Ukruszony ząb – co robić, gdy ukruszy się jedynka? Jak wyleczyć złamany ząb, ukruszone szkliwo i pęknięty ząb mleczny?

Ukruszony ząb bywa efektem działania dwóch głównych przyczyn: uszkodzeń mechanicznych oraz zaawansowanej próchnicy.
Szkliwo zębów jest jedną z najtwardszych tkanek w organizmie. Pomimo tego, działanie odpowiednio dużej siły może doprowadzić do naruszenia jego struktury.

Najczęściej dochodzi do tego podczas wypadków: komunikacyjnych, podczas uprawiania sportu czy w wyniku bójek. Niektóre osoby uszkadzają swoje zęby, lekkomyślnie używając ich do np. otwierania opakowań produktów czy odczepiania części różnych urządzeń. Zęby mogą także doznać uszkodzeń przy gryzieniu szczególnie twardych produktów: chrupiących przekąsek, twardych cukierków czy np. suszonych owoców lub mięs. Niektóre wady zgryzu sprzyjają uszkodzeniom zębów, gdy ich nieprawidłowy układ powoduje uderzanie ich o siebie.

Zobacz także: Uszkodziłeś ząb? Wyleczysz go za darmo na NFZ. Nowe bezpłatne świadczenie u dentysty dostępne także dla dorosłych

Istnieją także pewne czynniki, które obniżają twardość szkliwa. Z pewnością jest to picie kawy, napojów gazowanych oraz alkoholu, spożywanie cytrusów i ich soku, a także różnego rodzaju choroby przebiegające z częstymi wymiotami (przewlekłe choroby układu pokarmowego, a także np. bulimia). Szkliwo osłabia również źle zbilansowana dieta prowadząca do znacznych niedoborów witamin i minerałów, szczególnie witaminy D i wapnia.
Co więcej, nieprawidłowa higiena jamy ustnej, jak wiadomo, prowadzi do próchnicy. Ubytek zęba wiąże się ze spadkiem jego wytrzymałości. Słabsze są także zęby po leczeniu kanałowym, ponieważ nie są odżywiane tak jak „żywe” zęby.

Zęby osłabia również bruksizm, czyli dolegliwość objawiająca się nawykowym silnym zaciskaniem zębów oraz zgrzytaniem nimi. Bruksizm przejawia się szczególnie w nocy, podczas snu zęby zaciskane są z dużo większą siłą niż w czasie gryzienia. Zgrzytanie zębami powoduje ścieranie szkliwa, co osłabia zęby i w konsekwencji może prowadzić do kruszenia się ich.

Najczęstsze przyczyny uszkodzenia zębów to:

• jedzenie twardych pokarmów,
• wypadki komunikacyjne,
• niektóre sporty, bójki,
• nieprawidłowa dieta prowadząca do niedoborów witamin i minerałów,
• zbyt duże spożycie produktów zawierających kwasy,
• bruksizm.

Bez względu na to, jak mocne jest uszkodzenie zęba, w żadnym przypadku nie wolno zwlekać z wizytą u stomatologa. Miejsce ukruszenia zęba jest bardziej narażone na dalsze uszkodzenia, więc problem może z czasem postępować i wymagać bardziej kosztownego leczenia. Jeżeli ząb jest złamany na tyle, że odsłonięta została jego miazga, występuje ryzyko wystąpienia mocno kłopotliwej infekcji. Ponadto silnie unerwiona miazga jest szczególnie tkliwa, będzie zatem źródłem silnego bólu przy gryzieniu lub w kontakcie z ciepłymi i zimnymi pokarmami. Dyskomfort po ukruszeniu zęba często także wynika z ran, jakie ostre krawędzie zębów tworzą na policzkach czy języku.

Po konsultacji i oględzinach uszkodzonego zęba stomatolog powinien być w stanie wskazać najlepszą metodę jego odbudowy. Współczesna stomatologia dysponuje wachlarzem różnych technik. Ich dobór zależy od rodzaju i stopnia uszkodzenia, a także od budżetu pacjenta.

Zwykle jednak im szybciej po doznaniu urazu udamy się do stomatologa tym mniejszej ingerencji będzie wymagał ząb oraz koszty jego naprawy będą niższe.

