Ból podbrzusza – co oznacza w przypadku kobiet i mężczyzn? Kiedy ból w podbrzuszu wymaga wizyty u lekarza?

Podbrzusze to inaczej dolne partie brzucha, a odczuwany tam ból może mieć charakter ostry, tępy, skurczowy, kłujący, promieniujący czy rozlany, i być odczuwany po jednej lub po obu stronach.

Ból podbrzusza częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, ponieważ najczęściej wynika z typowo kobiecych przypadłości związanych z miesiączkowaniem.

Jednoznaczne wskazanie przyczyny bólu podbrzusza nierzadko jest jednak trudne, ponieważ dolegliwość ta jest charakterystyczna dla wielu stanów. Aby określić jego źródło, należy zwrócić uwagę na objawy towarzyszące, które mogłyby wskazywać na konkretną chorobę lub jej brak. W ustaleniu przyczyny występowania dolegliwości bólowych pomocne jest określenie siły bólu, dokładnego miejsca jego występowania oraz fazy cyklu miesiączkowego.

Ból podbrzusza u kobiet najczęściej pojawia się regularnie, choć nie zawsze w identycznym natężeniu, w tych samych fazach cyklu miesiączkowego.

Charakterystyczny ból w dole brzucha zazwyczaj pojawia się wraz z rozpoczęciem krwawienia menstruacyjnego (mówimy wtedy o bolesnych miesiączkach) lub na kilka dni przed nim (jest to zespół napięcia przedmiesiączkowego).

Objawami towarzyszącymi bólom menstruacyjnym są zazwyczaj biegunki, ból i zawroty głowy, nudności i wymioty. Choć nie jest to regułą, dolegliwości osiągają największą siłę w ciągu pierwszej doby, później ulegają stopniowemu osłabieniu.

Ból podbrzusza występujący po okresie to najczęściej ból owulacyjny. Pojawia się mniej więcej w połowie cyklu miesiączkowego w trakcie owulacji, a jego przyczyną jest podrażnienie otrzewnej, do którego dochodzi na skutek pęknięcia pęcherzyka Graafa i uwolnienia komórki jajowej.

Tępy ból podbrzusza pojawiający się w trakcie obfitej miesiączki może mieć związek z obecnością mięśniaków macicy. Te łagodne guzy powstałe z tkanki mięśniowej macicy są przyczyną nie tylko nasilonych krwawień, ale mogą też uciskać na pęcherz moczowy albo jelita, pogłębiając dolegliwości.

Ból podbrzusza występujący przed okresem i szczególnie nasilony w jego trakcie jest częstym objawem endometriozy. Choroba ta, nazywana także gruczolistością zewnętrzną, charakteryzuje się obecnością tkanki podobnej do błony śluzowej macicy (endometrium), poza jamą tego narządu. Ogniska endometriozy najczęściej lokalizują się w organach sąsiadujących, m.in. na jajniku, w pęcherzu moczowym, jelicie grubym, na więzadłach krzyżowych czy w otrzewnej. Ogniska choroby pozostają wrażliwe na zachodzące w organizmie zmiany hormonalne i tak jak tkanka wyścielająca jamę macicy co miesiąc krwawią, powodując miejscowy stan zapalny.

W endometriozie najczęściej występuje ból o charakterze ostrym lub kurczowym pojawiający się na kilka dni przed miesiączką lub wraz z rozpoczęciem krwawienia. Typowy jest także ból w podbrzuszu po stosunku lub w trakcie jego trwania. Dolegliwości mogą pojawić się także przy oddawaniu moczu i stolca. Przyczyny występowania endometriozy nie zostały poznane, więc leczenie ogranicza się wyłącznie do łagodzeniu skutków dolegliwości. Można to osiągnąć poprzez terapię farmakologiczną lub leczenie operacyjne.

Przyczyną kobiecych dolegliwości odczuwanych w podbrzuszu bywa też ciąża oraz choroby układu rozrodczego.

Ból podbrzusza w ciąży zazwyczaj nie stanowi o jej zagrożeniu. W większości przypadków wynika ze zmian hormonalnych, jakie zachodzą w organizmie kobiety. Nie oznacza to jednak, że wizyta u lekarza nie jest konieczna. Ból może być objawem ostrego zwyrodnienia włókniakomięśniaka macicy, zwłaszcza gdy równolegle pojawia się krwawienie z pochwy.

Ból podbrzusza może pojawić się w następstwie przebytych porodów jako objaw rozstępu spojenia łonowego. Dolegliwości mogą być też wywołane przez zrosty pooperacyjne.

Ból podbrzusza o charakterze ostrym, wraz z którym występuje ostre wzdęcie brzucha, krwawienie z pochwy i omdlenie, może być objawem pęknięcia ciąży pozamacicznej. U kobiety pojawia się wówczas krwotok wewnętrzny, co skutkuje podwyższeniem tętna, obniżeniem ciśnienia i wystąpieniem bladości skóry. Sytuacja wymaga szybkiej interwencji medycznej.

