Ból nerek: przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie. Na jakie objawy może wskazywać ból nerek?

Ból nerek zazwyczaj cechuje się silnym natężeniem i wraz z upływem czasu może być coraz bardziej uciążliwy. Niekiedy ból nerek może być jednostronny - pojawia się ból pleców z lewej strony lub ból pleców po prawej stronie. Wówczas problem dotyczy tylko jednej nerki. Jeżeli dolegliwości występują po obu stronach kręgosłupa, zwiastuje to problemy z obiema nerkami.

Ból nerki stosunkowo często występuje jednocześnie z innymi symptomami, nazywanymi objawami dyzurycznymi. Dotyczą one problemów z oddawaniem moczu, wśród których wymienia się:

• Ból i pieczenie przy oddawaniu moczu.
• Kłucie z tyłu pleców.
• Poczucie ciągłego parcia na pęcherz.
• Częstomocz.
• Krwiomocz.

Nasilone objawy bólowe mogą występować przez kilka dni, jednak w niektórych przypadkach przechodzą w stadium przewlekłe. Mówimy wówczas o przewlekłym bólu nerek. Bez względu na czas trwania, nie powinien być on lekceważony.

Ból nerek najczęściej świadczy o stanie chorobowym. Wśród najpowszechniejszych przyczyn tej dolegliwości można wymienić:

• Kłębuszkowe zapalenie nerek.
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek.
• Śródmiąższowe zapalenie nerek.
• Wodonercze.
• Kolkę nerkową.
• Torbiel nerki.
• Nowotwór nerki.

Ból nerek jest jednym z objawów charakterystycznych dla kłębuszkowego zapalenia nerek. Ta dolegliwość stanowi odpowiedź immunologiczną organizmu na zakażenie wirusowe lub bakteryjne. Często zdarza się, że występuje po przebytych infekcjach gardła, skórnych czy po szkarlatynie. Do powstania choroby przyczyniają się antygeny, nagromadzone w kłębuszkach nerkowych. Obecność obcego białka stanowi impuls do aktywowania reakcji obronnych organizmu, co z kolei wywołuje stan zapalny.

Kłębuszkowe zapalenie nerek rozwija się w ciągu kilkunastu dni po przebytej infekcji. Często zdarza się, że przebiega bezobjawowo i dopiero badanie moczu umożliwia wykrycie w nim śladów krwi i białka – elementów, które wskazują na tę chorobę.

Ostremu zapaleniu nerek towarzyszy szereg różnych objawów, w tym:

• Nadciśnienie tętnicze.
• Obrzęk stóp i twarzy.
• Problemy z oddawaniem moczu.
• Problemy żołądkowe.
• Utrata apetytu.
• Złe samopoczucie.

Kłębuszkowe zapalenie nerek jest chorobą uleczalną. Niemniej jednak zaawansowane stadium stanu zapalnego stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia - wówczas może trwać nawet przez kilka lat. W wyniku uszkodzenia kłębuszków, które z czasem ulegają zwłóknieniu, może wystąpić przewlekła niewydolność nerek. Leczenie dolegliwości zwykle polega na stosowaniu środków o działaniu moczopędnym i działaniu obniżającym ciśnienie krwi.

Ból nerek może wskazywać także na odmiedniczkowe zapalenie nerek. Jest to dolegliwość będąca konsekwencją nieleczonej lub niewłaściwie leczonej infekcji cewki moczowej albo pęcherza moczowego. Brak odpowiedniego leczenia skutkuje przejściem choroby w fazę przewlekłą co z kolei, prowadzi do niewydolności nerek.

Dolegliwość doprowadza do uszkodzenia kanalików nerkowych i tkanki śródmiąższowej. Powstaje w wyniku zakażenia bakteryjnego (bakteriami E. Coli, gronkowca, dwoinki rzeżączki i mikoplazmy), które jest powikłaniem infekcji układu moczowego. Stan zapalny rozprzestrzenia się na nerki, doprowadzając do wystąpienia choroby. Niekiedy dolegliwość ta jest efektem zakażenia wirusowego, drobnoustrojami z grupy Herpes, albo grzybiczego, co jest typowe dla osób poddanych długotrwałemu cewnikowaniu.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek stosunkowo często diagnozowane jest u osób, u których dochodzi do utrudnionego oddawania moczu, np. w następstwie wad rozwojowych. Dotyka też cukrzyków, osoby z refluksem pęcherzowo-moczowym, kobiety w ciąży i osoby z przepukliną kręgosłupa.