Gdy uszkodzenie zęba jest niewielkie zwykle wystarczy zastosowanie wypełnienia światłoutwardzalnego. Jednak w przypadku rozleglejszych urazów stosuje się uzupełnienia protetyczne takie jak licówki czy korony, a także implanty.

W przypadku powierzchownych uszkodzeń, takich jak ukruszony, lekko złamany lub pęknięty ząb wystarczy tzw. bonding, czyli wypełnianie ubytków światłoutwardzalnym kompozytem. Ta powszechnie znana i stosowana metoda polega na szybkim zabiegu przeprowadzanym w kilku etapach:

• Najpierw okolica zęba zostaje wytrawiona delikatnym kwasem dla lepszej przyczepności kompozytu.
• Następnie na ząb zostaje nałożona żywica kompozytowa, której nadaje się pożądany kształt.
• Na końcu żywica zostaje naświetlona za pomocą specjalnej lampy, co powoduje jej natychmiastowe stwardnienie. Przeważnie następnie konieczne jest wyszlifowanie żywicy w celu otrzymania ostatecznego kształtu.

Do zalet bondingu należy natychmiastowy rezultat (sam zabieg trwa przeważnie nie więcej niż kilkanaście minut), a także niski koszt. Cena takiego zabiegu nie powinna przekroczyć 300 zł, a może być znacznie niższa w przypadku niewielkich uszkodzeń.

Bonding ma jednak pewne ograniczenia. Metoda ta nie sprawdza się przy znacznych uszkodzeniach zębów. Nie zapewnia ona także niezawodnej trwałości – chociaż żywica kompozytowa jest dosyć twarda, może się zdarzyć, że pod wpływem nacisku odpadnie ona od zęba. Niektórzy jednak noszą kompozytowe wypełnienia przez wiele lat, bez żadnych kłopotów.

Znacznie droższą, ale i zapewniającą lepsze rezultaty metodą odbudowy ukruszonych zębów są licówki. Stosuje się je głównie do uzupełnienia przednich zębów, nadają one również odpowiedni kształt. Licówki to, wykonywane zawsze na zamówienie, przedłużenia przednich części zębów. Zakładanie ich jest zatem bardziej czasochłonnym procesem. Najpierw ząb zostaje odpowiednio oszlifowany, po czym sporządza się jego wycisk, na podstawie którego zostanie wykonana licówka. Na czas oczekiwania na wykonanie licówki w laboratorium protetycznym zakłada się licówki tymczasowe. Po kilku dniach, gdy są one już gotowe, zostają zamocowane z użyciem specjalnego spoiwa.

Zaletą licówek jest możliwość nadawania zębom praktycznie dowolnego kształtu, by osiągnąć jak najbardziej estetyczny rezultat. Są one także bardzo trwałe – mogą utrzymywać się właściwie przez dekady.

Główną wadą tego rozwiązania jest przede wszystkim jego koszt. Ceny założenia jednej licówki zaczynają się od około 1500 zł, a często wskazane jest zastosowanie kilku, by osiągnąć równomierny i estetyczny rezultat.

Jeżeli uszkodzeniu uległa znaczna część zęba, konieczne może być założenie korony. W ogólnej zasadzie działania przypominają one licówki. Są one jednak znacznie większe, ponieważ stanowią rodzaj nakładki na uszkodzony ząb, której celem jest odtworzenie jego kształtu. Istnieje wiele różnych typów i technik zakładania koron zębowych, w zależności od potrzeb i rodzaju ubytku.

Procedura zakładania korony zębowej przypomina zakładanie licówek. Najpierw ząb zostaje przygotowany poprzez oszlifowanie oraz sporządzany jest wycisk, po czym założona zostaje tymczasowa korona. Właściwa korona zostaje następnie wykonana na podstawie wycisku. Gdy jest już gotowa, zostaje ona przytwierdzona do zęba.

Korony zakłada się, gdy nie ma innej możliwości rekonstrukcji zęba. Mogą one wymagać wymiany po około 10-15 latach od założenia. Założenie jednej to koszt od około 600 do 2000 zł, w zależności od wymogów konkretnej sytuacji.

