Leczenie kanałowe – jak przebiega, wskazania i przeciwwskazania. Czy leczenie kanałowe boli i czy ból po leczeniu jest zjawiskiem normalnym?

Leczenie kanałowe przewiduje usunięcie miazgi, zarówno z korony (to wystająca z dziąsła część zęba), jak i z kanałów korzeniowych zęba (znajdują się one w kości szczęki). To konieczne ponieważ zakażona miazga nie ulega regeneracji, a stan zapalny w tym obszarze wywiera wpływ na wszystkie tkanki, znajdujące się w okolicy korzenia – ponieważ jak wcześniej wspomniano to jedyna unerwiona i ukrwiona tkanka zęba.

Miazga zębowa jest najbardziej wewnętrzną częścią zęba, i jedyną tkanką znajdującą się w zębie, w której przebiegają naczynia krwionośne i nerwy.

Leczenie kanałowe jest wskazane w dwóch sytuacjach:

1. gdy miazga zębowa jest martwa,
2. gdy miazga została usunięta w trakcie leczenia zapalenia tkanek okołowierzchołkowych lub by zapobiec zapaleniu.

Zapalenie miazgi doprowadzić może do wystąpienia zmian okołowierzchołkowych, a w konsekwencji do uszkodzenia kości wyrostka zębodołowego, czyli elementów anatomicznych, w których osadzone są zęby. Po usunięciu miazgi, konieczne jest dokładne oczyszczenie i zdezynfekowanie pozostałej przestrzeni i jej szczelne wypełnienie, przy użyciu specjalistycznych materiałów stomatologicznych.

Leczenie kanałowe zęba często jest jedyną alternatywą dla ekstrakcji, czyli usunięcia zęba. Ma to miejsce w przypadku, gdy proces próchniczy jest na tyle zaawansowany, że doprowadził do wystąpienia stanu zapalnego lub martwicy miazgi.

Czytaj: Olejek eukaliptusowy ochroni zęby. Zwalcza próchnicę lepiej niż popularne płukanki

Długo nieleczona próchnica[b] może też być przyczyną wystąpienia zgorzeli – stanu, w którym dochodzi do gnilnego rozpadu martwej miazgi. Także w takim przypadku leczenie kanałowe okaże się jedynym ratunkiem dla zęba. Dentysta może zalecić leczenie kanałowe także w sytuacji, w której doszło do wystąpienia [b]próchnicy wtórnej. Określenie to dotyczy zmian próchniczych, pojawiających się wokół już istniejących wypełnień.

Do uszkodzenia miazgi, które kwalifikuje ząb do leczenia kanałowego, mogą doprowadzić często powtarzające się mikrourazy. Uszkodzenia tego typu są zazwyczaj następstwem złych przyzwyczajeń pacjentów – np. obgryzanie paznokci czy końcówki długopisu.

Poważne urazy zęba doprowadzające uszkodzenia korony (wystająca z dziąsła część zęba) i odsłonięcia miazgi, także wymagają wdrożenia leczenia kanałowego. Należy zaznaczyć, że do obumarcia miazgi może przyczynić się nie tylko złamanie korony. Jeżeli w następstwie urazu doszło do przerwania ciągłości naczyń krwionośnych, odpowiedzialnych za zaopatrywanie miazgi w substancje odżywcze, rezultat będzie taki sam.

Leczenie kanałowe jest wspomagane diagnostyką radiologiczną. Zanim dentysta podejmie decyzję o konieczności wdrożenia leczenia kanałowego, wykonane zostanie badanie obrazowe – rentgen (RTG), czyli zdjęcie zęba:

• punktowe – obrazuje ząb mający podlegać leczeniu wraz z okolicą okołowierzchołkową i zębami sąsiadującymi,
• pantomograficzne (tzw. pantomogram) – oprócz zębów i wyrostków zębodołowych obejmuje także szczękę, żuchwę, ograniczony obszar jamy nosowej i zatok szczękowych oraz stawy skroniowo-żuchwowe.

Badanie RTG zęba pozwala na dokładną ocenę stopnia występujących zmian oraz dokonanie oceny struktury kanałów korzeniowych. Oprócz znaczenia w diagnostyce, badanie to ma duże znaczenie już po zakończeniu leczenia. Umożliwia bowiem ocenę wypełnienia kanałów.

Leczenie kanałowe wymaga przeprowadzenia pomiaru długości kanału korzeniowego. Umożliwia to określenie głębokości jego opracowania i wypełnienia. Kiedyś długość była oszacowywana na podstawie obrazu badania RTG, jednak ta metoda okazała się obarczona dużym marginesem błędu. Obecna technologia umożliwia przeprowadzenie znacznie dokładniejszego badania.

W tym celu, wykorzystywany jest edometr, który składa się z centralki oraz z połączonych z nią dwóch elektrod. Jedna z nich zapinana jest na wardze pacjenta, a drugą należy podłączyć do dowolnego narzędzia stomatologicznego i za jego pośrednictwem wprowadzić do kanału zębowego, po uprzednim otwarciu zęba. W celu oceny głębokości kanału urządzenie wykorzystuje zjawisko oporu elektrycznego tkanek, ponieważ obszar między śluzówką jamy ustnej a tkankami wokół korzenia, cechuje się niezmiennym oporem elektrycznym.

Zdjęcie RTG nadal ma zastosowanie w mierzeniu długości opracowania kanału – gdy zachodzi konieczność oceny głębokości jego wykonania. W takim przypadku przed wykonaniem prześwietlenia w kanale umieszczany jest ćwiek gutaperkowy, który służy za punkt odniesienia.