Charakterystycznym objawem odmiedniczkowego zapalenia nerek jest ostry ból nerki lub obu nerek. Chory odczuwa osłabienie, pojawia się gorączka lub stan podgorączkowy, nadciśnienie tętnicze, bóle brzucha, wymioty, nudności, krwiomocz, częstomocz, ból przy oddawaniu moczu i uczucie parcia na pęcherz. Symptomem wskazującym na tę dolegliwość jest objaw Goldflama. Aby stwierdzić jego wystąpienie, lekarz uderza w obszar lędźwiowy. Jeżeli pacjent odczuje silny ból, wskazuje to na stan zapalny. W formie przewlekłej choroba przebiega bezobjawowo lub daje tylko nieznaczne symptomy. Zmienia się to dopiero gdy wystąpi przewlekła niewydolność nerek. Leczenie odmiedniczkowego zapalenia nerek polega na kilkutygodniowej antybiotykoterapi. Najpierw podawane są środki używane przy leczeniu zakażenia układu moczowego. Docelowy lek jest dobierany na podstawie wyników badania moczu.

Ból nerek może pojawić się jako objaw śródmiąższowego zapalenia nerek. Ta choroba najczęściej stanowi następstwo długotrwałego przyjmowania leków nefrotoksycznych - niesteroidowych leków przeciwzapalnych, antybiotyków, inhibitorów konwertazy angiotensyny oraz radiologicznych środków cieniujących. Do jej powstania mogą przyczynić się też leki moczopędne i przeciwdrgawkowe.

Śródmiąższowe zapalenie nerek może stanowić także powikłanie zakażenia ogólnoustrojowego - salmonellozy, brucelozy czy legionellozy. W niektórych przypadkach, śródmiąższowe zapalenie nerek towarzyszy dolegliwościom metabolicznym, jak choćby dnie moczowej. Może być wynikiem zaburzeń w obszarze gospodarki potasem i wapniem lub wynikać z dolegliwości o podłożu immunologicznym. Niekiedy jest konsekwencją kamieni nerkowych i nawracających infekcji układu moczowego. Objawem charakterystycznym dla tej choroby jest tępy ból w okolicy lędźwiowej. Towarzyszą temu dolegliwości skórne (wysypka), skąpomocz i gorączka. Od czasu do czasu pojawiają się też bóle stawów i krwiomocz.

Dolegliwość w fazie przewlekłej może pozostawać w ukryciu przez wiele lat, nie dając żadnych objawów. Te nasilają się, dopiero gdy dojdzie do wystąpienia przewlekłej choroby nerek i zaburzenia funkcji cewek nerkowych. Leczenie polega na wyeliminowaniu dolegliwości, która stanowi przyczynę zapalenia nerek. W dalszej kolejności wprowadzana jest krótkotrwała antybiotykoterapia, która może być powtarzana. Jeżeli jest to wymagane, należy przyjmować leki moczopędne i hipotensyjne. Czasami konieczne jest wdrożenie leczenia nerkozastępczego.

Ból nerek, o silnym natężeniu, pojawia się także przy wodonerczu. Ten stan, który może nieść bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, ponieważ oznacza, że doszło do zastoju moczu. Nerka produkuje prawidłowe ilości moczu, jednak w dalszej części układu moczowego pojawia się zwężenie (albo inna przeszkoda), które uniemożliwia jego prawidłowy przepływ. W rezultacie dochodzi do nagromadzenia moczu w nerce i rozszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego.

Dolegliwość ta dotyka dorosłych i dzieci, u których może stanowić rezultat wad rozwojowych. Choroba może mieć przyczynę w innych schorzeniach nerki. Należą do nich:

• Choroba nowotworowa.
• Kamica nerkowa.
• Zwężenie złącza miedniczkowo-moczowodowego (u dzieci), torbiel.

