Picie alkoholu: skutki nadużywania, objawy uzależnienia i jego następstwa

Nadużywanie alkoholu, czyli zespół uzależnienia od alkoholu jest mieszanką zjawisk behawioralnych, fizjologicznych i poznawczych. Picie alkoholu staje się nadrzędne nad innymi zachowaniami, które dla danej osoby miały wcześniej większy priorytet. Najmocniejszym objawem jest silne pragnienie alkoholu. Jeśli alkohol będzie wypity nawet po długim okresie zachowania abstynencji to może pojawić się gwałtowny nawrót innych objawów związanych z uzależnieniem. W celu rozpoznania uzależnienia korzysta się z klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10. Ostateczne rozpoznanie następuje, gdy pojawiają się trzy lub więcej cechy lub objawy, które muszą wystąpić jednocześnie przez konkretny okres w ciągu 12 miesięcy:

• Odczuwanie przymusu picia, czyli tak zwany „głód alkoholowy”.
• Zmniejszona umiejętność kontroli nad zachowaniami związanymi z piciem: trudności z unikaniem rozpoczęcia picia, trudności z zakończeniem picia na wcześniej założonym poziomie, wysiłki zmierzające do kontrolowania spożywanych dawek są nieskuteczne.
• Zespół abstynencyjny i towarzyszące mu objawy fizjologiczne, które pojawiają się, kiedy spożywanie alkoholu zostaje przerwane. Zaliczamy do nich: nadciśnienie tętnicze, drżenie mięśniowe, biegunki, nudności, wymioty, problemy ze snem, rozszerzone źrenice, suchość śluzówek, nadpotliwość, niepokój i lęki, rozdrażnienie, padaczka alkoholowa, omamy wzrokowe lub słuchowe, majaczenie. Może też pojawić się używanie alkoholu bądź podobnie działającej substancji celem złagodzenia wyżej wymienionych objawów.
• Zazwyczaj zwiększona tolerancja na alkohol. Spożywany w tej samej dawce nie dostarcza uzależnionemu oczekiwanych efektów.
• Narastające zaniedbywanie innych aktywności i zainteresowań dających przyjemność z powodu picia alkoholu. Poświęcanie czasu na zdobycie alkoholu, jego picie lub na uwolnienie się od negatywnych skutków jego działania.
• Uporczywe spożywanie alkoholu pomimo posiadania niezbitych dowodów na występowanie szkodliwych skutków picia.

Wysłuchaj podcastu stronyZDROWIA
Dr Magdalena Flaga-Łuczkiewicz, lekarz specjalista psychiatra, Centrum Terapii Dialog mówi o chorobach psychicznych w naszym społeczeństwie oraz radzi, kiedy i gdzie szukać pomocy w przypadku uzależnienia u siebie lub kogoś bliskiego.

Sygnałami ostrzegawczymi, świadczącymi o tym, że picie alkoholu staje się problemem są:

• Zwiększona ilość i częstotliwość spożywania alkoholu.
• Zmiana funkcji picia i roli alkoholu w życiu.
• Przywiązanie do sytuacji picia.
• Alkohol spożywany w nieodpowiednich sytuacjach: okres ciąży i karmienia piersią, prowadzenie pojazdów, spożywanie leków wchodzących w reakcję z alkoholem.
• Nasilające się incydenty upojenia.
• Zaniepokojenie piciem i uwagi krytyczne ze strony osób bliskich wraz z wyraźnymi sygnałami sugerującymi, że należy ograniczyć ilość spożywanego alkoholu lub powstrzymywać się od picia
• Używanie alkoholu jako sposób usuwania przykrych skutków poprzedniego picia, czyli tak zwane klinowanie.
• Trudności w przypominaniu sobie co się działo poprzedniego dnia, kiedy alkohol był spożywany.
• Pojawienie się negatywnych konsekwencji nadużywania alkoholu i mimo to – dalsze jego spożywanie.

Dlaczego Polacy piją coraz więcej?

Dorosłe osoby spożywające alkohol mogą z biegiem lat modyfikować schemat picia, począwszy od całkowitej abstynencji poprzez picie niosące niewielkie ryzyko aż do spożywania wysoce szkodliwych i ryzykownych sposobów przyjmowania toksycznej substancji. Ryzykowne spożywanie alkoholu polega na piciu zbyt dużych jego ilości w konkretnym czasie, niepociągające za sobą negatywnych konsekwencji.

Można jednak spodziewać się pojawienia tych konsekwencji, jeśli obecny styl picia alkoholu nie ulegnie zmianie. Szacuje się, że kilkanaście procent Polaków w wieku dorosłym pije alkohol problemowo. W tej grupie znajdziemy około 900 tysięcy uzależnionych osób, a także ponad 2 miliony osób, które piją alkohol w sposób ryzykowny lub szkodliwy. Picie szkodliwe to wzorzec picia powodujący szkody na zdrowiu, fizyczne lub psychiczne, a także psychologiczne lub społeczne. Nie pojawia się wówczas jednak uzależnienie od alkoholu.