Leczenie kanałowe poprzedza dokładny wywiad na temat zaobserwowanego problemu. Podczas wywiadu stomatolog ustala kiedy pojawił się problem i w jakiej sytuacji, a także identyfikuje czynniki wyzwalające uczucie bólu, czynniki łagodzące i wzmagające ból i miejsce jego występowania.

Następnie ma miejsce zbadanie wskazanego zęba. Najpierw dentysta opuka zmieniony chorobowo ząb, co pozwoli na stwierdzenie występowania dolegliwości bólowych. Jeżeli w badaniu pojawi się ból, będzie to wskazówka, że stan zapalny dotarł do tkanek okołowierzchołkowych. Alternatywą jest nawiercanie. Jeżeli w trakcie tej czynności ząb nie zareaguje bólem oznacza to, że miazga jest martwa. Inne badanie przewiduje określenie reakcji zęba na ciepło i zimno. Jeżeli nie pojawi się ból miazga najprawdopodobniej jest martwa. Ostatnim etapem diagnostyki jest opisane wcześniej badanie RTG.

Po zakończeniu rozpoznania, lekarz przystępuje do otwarcia zęba. Następnie, zakładany jest koferdam – kilkuelementowy najczęściej metalowy zestaw służący odizolowaniu zęba od jamy ustnej. W dalszej kolejności z komory i kanałów usuwana jest miazga. Po zmierzeniu długości kanałów korzeniowych, lekarz rozpoczyna ich opracowanie. Ten etap jest szczególnie istotny, bowiem w trakcie jego trwania, następuje usunięcie zębiny i bakterii, które doprowadziły do wystąpienia zapalenia miazgi. Poza tym kanały są kształtowane w sposób, który umożliwia ich dokładne wypełnienie materiałem stomatologicznym.

W dalszej kolejności, lekarz przystępuje do wypełnienia kanału. Współczesna technologia stomatologiczna umożliwia wypełnienie kanału wieloma materiałami trwałymi. Najczęściej stosowane są ćwieki gutaperkowe, które wykonane są z materiału o nazwie gutaperka. Gutaperka jest elastyczną substancją pochodzenia naturalnego, dopasowującą się do kanału uszczelniając go na całej długości. Pozyskiwana jest w sposób podobny do kauczuku i pełni funkcję chłonną podczas zabiegu, a także stanowi wypełnienie kanału. Odbudowa zęba jest realizowana z użyciem wypełnienia bądź uzupełnienia protetycznego zależnie od obszaru, który przed leczeniem zajęła próchnica.

Taką obawę wyraża większość pacjentów. Rzadko zdarza się, że w trakcie leczenia pojawia się ból. Może do tego dojść wyłącznie w przypadku wyjątkowo rozległego stanu zapalnego lub gdy niewielkie fragmenty miazgi są w dalszym ciągu żywe. Nie występuje też ból zęba po leczeniu kanałowym. Gdy znieczulenie przestanie działać, większość pacjentów odczuwa najwyżej nieznaczny dyskomfort, który szybko mija.

Cały zabieg realizowany jest w znieczuleniu miejscowym, a martwa miazga nie ma unerwienia, które odpowiada za przewodzenie impulsów bólowych.

Ból może pojawić się w sytuacji, gdy dentysta przypadkowo popełni błąd lub gdy ząb okaże się kruchy i podczas zabiegu ulegnie uszkodzeniu. Ból i dyskomfort może towarzyszyć nawiercaniu zęba.

Leczenie kanałowe jest zabiegiem inwazyjnym, a co za tym idzie może doprowadzić do wystąpienia powikłań. Jeżeli w kanałach pozostanie nieusunięta część miazgi, może rozwinąć się zapalenie resztkowe, które objawia się silnym bólem. Pozostawiona miazga może też skutkować wystąpieniem nieestetycznegoprzebarwienia zęba. Zdarza się, że nawet po usunięciu resztek miazgi, ząb musi być poddany wybielaniu. Za wystąpienie przebarwień mogą też odpowiadać niektóre opatrunki zakładane do kanału.

Jeżeli środek dewitalizujący, czyli tzw. trutka (obecnie rzadko stosowane rozwiązanie), nie zostanie odpowiednio zabezpieczony, może dojść do jego wycieku i w konsekwencji – do martwicy dziąsła. Czasami zdarza się, że w przebiegu opracowywania komory bądź kanału, dochodzi do przerwania ściany zęba, co skutkuje silnym krwawieniem. Również jeżeli narzędzie stomatologiczne przebije otwór wierzchołkowy korzenia i dojdzie do uszkodzenia tkanek okołowierzchołkowych skutkuje to silnym bólem i krwawieniem.

Leczenie kanałowe może być wykonywane u każdej osoby bez względu na wiek. Większość stomatologów przyjmuje, że choroby ogólnoustrojowe, nie stanowią przeciwwskazania do leczenia kanałowego zęba. Jest jednak grupa chorób podwyższonego ryzyka, które w wyniku leczenia kanałowego mogą ulec zaostrzeniu. Są to:

• choroby serca,
• choroby stawów,
• choroby nerek,
• stan obniżonej odporności,

U osób z wymienionymi schorzeniami istnieje konieczność konsultacji z lekarzem prowadzącym przed planowanym leczeniem kanałowym, a także ustalenie leczenia antybiotykowego, jeśli zajdzie taka potrzeba lub innych leków. Ewentualne niekorzystne działanie leczenia kanałowego jest związane z możliwością rozsiewu drobnoustrojów jamy ustnej do krwi obwodowej.