnej granicy normy, nazywa się neutropenią. Obniżone neutrofile mogą oznaczać, że układ odpornościowy jest osłabiony lub że nie radzi sobie z walką z atakującymi go patogenami.

Taki wynik skłania do podejrzenia następujących chorób i stanów zdrowotnych:

• ostre zakażenia o charakterze bakteryjnym,
• anemia złośliwa lub aplastyczna,
• nadczynność tarczycy,
• zakaźne choroby wątroby,
• białaczka,
• reumatoidalne zapalenie stawów, a także inne schorzenia autoimmunologiczne, w przebiegu których organizm produkuje przeciwciała przeciwko neutrofilom),
• przewlekła idiopatyczna neutropenia,
• akromegalia (nadprodukcja hormonu wzrostu w przysadce mózgowej),
• zespół dużej śledziony,
• zespół Felty'ego (zespół objawów, wśród których jest także zmniejszenie liczby granulocytów obojętnochłonnych),
• niedobory witaminy B12 i folianów,
• nadmierne spożywanie alkoholu.

Ta lista, choć długa, nie wyczerpuje stanów i chorób, w których neutrofile są obniżone. Dlatego tak ważne jest udanie się z wynikiem do diagnosty, który zleci dalsze badania w oparciu o odczuwane objawy.

Wynik wskazujący na neutrofile poniżej normy nie musi oznaczać poważnego schorzenia, choć powinien być alarmujący. Taki wynik jest też często widywany u pacjentów w trakcie chemioterapii, przyjmujących antybiotyki oraz diuretyki, leczonych dializami. Infekcja, którą pacjent przechodził niedawno (nawet zwykłe przeziębienie lub grypa) także może wpływać na poziom neutrofilów.

W przebiegu niektórych schorzeń dochodzi do całkowitego zaniku produkcji neutrofilów przez szpik kostny. To sytuacja bardzo niebezpieczna dla zdrowia pacjenta, wymagająca szybkiej interwencji lekarza.

Ze względu na powiązania niskiego poziomu neutrofilów z niedoborami kwasu foliowego i witaminy B12, badanie ich poziomu jest szczególnie ważne dla kobiet w ciąży.

Podwyższone neutrofile również bywają objawem niepokojących zmian w organizmie. Nie jest to wynik specyficzny dla żadnego konkretnego schorzenia, ale może oznaczać choroby i stany takie jak:

• białaczka,
• choroba nowotworowa,
• kwasica ketonowa w przebiegu cukrzycy,
• ostre, aktywne zakażenie bakteryjne, z którym walczy organizm,
• mocznica,
• dna moczanowa (na przykład u pacjentów z łuszczycowym zapaleniem stawów),
• zatrucie,
• nadmierny stres i wysiłek fizyczny przekraczający możliwości organizmu,
• wyziębienie lub przegrzanie organizmu.

Poziom neutrofilów wzrasta również w trzecim trymestrze ciąży i jest to objaw całkowicie normalny. Ciąża jest bowiem specyficznym stanem organizmu, który charakteryzuje się własną fizjologią. Podobnie jednak jak w przypadku zbyt niskiego poziom neutrofilów, także wynik wskazujący na przekroczenie górnej granicy powinien zostać skonsultowany z lekarzem prowadzącym.

ZOBACZ: Czy domowe sposoby na odporność rzeczywiście działają?