Nadwrażliwość zębów – przyczyny i leczenie. Dlaczego pojawia się ból zęba po plombowaniu? Jak wybrać szczoteczkę i pastę na wrażliwe zęby?

Nadwrażliwość zębów objawia się przeszywającym bólem, dyskomfortem i uczuciem opisywany jako pieczenie. Najczęściej rozwija się około 30. roku życia i występuje u 10-20 proc. dorosłych, choć według niektórych źródeł przydarza się nawet połowie populacji. Częściej są to kobiety, które zazwyczaj dbają o higienę jamy ustnej bardziej niż mężczyźni – wynika z tego, że robią to przesadnie.

Problem nadmiernej wrażliwości najczęściej dotyczy kłów, a następnie: pierwszych zębów przedtrzonowych, siekaczy, drugich zębów przedtrzonowych i dopiero potem trzonowych. Miejsca podatne na podrażnienie zwykle zlokalizowane są od strony warg tuż nad dziąsłami, tj. w okolicy szyjek zębowych.

Zobacz: Może ci zepsuć urlop, ale pozwoli wykryć próchnicę. Ból w czasie lotu ujawni problem z zębami

Wrażliwe zęby reagują na działanie bodźców termicznych, chemicznych, mechanicznych oraz osmotycznych, do których należy m.in. wysokie stężenie cukrów.

Źródłem dolegliwości jest najczęściej odsłonięta zębina, czyli wrażliwa tkanka położona pod szkliwem. Przy jego osłabieniu nie jest dobrze chroniona i również ulega uszkodzeniom. Dochodzi do niego stosunkowo łatwo, ponieważ porowata budowa szkliwa ułatwia działanie związków kwasowych i powstawanie ubytków.

Nawet niewidoczne uszkodzenia zębów umożliwiają bakteriom przedostanie się do głębszych tkanek, w tym silnie unerwionej i wrażliwej na bodźce miazgi. Szczeliny powstają wskutek rozwoju próchnicy, którą obecnie ma praktycznie każdy niezależnie od wieku – pomijając zaledwie kilka procent szczęśliwców.

Wrażliwość zębów najczęściej wiąże się z recesją dziąseł, czyli procesem, który obnaża szyjki zębowe i sprzyja ubytkom szkliwa właśnie w ich rejonach. Bezpośrednia przyczyna jego osłabienia to natomiast działanie rozpuszczających go kwasów. Pochodzą nie tylko z jedzenia, ale są też wytwarzane z cukrów przez bakterie próchnicy, m.in. te obecne w płytce nazębnej.

Erozję szkliwa zwiększa częste picie słodkich napojów, a szczególnie dodatkowo kwaśnych (zwłaszcza coli, która zawiera nieorganiczny kwas fosforowy) czy jedzenie słodyczy – a także refluks żołądkowy oraz częste wymioty, gdy w jamie ustnej pojawia się kwas solny.

Szkodliwych sytuacji jest więcej – to również mycie zębów wkrótce po spożyciu owoców i soków czy innych kwaśnych produktów, czyszczenie zbyt mocne i intensywne, a także wybór niewłaściwej szczotki i pasty.

Powodem nadmiernego zużywania się szkliwa bywa ponadto bruksizm, czyli patologiczne zaciskanie szczęk i zgrzytanie zębami w nocy. Dolegliwości mogą być ponadto związane z budową anatomiczną. Sprzyjają im m.in. wady zgryzu, wydatne kły (tzw. trójki) lub zęby przedtrzonowe czy cienkie dziąsła.

Uszkodzenia zewnętrznej warstwy zębów mogą też pochodzić z zewnątrz, np. powstawać w wyniku obgryzania paznokci lub przedmiotów, a także piercing, taki jak kolczyk w brodzie czy języku.

Przejściowa wrażliwość zębów może być spowodowana przez zabiegi stomatologiczne, takie jak usunięcie kamienia nazębnego, wstawienie plomby, wybielanie zębów, opracowywaniu korony zęba czy leczenie zapalenia dziąseł.

Dolegliwości zwykle ustępują w ciągu miesiąca. Gdyby jednak to nie nastąpiło, należy wrócić do dentysty po poradę.

Czujność powinien obudzić zwłaszcza ból zęba po plombowaniu o charakterze pulsującym i zmiennym, który nie słabnie nawet po kilku dniach od zabiegu. W takiej sytuacji kontrola wypełnienia powinna być przeprowadzona jak najszybciej.

