Tympanometria (badanie słuchu) – na czym polega? Normy i interpretacja wyników tympanometrii

Tympanometria nie wymaga reakcji pacjenta, jest więc laryngologiczną metodą obiektywną. Wynik tego badania słuchu opiera się na danych mierzalnych, gwarantujących diagnozę niezaburzoną subiektywnymi odczuciami pacjenta.

To badanie słuchu polega na mierzeniu odbicia dźwięku od błony bębenkowej (struktury dzielącej przewód słuchowy i ucho środkowe) w trakcie zmian ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym odpowiedzialnym za przekazywanie dźwięków z otoczenia. Badanie wykorzystywane jest w celu oceny stanu błony bębenkowej i kosteczek słuchowych.

Tympanometria jest bezbolesna, nieinwazyjna i stosowana w diagnozowaniu pacjentów dorosłych (w tym kobiet w ciąży) oraz dzieci i niemowląt od 4. miesiąca życia. Ze względu na możliwość wystąpienia dyskomfortu spowodowanego zmianą ciśnienia w przewodzie słuchowym i zmiennym natężeniem dźwięku, dzieci poniżej 5. roku życia badane są w obecności rodziców (najczęściej na ich kolanach) – konieczne jest zachowanie szczelności przewodu słuchowego, dlatego dziecko nie powinno płakać, mówić ani przełykać śliny. Tympanometria polega na:

• rejestracji wychylenia błony bębenkowej pod wpływem bodźców akustycznych,
• rejestracji zmian ciśnienia w przewodzie słuchowym.

Badanie słuchu umożliwia wykrycie nieprawidłowości w uchu zewnętrznym i uchu środkowym, takich jak:

• wysiękowe zapalenie ucha środkowego,
• niedrożność trąbki słuchowej (trąbki Eustachiusza),
• otoskleroza,
• tympanoskleroza,
• obecność płynu w jamie bębenkowej,
• nieprawidłowości odruchu strzemiączkowego (co pozwala na zdiagnozowanie porażenia nerwu twarzowego i nerwu strzemiączkowego oraz guzów kąta mostkowo-móżdżkowego we wczesnym stadium),
• przerwy w łańcuchu kosteczek słuchowych,
• bezpowietrzność,
• różnego rodzaju niedosłuchy (niedosłuch przewodzeniowy, niedosłuch odbiorczo–ślimakowy, pozaślimakowy, ośrodkowy).

Na podstawie wyników tympanometrii specjalista może także ocenić stan ucha wewnętrznego – reakcję mięśnia strzemiączkowego na bodziec akustyczny i zjawisko wyrównania głośności przy niedosłuchu ślimakowym.

Tympanometria może być wykonywana jako test audiometrii impedancyjnej wykorzystywanej do oceny napięcia błony bębenkowej i odruchów mięśnia strzemiączkowego na skutek drgań rezonansowych. Wyniki badania tympanometrycznego brane są pod uwagę przy doborze aparatu słuchowego. Koszt tympanometrii zależy od tego, czy wykonywana jest samodzielnie, czy w połączeniu z innymi badaniami diagnostyki słuchu. w zależności od placówki wynosi średnio 20–200 zł.

Osoby odczuwające problemy ze słuchem powinny udać się do lekarza pierwszego kontaktu, a następnie do otolaryngologa. Regularne przeprowadzanie badania słuchu jest konieczne w przypadku osób narażonych na niedosłuch (np. pracujących w warunkach wysokiego natężenia hałasu) oraz osób po 45. roku życia. Badania okresowe w celu diagnostyki i zapobiegania rozwojowi choroby zlecane są osobom z niedosłuchem, przewlekłym zapaleniem uszu czy osobom, które przyjmowały leki ototoksyczne (pogarszające słuch).

Do wskazań do przeprowadzenia badania tympanometrii zaliczamy:

• niedosłuch odbiorczy,
• niedosłuch przewodzeniowy bez wykazanych przyczyn,
• niedosłuch przewodzeniowy z płynem w jamie bębenkowej,
• niedosłuch przewodzeniowy z niezmienioną błoną bębenkową,
• niedosłuch przewodzeniowy ze złą drożnością trąbki słuchowej,
• podejrzenie zapalenia ucha środkowego,
• podejrzenie dysfunkcji trąbki słuchowej,
• podejrzenie perforacji błony bębenkowej,
• niedowład nerwu twarzowego.

Jedynym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia badania tympanometrii jest brak błony bębenkowej u pacjenta.