W przypadku najpoważniejszych uszkodzeń zębów stomatolog może stwierdzić, że rekonstrukcja nie jest możliwa. Jest tak na przykład w sytuacji, gdy ząb jest złamany na tyle wysoko, że nie da się przymocować korony żadnego typu – czasem może nawet dojść do złamania powyżej linii dziąseł. W takiej sytuacji jedynym wyjściem jest ekstrakcja, czyli procedura usunięcia pozostałej części zęba. Jest to konieczne, ponieważ odsłonięte tkanki wewnątrz zęba są bardzo podatne na infekcje, które mogą odbić się nawet na ogólnym zdrowiu pacjenta.

Jedynym sposobem na zachowanie wyglądu uzębienia po ekstrakcji jest implant stomatologiczny, czyli w praktyce sztuczny ząb montowany w dziąśle. Procedura zakładania implantu polega na wywierceniu w kości szczęki lub żuchwy otworu, w który wprowadzana jest metalowa śruba. Gdy rana wygoi się i implant zostanie przyjęty, następnie mocuje się w śrubę koronę zębową, stanowiącą w tym przypadku praktycznie odtworzoną całą górną część zęba.

Cały proces gojenia się implantu może trwać nawet kilkanaście miesięcy. Nie można go przyspieszyć, ponieważ zwiększyłoby to ryzyko odrzucenia implantu przez organizm. W pełni zagojony implant stomatologiczny nie różni się jednak niczym od ludzkiego zęba pod względem zarówno wyglądu, jak i funkcjonalności. Może on służyć pacjentowi do końca życia.

Poza inwazyjnością zabiegu (czasami konieczne jest nawet znieczulenie ogólne), największą wadą implantów stomatologicznych jest ich wygórowana cena. Pełna procedura wstawienia implantu jednego zęba może kosztować nawet kilka tysięcy złotych.

W przypadku dzieci do tego typu uszkodzeń zębów, zwłaszcza przednich, dochodzi bardzo często w wyniku upadku np. w trakcie zwykłej zabawy, podczas nauki chodzenia lub jazdy na rowerze.

Pęknięty ząb u dziecka wymaga jak najszybszej konsultacji ze stomatologiem dziecięcym i leczenia. Przede wszystkim istnieje niebezpieczeństwo, że dziecko połknie lub zadławi się odłamanym fragmentem zęba.

Rodzice czasem ignorują uszkodzenia zębów mlecznych, ponieważ uważają, że one i tak wypadną. Tymczasem mleczne ząbki pełnią bardzo ważną rolę, kształtują jamę ustną i dziąsła pod zęby stałe. Jeśli któryś z nich zostanie uszkodzony istnieje ryzyko, że zawiązki zębów stałych również ulegną zniekształceniu, co może być przyczyną nieprawidłowości w jamie ustnej w przyszłości.

U dzieci może nastąpić także tzw. zwichnięcie zęba. Może być ono częściowe – ząb się chwieje lub całkowite – ząb jest wybity. Jeśli ząb się rusza stomatolog może go ustawić w odpowiedniej pozycji i unieruchomić. Istnieje duża szansa, że po jakimś czasie ząb przestanie się chwiać.
Gdy ząb mleczny zostanie wybity istnieje natomiast możliwość jego reimplantacji. Polega ona na ponownym wprowadzeniu go do zębodołu i zabezpieczeniu specjalną szyną zakładaną na 1-2 tygodnie. Powodzenie tego zabiegu zależy od tego, ile czasu wybity ząb pozostawał poza jamą ustną. Oczywiście im szybciej zostanie wstawiony tym lepiej. Należy go przewieźć do dentysty najlepiej w jamie ustnej dziecka, a jeśli jest to niemożliwe to w roztworze soli fizjologicznej lub w mleku. Ważne, żeby ząb nie wysechł.

Profilaktyka w tym przypadku polega przede wszystkim na prawidłowej higienie jamy ustnej, czyli myciu zębów co najmniej 2 razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku. Pozbywanie się resztek pokarmów z zębów i przestrzeni międzyzębowych zapobiega próchnicy i podwyższa wytrzymałość zębów na uszkodzenia.

Warto też zadbać o zbilansowaną dietę bogatą w minerały i witaminy oraz unikanie produktów zawierających kwasy np. owoców cytrusowych i soków z nich wyciskanych oraz warzyw takich jak szczaw czy pomidory. Niekorzystny wpływ na strukturę zębów mają też używki oraz napoje gazowane i energetyczne. Warto też zredukować poziom stresu, który często jest przyczyną nawykowego zaciskania zębów i zgrzytania nimi.