Nadwrażliwość zębów może też pochodzić od samego wypełnienia stomatologicznego, jeśli pojawi się jego uszkodzenie i nieszczelność, np. pęknięcie wewnątrz plomby lub wokół niej. Przy podejrzeniu takiej sytuacji należy jak najszybciej ją wymienić.

Nieprzyjemne skutki ma też miejscowe wytarcie szkliwa przez protezę zębową lub aparat ortodontyczny, zwłaszcza przy ich złym dopasowaniu. W takiej sytuacji również wskazana jest wizyta w gabinecie stomatologicznym.

Nadwrażliwość zębów nawet w 96 proc. przypadków można złagodzić samodzielnie za pomocą odpowiednich produktów, również do wcierania w szkliwo. Jeśli jednak domowe sposoby, takie jak zmiana diety, pasty, szczotki oraz techniki jej używania, nie przyniosą skutku, konieczna jest wizyta u stomatologa.

W gabinetach dentystycznych oferowane są zabiegi zmniejszające wrażliwość szkliwa z użyciem żelów i lakierów, możliwe jest także wypełnianie jego ubytków materiałem kompozytowym. Gdy nic nie przynosi poprawy, możliwe jest uśmiercenie zęba poprzez leczenie kanałowe, choć przeprowadza się je niezmiernie rzadko.

Wrażliwe zęby potrzebują specjalnej pasty, najlepiej leczniczej. Przede wszystkim nie powinna działać zbyt agresywnie – wskazane jest używanie produktów o niskim współczynniku ścieralności zębiny (ang. RDA, relative dentin abrasion).

Najlepiej, by RDA nie przekraczał 70, a optymalnie wynosił 30-50. Wartość potencjału abrazyjności past dla osób z osłabionym szkliwem jest podana na opakowaniu.

Warto przy tym wiedzieć, że najwyższe RDA mają zwykle te wybielające, a jedno z najniższych – soda oczyszczona, która bywa stosowana do czyszczenia zębów.

Sama delikatność to jednak nie wszystko – pasta powinna też zawierać składniki remineralizujące szkliwo, zwłaszcza fluor, oraz związki zmniejszające wrażliwość zakończeń nerwowych.

Do pożądanych składników past do zębów wrażliwych należą m.in.:

• związki fluoru,
• hydroksyapatyt,
• węglan wapnia,
• azotan potasu,
• sole cyny, strontu, glinu, cynku czy żelaza,
• L-arginina,
• aldehyd glutarowy,
• CPP-ACPF – związek z fluorem, wapniem i fosforem otrzymany na bazie kazeiny mleka.

Uzupełnieniem czyszczenia (a na początku leczenia – często również alternatywą dla niego) jest stosowanie płukanek do jamy ustnej przeznaczonych dla zębów wrażliwych. W bolesne miejsca wciera się też w domu dedykowane preparaty, stosując je zwłaszcza na noc.

Nadwrażliwe zęby należy myć szczoteczką, która przede wszystkim powinna być miękka, używana w prawidłowy sposób i regularnie wymieniana.

Wymiana szczoteczki do zębów lub jej końcówki co około 3 miesiące jest zalecana nie tylko ze względów higienicznych. Z czasem jej włosie odkształca się i wygina, przez co łatwo kaleczy dziąsła. Taką szczoteczkę dociskamy zwykle mocniej, by zrekompensować zmniejszoną skuteczność mycia. W efekcie zębów może pozostawać niedomyta, a część – nadmiernie wytarta, a w jamie ustnej pojawiają się drobne rany.

Przy nadwrażliwości zębów zalecane jest używanie szczoteczki o miękkim włosiu, która nie powoduje jego ścierania ani podrażnienia dziąseł.

Może być to szczotka manualna, choć nieporównanie lepsze efekty daje używanie szczoteczki sonicznej z odpowiednią końcówką i w trybie „sensitive”. Efektywność czyszczenia ręczną szczoteczką do zębów wrażliwych nie jest bowiem duża, choć to i tak zawsze lepsze rozwiązanie niż nieużywanie jej wcale.

ZOBACZ: Jak dbać o zęby w ciąży? Jaką wybrać szczoteczkę, płukankę i pastę? Ekspert: dr Michał Kozicki, stomatolog