Jako nadmierne picie rozumie się picie co najmniej ośmiu w przypadku mężczyzn lub sześciu w przypadku kobiet jednostek alkoholu jednorazowo. Warto podkreślić, że wypicie dużych ilości alkoholu w krótkim czasie może mieć o wiele gorsze skutki niż częste picie małych ilości. W Polskim prawie definiujemy:

• Stan po użyciu alkoholu (stężenie substancji we krwi od 0,2 do 0,5 promila).
• Stan nietrzeźwości (stężenie substancji we krwi powyżej 0,5 promila).

Ocena stanu trzeźwości domaga się szacunkowego obliczenia poziomu stężenia alkoholu we krwi. Porcja alkoholu to ilość wina, piwa lub napojów spirytusowych, która ma 10 mililitrów lub 8 gram czystego alkoholu etylowego. Oznacza to, że „bezpieczny” limit 14 porcji tygodniowo odpowiada:

• 6 kieliszkom wina 13-procentowego (po 175 mililitrów).
• 9 małym butelkom piwa 5-procentowego (po 330 mililitrów)
• 13 kieliszkom wódki 40-procentowej (po 25 mililitrów).

Należy podkreślić, że nie istnieje bezpieczna, nie niosąca ryzyka dla zdrowia dawka alkoholu. Możemy jedynie określić dawkę której spożycie pociąga za sobą niewielkie ryzyko.

Wpływ alkoholu na organizm człowieka rozpoczyna się już w jamie ustnej w momencie wchłaniania. Jego szybkość uzależniona jest od:

• Tempa, w jakim treść pokarmowa przesuwa się z żołądka do dwunastnicy, a następnie do jelit.
• Ilości tłuszczu zawartego w pożywieniu.

Jelita to miejsce, w którym największa ilość alkoholu przenika bezpośrednio do krwi. Największe zaś jego stężenie znajdziemy w: krwi, moczu, ślinie, żółci, a także w płynie mózgowo-rdzeniowym. Maksymalne stężenie we krwi alkohol osiąga po około 1,5 godziny od chwili jego wypicia. Proces jego metabolizowania jest wolniejszy niż proces wchłaniania.

Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że alkohol zajmuje trzecie miejsce spośród czynników niosących ryzyko dla zdrowia. Szacuje się, że aż 60 rodzajów urazów i chorób związanych jest z nadużywaniem alkoholu. Alkohol ma negatywny wpływ na niemal każdą tkankę i narząd. Wynika to z tego, że reaguje on bezpośrednio z fizjologicznymi substancjami w naszym organizmie.

Pośrednio alkohol silnie wpływa na homeostazę ustroju: układu wegetatywnego, endokrynnego, odpornościowego, a także na gospodarkę wodno-elektrolitową oraz wchłanianie kluczowych składników odżywczych.Alkohol etylowy przez swoje toksyczne działanie tworzy zmiany chorobowe niemal we wszystkich układach:

• W układzie nerwowym: zmiany zanikowe móżdżku i mózgu, polineuropatia, ubytek szarej substancji mózgu, zwyrodnienia w płatach czołowych, encefalopatia Wernickiego.
• W układzie pokarmowym: przewlekły stan zapalny błon śluzowych w jamie ustnej, przełyku, żołądku i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki jelit, upośledzenie wchłaniania, stan zapalny trzustki i wątroby – stłuszczenie, marskość, zwłóknienie.
• W układzie krążenia: kardiomiopatia alkoholowa, czyli zmiany zwyrodnieniowe włókien mięśnia sercowego, nadciśnienie tętnicze, powiększenie i stłuszczenie serca.
• W układzie oddechowym: przewlekłe zapalenie błony śluzowej tchawicy i oskrzeli, zwiększone ryzyko wystąpienia raka w jamie ustnej, tchawicy oraz krtani.
• W układzie moczowym: ostra niewydolność nerek, zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi i powiązane z tym objawy dny moczanowej (podagry).
• W układzie hormonalnym: zaburzenia wydzielania testosteronu, mniejsza ruchliwość plemników oraz zniszczenie ich struktury. Kobiety mogą skarżyć się na zaburzenia miesiączkowania albo zanik jajników.

W dłuższej perspektywie czasowej alkohol ma wpływ na znaczne osłabienie odporności organizmu, co zwiększa ryzyko pojawienia się niektórych odmian raka. Alkohol skutkuje również niedobory witamin, które są niezbędne do tego, żeby nasz organizm prawidłowo funkcjonował. Wywołuje to: zaburzenia wzroku, problemy skórne, zmiany w błonach śluzowych i szpiku kostnym, zapalenie wielonerwowe bądź zaburzenia procesów rozrodczych.

Nadmierne spożywanie alkoholu wywołuje również znaczne zaburzenia w psychice uzależnionego: problemy ze snem, stany depresyjne, niepokoje, próby i myśli samobójcze, amnezję, zmiany osobowości, halucynozę alkoholową, psychozę alkoholową, otępienie – zespół Korsakowa.