Hipokalcemia, czyli niedobór wapnia w organizmie – poznaj przyczyny, objawy i leczenie. Czym może grozi hipokalcemia i jak jej zapobiegać?

Prawidłowe stężenie wapnia w surowicy krwi powinno wynosić 2,25-2,75 mmol/l. W momencie, gdy poziom tego składnika mineralnego spada poniżej 2,25 mmol/l rozwija się niebezpieczny stan, nazywany hipokalcemią lub niedoborem wapnia. Szacuje się, że nawet 40 proc. ludzi na świecie może mieć niedobór wapnia w organizmie.

Przyczyn rozwoju hipokalcemii jest wiele. Najczęściej dochodzi do niej w wyniku zaburzeń wchłaniania, nieprawidłowych nawyków żywieniowych oraz unikania produktów będących źródłem wapnia.

Przyczyną hipokalcemii może być także nieprawidłowa praca przytarczyc, czyli narządów, które wydzielają parathormon – substancję regulującą gospodarkę wapniowo-fosforanową. W wyniku uszkodzenia lub usunięcia przytarczyc dochodzi do zmniejszenia uwalniania wapnia z kości, a tym samym obniżenia jego stężenia we krwi.

Również niedobór witaminy D (cholekalcyferolu) może wywołać hipokalcemię. Dlaczego? Ponieważ odpowiada ona za prawidłowe wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym. Jak dochodzi do niedoboru cholekalcyferolu? Przyczyną może być jego zmniejszona produkcja w skórze na skutek niedoboru światła słonecznego oraz uszkodzenie nerek i wątroby.

Przeczytaj: Jak sprawdzić niedobór witaminy D3? Zobacz normy badania i dowiedz się, jak szybko podnieść jej poziom w organizmie.

Dodatkowo ryzyko hipokalcemii zwiększają leki stosowane na nadciśnienie, które wykazują działanie moczopędne i nasilają wydalanie wapnia z organizmu.

Wśród innych przyczyn niedoboru wapnia w surowicy krwi wymienia się:

• zaburzenia hormonalne,
• ostre zapalenie trzustki,
• hiperfosfatemia, czyli podwyższone stężenie fosforu w organizmie,
• zaburzenia pracy tarczycy,
• zaburzenia odżywiania, w tym anoreksja i ortroreksja,
• celiakia,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wrzody żołądka i dwunastnicy,
• otyłość.

Dodatkowo do hipokalcemii może dojść w przypadku nietolerancji lub alergii pokarmowych na produkty bogate w wapń, w tym mleko i produkty mleczne oraz ryby np. sardynki.

Niedobór wapnia w organizmie przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Pierwsze symptomy hipokalcemii pojawiają się dopiero, gdy stężenie wapnia we krwi jest mniejsze niż 2,25mmol/l i należą do nich ból i skurcze mięśni, mrowienie dłoni i stóp, drętwienie kończyn oraz zwolnienie pracy serca.

Do innych objawów hipokalcemii można zaliczyć:

• ogólne osłabienie organizmu,
• próchnicę zębów,
• ogólne osłabienie,
• zwiększoną łamliwość kości,
• obniżone ciśnienie tętnicze krwi,
• zaburzenia pracy serca,
• tężyczkę, czyli nadmierne skurcze mięśni,

Poważny niedobór wapnia w organizmie zwiększa również ryzyko rozwoju osteoporozy, czyli znacznego ubytku masy kości. Dodatkowo częstym objawem poważnej hipokalcemii jest zahamowanie wzrostu u dzieci, trudności z chodzeniem oraz wypadanie zębów.

Warto również wspomnieć, że wapń bierze udział w procesie krzepnięcia krwi, a jego niedobór w surowicy może być przyczyną silnych krwotoków z nosa.

Wapń pełni w organizmie wiele ważnych funkcji, a przede wszystkim jest głównym budulcem kości i zębów. Szacuje się, że w naszym organizmie jest ponad 1 kg tego składnika mineralnego!

Jakie funkcje pełni wapń?

• aktywuje białka krzepnięcia krwi,
• aktywuje lipazę, rozkładającą tłuszcz zawarty w pokarmie,
• usprawnia przepuszczanie składników przez błony komórkowe,
• zapewnia twardą i zbitą strukturę kości i zębów,
• opóźnia reakcje chemiczne niektórych enzymów,
• wspomaga gojenie się ran,
• wpływa na prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych,
• wspomaga kurczliwość i pracę mięśni.

Warto wspomnieć, że wapń wspiera również funkcjonowanie układu nerwowego, ponieważ bierze udział w tworzeniu synaps, czyli połączeń między komórkami nerwowymi. Dlatego odpowiedni poziom wapnia w organizmie jest niezbędny do prawidłowej pracy mózgu.

Ile wapnia należy przyjmować wraz z dietą? Zapotrzebowanie ściśle zależy od wieku, płci oraz aktualnego stanu fizjologicznego. Eksperci z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego zalecają, aby dzienne spożycie tego składnika mineralnego wynosiło:

• dzieci 1-3 lata – 700 mg,
• dzieci 4-9 lat – 1000 mg,
• młodzież 10-18 lat – 1300 mg,
• dorośli 19-50 lat – 1000 mg,
• dorośli >51 lat – 1200 mg,
• kobiety w ciąży i podczas laktacji < 19 lat – 1300 mg,
• kobiety w ciąży i podczas laktacji >19 lat – 1000 mg.

Aby zapobiec rozwojowi hipokalcemii najważniejsza jest odpowiednia podaż wapnia z dietą. Niestety w niektórych przypadkach zbilansowany jadłospis nie będzie w stanie pokryć dziennego zapotrzebowania i konieczna będzie konsultacja z lekarzem oraz wdrożenie suplementacji.

W jakich produktach znajdziemy wapń? Porcja 100 g tych produktów jest dobrym źródłem tego składnika mineralnego:

• odtłuszczone mleko w proszku – 1404 mg,
• mak – 1438 mg,
• ser żółty – 867 mg,
• sardynki w oleju – 351mg,
• migdały - 250 mg,
• sardynki w pomidorach – 250 mg,
• łosoś – 232 mg,
• jarmuż – 250 mg,
• orzechy laskowe – 186 mg,
• jogurt naturalny – 120-170 mg,
• mleko – 120-150 mg,
• kefir i maślanka – 100 mg,
• ser twarogowy – 90 mg.

Dietetycy zalecają również spożywanie suszonych śliwek, które jako źródło witaminy K wpływają na utrzymanie prawidłowej równowagi wapniowo-fosforanowej, a tym samym zmniejszają ryzyko rozwoju osteoporozy.

Wchłanianie wapnia zwiększa się pod wpływem witaminy D, dlatego warto łączyć produkty bogate w ten składnik z żywnością będącą źródłem witaminy D, czyli tłustymi rybami morskimi, jajkami oraz olejami roślinnymi.

Natomiast ograniczenie wchłaniania wapnia powodują produkty bogate w szczawiany, czyli szczaw, szpinak, rabarbar, boćwina, kakao oraz mocna kawa.