Przyczyna może leżeć też po stronie moczowodu. Do powstania zwężenia może przyczynić się nowotwór, skrzep krwi, martwica brodawek nerkowych, kamienica moczowodowa i obrzęk. Winowajcą może okazać się pęcherz moczowy. Tutaj również należy wskazać na choroby nowotworowe i kamienicę. Inne możliwe przyczyny to zapalenie pęcherza lub pęcherz neurogenny. Blokadą uniemożliwiającą ujście moczu mogą być też wady wrodzone jak refluks pęcherzowo-moczowodowy czy zwężenie szyi pęcherza.

Ból nerek, zwłaszcza jeżeli jest wyjątkowo ostry, może wskazywać na kolkę nerkową. Ta wyjątkowo bolesna dolegliwość stanowi jeden z symptomów rozwijającej się kamicy nerkowej. Silny ból nerki jest w tym przypadku wywołany gwałtownym wzrostem ciśnienia w górnych drogach moczowych, do czego doprowadza zatkanie moczowodu przez kamień nerkowy - mocz zostaje zatrzymany i stopniowo zwiększa swoją objętość.

Silny ból jest odczuwany w obszarze lędźwiowym, skąd promieniuje do pęcherza, cewki moczowej i zewnętrznej części uda. Często pojawiają się wzdęcia, bolesne parcie na pęcherz i potrzeba częstego oddawania moczu. Niekiedy pojawiają się także nudności i wymioty. Gorączka i wzrost ciśnienia tętniczego świadczą o tym, że równolegle pojawił się stan zapalny dróg moczowych. Jeżeli nie może dojść do samoistnego odejścia kamieni i wdało się zakażenie, lekarz może zadecydować o konieczności przeprowadzenia operacji.

Ból nerek może wynikać z obecności torbieli. Pod tym pojęciem kryją się przestrzenie w miąższu, wypełnione płynem. Często mają charakter wrodzony (może to wynikać z uwarunkowań genetycznych), ale mogą też być dolegliwością nabytą. W początkowym stadium rozwoju nie dają żadnych symptomów. Dopiero gdy zaczynają zwiększać swoją objętość, pojawiają się wyraźne objawy ich obecności. Oprócz bólu w okolicach lędźwi (czasami także w bocznych częściach brzucha) pojawia się też uczucie wypełnienia brzucha i dolegliwości układu trawiennego.

Ból nerek może być objawem choroby nowotworowej tego narządu, choć jest to najgorszy ze wszystkich scenariuszy. Biorąc pod uwagę ogół zachorowań na nowotwory złośliwe, rak nerki stanowi zaledwie 3 proc. wszystkich stwierdzonych dolegliwości. Najbardziej narażoną grupę stanowią mężczyźni, którzy ukończyli 45 lat. W przypadku kobiet, najwięcej zachorowań odnotowuje się u osób po 55. roku życia.

W początkowej fazie choroba nie daje istotnych objawów. Guz przeważnie nie jest wyczuwalny w badaniu dotykowym. Dopiero gdy nowotwór osiągnie zaawansowane stadium, pojawia się krwiomocz i silny ból. Wtedy też guz staje się znacznie bardziej wyczuwalny. Zazwyczaj symptomy występują pojedynczo, co dodatkowo utrudnia diagnozę. Potwierdza to fakt, że w większość przypadków, rak nerki wykrywany jest przypadkowo. Przebiegowi choroby towarzysz utrata masy ciała, nocne poty, gorączka lub stan podgorączkowy. Ciśnienie tętnicze krwi jest podwyższone, pojawiają się wielomięśniowe stany zapalne. Ból w okolicy lędźwiowej może przybierać tępą postać, u niektórych chorych pojawiają się ostre dolegliwości bólowe, mogące przypominać kolkę.

Ten rodzaj nowotworu wykazuje tylko umiarkowaną wrażliwość na radioterapię i chemioterapię. Z tego właśnie względu, lekarze przeważnie decydują się na wycięcie guza. Jeżeli choroba osiągnęła zaawansowane stadium, lekarz może zadecydować o konieczności usunięcia całej nerki, nadnercza i fragmentu moczowodu.