Do kobiecych schorzeń, którym może towarzyszyć ból podbrzusza, należą m.in.:

• Torbiel jajnika – jest łagodną zmianą, która przybiera formę guzka wypełnionego płynem. Dolegliwości bólowe pojawiają się, gdy torbiel zaczyna się rozrastać, wywołując w ten sposób ucisk na tkanki. Silny ból jest odczuwany, gdy dochodzi do pęknięcia torbieli. Wówczas zgromadzony płyn przedostaje się do otrzewnej. Ból pojawia się nagle, a po pewnym czasie zaczyna stopniowo tracić na sile. Pojawiają się wymioty, nudności, nieznaczne krwawienie z pochwy, sztywność mięśni brzucha. Małe torbiele nie stanowią zagrożenia, więc podlegają jedynie obserwacji. Rzecz w tym, że zmiany najczęściej wykrywane są w zaawansowanym stadium. Wówczas niezbędna jest interwencja chirurgiczna. Po usunięciu torbieli konieczne są regularne wizyty kontrolne, gdyż tego typu zmiany mają tendencję do nawracania.
• Zapalenie miednicy – dolegliwości bólowe narastają stopniowo i są skutkiem rozwoju zakażenia bakteryjnego. Pojawia się ropna wydzielina z pochwy oraz tkliwość uciskowa przydatków i szyjki macicy. Chora może odczuwać ból podczas opróżniania pęcherza i w trakcie stosunku. W niektórych przypadkach objawom towarzyszy gorączka, a na przydatkach tworzy się ropień. Dolegliwość wywołana jest zakażeniem bakteryjnym. Chorobę leczy się antybiotykami o szerokim spektrum działania lub z zastosowaniem terapii krzyżowej, przewidującej przyjmowanie kilku leków.
• Skręcenie jajnika (przydatków) – stan ten powoduje nagłe zahamowanie dopływu krwi do przydatków. Kobieta odczuwa silny ból, zwykle zlokalizowany po jednej stronie podbrzusza. Jeżeli skręt nie ma charakteru ciągłego, dolegliwości bólowe mogą przypominać kolkę. Wraz z bólem pojawiają się nudności, wymioty, biegunka i gorączka. W konsekwencji skrętu możliwa jest nawet martwica jajnika. Jeżeli dojdzie do skręcenia przydatków, konieczna jest szybka operacja i ich odkręcenie. Dalsze leczenie uzależnione jest od przyczyny wystąpienia problemu. Należy zaznaczyć, że skręcenie wyłącznie jajnika lub wyłącznie jajowodu nie zdarza się zbyt często.
• Choroby nowotworowe – ból podbrzusza jest objawem pojawiającym się w przebiegu raka jajnika lub raka trzonu macicy. Dolegliwości początkowo są słabe, ale z czasem zaczynają się nasilać. Chora może zaobserwować nieprawidłowe krwawienie z pochwy. W niektórych przypadkach przed krwawieniem miesiączkowym pojawia się śluzowata wydzielina. Badanie palpacyjne może wtedy ujawnić guz w miednicy.

Ból podbrzusza u mężczyzn może być wywołany przerostem gruczołu krokowego. W takim przypadku charakteryzuje się niezbyt dużym nasileniem i często ma charakter wędrujący. Wraz z dolegliwościami bólowymi mogą pojawić się inne symptomy: częstomocz, utrudniona mikcja, zaburzenia erekcji czy przedwczesny wytrysk. Poważnej infekcji prostaty, a nawet jąder, towarzyszy nie tylko silny ból w podbrzuszu lub w okolicach worka mosznowego, ale również gorączka, dreszcze czy zawroty głowy.

Ból zlokalizowany w dolnej części brzucha może pojawić się w przebiegu schorzeń męskiego układu moczowego – zapalenia pęcherza lub cewki moczowej. W takim przypadku charakterystycznym objawem jest też pieczenie przy oddawaniu moczu oraz uczucie parcia na pęcherz. Często można zaobserwować zmieniony zapach moczu. W niektórych przypadkach pojawia się krwiomocz.

Ból podbrzusza zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, może wskazywać też na kamicę nerkową lub kolkę nerkową. Objawy są podobne do infekcji pęcherza moczowego – pojawia się uczucie silnego parcia na mocz, czasami także krwiomocz. Odczuwanie przenikliwego bólu w podbrzuszu, zwłaszcza z pojawieniem się krwi w moczu, może być objawem wydalania kamienia nerkowego. Jeśli ból nie ustaje, wymaga wizyty na ostrym dyżurze.

Gdy wraz z bólem podbrzusza występuje uczucie silnego parcia na pęcherz i potrzeba częstego opróżniania pęcherza, przyczyną jest najczęściej stan zapalny pęcherza moczowego, który w przypadku braku leczenia może rozszerzyć się też na nerki (wtedy ból promieniuje na plecy), a nawet układ krwionośny, co stanowi zagrożenie dla życia.

Ból w dole brzucha jest też często powiązany z chorobami jelit. Objawy z prawej strony pojawiają się w sytuacji, gdy dochodzi do rozwoju zapalenia wyrostka robaczkowego. W innych przypadkach dolegliwości mogą wynikać ze zapalenia żołądka, stanów zapalnych i niedrożności jelit, a także ich uchyłków. Są też charakterystyczne dla zespołu jelita wrażliwego. Gdy ból pojawia się nagle i jest dotkliwy, konieczna jest szybka konsultacja lekarska.

Najczęstszą przyczyną bólu podbrzusza są jednak zaparcia, którym sprzyja dieta uboga w błonnik pokarmowy i/lub dostarczająca zbyt małą ilość płynów, często w połączeniu z siedzącym trybem życia.

Ból podbrzusza, który jest symptomem konkretnych chorób, wymaga leczenia przedmiotowego, czyli usunięcia przyczyny jego występowania. Jeżeli towarzyszy dolegliwościom kobiecym, ulgę mogą przynieść ciepłe okłady. Przydatne będą też leki rozkurczowe lub tabletki przeciwbólowe. Wskazane jest picie herbat ziołowych o działaniu moczopędnym.

W każdym przypadku ból podbrzusza warto skonsultować z lekarzem. Dolegliwości, wraz z którymi występuje, cechują się niecharakterystycznymi objawami i łatwo pomylić poważną chorobę ze zwykłą niestrawnością.

ZOBACZ: Sport a miesiączka – czy można ćwiczyć podczas okresu?