Przed przeprowadzeniem badania słuchu tympanometrem lekarz zazwyczaj zleca badania otolaryngologiczne określające drożność trąbki słuchowej oraz audiometrię tonalną i słowną, badające próg słyszenia oraz poziom rozumienia mowy.
Pacjent nie musi specjalnie przygotowywać się do badania. Jednak w przypadku małych dzieci warto wcześniej przedstawić przebieg badania i możliwość wystąpienia związanego z nim dyskomfortu.

Badanie polega na ocenie sprawności błony bębenkowej łączącej kanał słuchowy z uchem wewnętrznym oraz stanu kosteczek słuchowych (młoteczka, kowadełka, strzemiączka). Wykonywane jest na siedząco i trwa od kilku do kilkunastu minut. Konieczne jest zachowanie całkowitego bezruchu i milczenia.
Przebieg badania słuchu metodą tympanometrii wygląda następująco:

• za pomocą podłączonej do tympanometru sondy połączonej z mikrofonem do ucha zostaje wprowadzona pompka zwiększająca ciśnienie,
• pod wpływem stymulacji ciśnieniem i dźwiękiem dochodzi do reakcji mięśnia strzemiączkowego, a błona bębenkowa ulega odchyleniom,
• wychylenia zarejestrowane przez aparat tympanometryczny zostają zapisane w postaci krzywych (tympanogram wykres mogący przyjąć różne kształty).

Lekarz przeprowadzający tympanometrię mierzy odbicie fali akustycznej od błony bębenkowej pacjenta podczas zmiany ciśnienia i na tej podstawie określa sztywność błony bębenkowej (czyli impedancję akustyczną ucha). Tympanometria u noworodków zazwyczaj przeprowadzana jest podczas snu.

Normy pochłaniania i odbijania dźwięku:

• u osób dorosłych: 1,1–1,2 ml,
• u dzieci: 0,8–1 ml.

Ciśnienie ucha środkowego powinno być równe ciśnieniu atmosferycznemu.

Wynik badania przedstawiany jest w postaci opisu wykresu rejestrującego odchylenia błony bębenkowej i odruch mięśnia strzemiączkowego. W przypadku pacjentów z dobrym słuchem energia akustyczna ogniskująca się na błonie bębenkowej jest w większości pochłaniana, natomiast u osób z uszkodzeniami słuchu, dźwięk nie jest pochłaniany tylko odbijany.

Interpretacja wyniku badania opiera się na krzywej tympanometrycznej (krzywej odchyleń błony bębenkowej):

• krzywa typu A (wynik prawidłowy – badanie nie wykazało dysfunkcji działania błony bębenkowej)
• krzywa typu B (wynik nieprawidłowy – płaska linia),
• krzywa typu C (wynik nieprawidłowy – krzywa ze szczytem przesuniętym w stronę ujemnych wartości ciśnienia).

Nieprawidłowy wynik badania (krzywa typu B) świadczy o obecności wysięku w uchu środkowym, a nawet całkowitej niedrożności trąbki słuchowej. U dzieci taki wynik najczęściej oznacza rozwój wysiękowego zapalenia ucha środkowego.

Przesiewowe badania słuchu przeprowadzane są u noworodków w drugiej dobie życia, umożliwiając wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. W celu zbadania słuchu u dzieci najczęściej wykonuje się:

• otoemisję akustyczną,
• audiometrię (tonalną – u dzieci między 3. a 6. rokiem życia, słowną u starszych dzieci),
• tympanometrię (od 4. miesiąca życia dziecka),
• badanie potencjałów słuchowych wywołanych (ABR, BERA).

Jeśli wynik badania jest nieprawidłowy, dziecko powinno zostać zgłoszone do poradni audiologicznej.
U dzieci przeprowadzane są także testy słuchu fonematycznego, który pozwala odróżniać elementy mowy (fonemy) – wyrazy, sylaby i głoski (dlatego jest bardzo ważny ze względu na prawidłowe rozumienie mowy i jej kształtowanie się). Problemy ze słuchem fonemowym są przyczyną występowania trudności z pisaniem i czytaniem.

W Internecie dostępne są testy słuchu, które umożliwiają wstępne określenie sprawności słuchowej i wykrycie ewentualnej konieczności wizyty u specjalisty. Badania online nie diagnozują nieprawidłowości, pomagają jednak stwierdzić, czy słuch powinien zostać poddany specjalistycznemu badaniu przez lekarza.

Dla użytkowników dostępne są także testy słuchu muzycznego/testy słuchu absolutnego. Słuch absolutny to zdolność do bezbłędnego zapamiętywania i odtwarzania usłyszanych wcześniej dźwięków. Test słuchu muzycznego pozwala na ocenę predyspozycji muzycznych w zakresie wrażliwości słuchowej. Składa się z części testowej i nagrań muzycznych, na podstawie których należy udzielić odpowiedzi na wskazane pytania.