Błona bębenkowa – czym jest i jakie funkcje pełni? Perforacja i regeneracja błony bębenkowej

Czym jest błona bębenkowa?

Błona bębenkowa jest częścią uchą, która oddziela ucho środkowe od zewnętrznego przewodu słuchowego. Znajduje się w kości skroniowej, na samym końcu zewnętrznego przewodu słuchowego. To mocna, a zarazem cienka membrana składająca się z kilku warstw, które cechuje niejednorodna sprężystość. W życiu płodowym ułożona jest ona pionowo. Zaraz po urodzeniu ustawia się w pozycji skośnej (jej kąt nachylenia wynosi 43–65 stopni względem płaszczyzny poziomej, a do płaszczyzny pionowej ułożona jest pod kątem 50 stopni otwartym do tyłu).

Błona bębenkowa to część ucha koloru szaro-perłowego. Ma lekko połyskującą barwę i grubość około 0,1 mm. Kształt tej części ucha wewnętrznego to nieregularna elipsa o wymiarach 10-11 mm wzdłuż dłuższej osi i ok. 9 mm wzdłuż krótszej osi.

Budowa błony bębenkowej

Błona bębenkowa składa się z dwóch części:

• Części wiotkiej – inaczej nazywana błoną Shrapnela. To górna i mniejsza część błony bębenkowej. Jest przyczepiona do łuski okostnej kości skroniowej (w miejscu wcięcia bębenkowego).
• Części napiętej – to większą część błony, która przymocowana jest do kości skroniowej za pomocą chrząstkowo-włóknistego pierścienia.

Ściana błony bębenkowej składa się z:

• Warstwy śluzowej – błona śluzowa w jamie bębenkowej.
• Warstwy skórnej – skóra w przewodzie słuchowym zewnętrznym,
• Blaszki właściwej – to najgrubszy spośród elementów błony. Znajduje się w części napiętej. Pełni rolę fundamentu dla reszty składowych.
• Części środkowej – inaczej nazywanej częścią włóknistą. Znajduje się wyłącznie w części napiętej i składa się wyłącznie z dwóch warstw włókien, które biegną w okrężny i promienisty sposób.

Funkcje błony bębenkowej

Najważniejszą funkcją błony bębenkowej jest odbieranie fal dźwiękowych z zewnętrznego przewodu słuchowego i małżowiny usznej w postaci drgań, które są później przekazywane do kosteczek słuchowych (młoteczek, strzemiączko i kowadełko). Kolejny etap to przeniesienie drgań do ucha wewnętrznego, gdzie ślimak pobudza odpowiednie komórki słuchowe. Mają one za zadanie przetworzyć drgania na impuls bioelektryczny, który biegnie później nerwem słuchowym do samego mózgu.

Regeneracja błony bębenkowej

Naturalne uszkodzenie błony bębenkowej bez żadnych powikłań nie wymaga zazwyczaj specjalistycznego leczenia. Niewielkie zmiany goją się samoczynnie w ciągu kilku tygodni, gdyż błona bębenkowa ma naturalną zdolność regeneracji. Jeśli zaistnieje taka potrzeba, można się wspomagać antybiotykami i specjalistycznymi kroplami do uszu. Jeżeli błona nie zagoi się w przeciągu ośmiu tygodni konieczne jest wykonanie operacji.

Uszkodzenie błony bębenkowej

Najczęstszą przyczyną uszkodzenia błony bębenkowej jest przebicie jej za pomocą patyczka do uszu. Zrośnięcie się może być samoistne. Niemniej jednak należy pilnować przez kilka tygodni, aby do przewodu słuchowego nie przedostały się żadne bakterie. W razie jakichkolwiek powikłań konieczne może być wykonanie operacji.

Czym jest perforacja błony bębenkowej?

Perforacja, czyli pęknięcie błony bębenkowej jest poważnym urazem laryngologicznym, który może doprowadzić do utraty lub znacznego pogorszenia słuchu, jak również do pojawienia się zakażeń bakteryjnych. Może się zdarzyć, że do przebicia błony bębenkowej dojdzie w wyniku:

• Znacznego nacisku na błonę przez ciało obce np. przez patyczek higieniczny.
• Zgromadzenia płynu spowodowanego zapaleniem ucha środkowego (przewlekłym lub ostrym).
• Niespodziewanej zmianie ciśnienia np. podczas nurkowania lub podróży samolotem,
• Ekspozycji na fale dźwiękowe o znacznym natężeniu np. w momencie wystrzału z broni, czy uderzenia pioruna.
• Mocnego uderzenia w ucho, czy stłuczenia głowy.

Wyróżnić można dwa rodzaje perforacji: brzeżną i centralną. Znacznie gorsza w skutkach jest ta pierwsza, ponieważ sprzyja wrastaniu przerwanej błony bębenkowej w jamę bębenkową.

Objawy uszkodzenia błony bębenkowej

Uszkodzona błona bębenkowa powoduje niemalże natychmiastowe dolegliwości bólowe, które mogą czasowo ustępować, ale nawracają, gdy w kanale słuchowym zmianie ulega ciśnienie, chociażby podczas odruchu kichania, czy wydmuchiwania nosa. Perforacja związana jest bezpośrednio z zawrotami głowy, szumami i osłabieniem słuchu. W jej wyniku również pojawia się często wyciek z ucha. Kiedy podejrzewamy, że doszło do przebicia błony bębenkowej, konieczne będzie jak najszybsze udanie się do lekarza. Przeprowadzi on badania audiometryczne, wideoskopię i wziernikowanie ucha.

Rekonstrukcja błony bębenkowej

Operacja wykonywana jest w przypadku, kiedy doszło do dużego urazu błony bębenkowej, a w szczególności gdy:

• Doszło do perforacji brzeżnej, która może grozić tworzeniem się perlaka (guz tworzący się w obrębie ucha środkowego).
• Doszło do nadmiernej retrakcji błony bębenkowej, w wyniku której następuje niszczenie kosteczek słuchowych.
• Wystąpiły powikłania, jak chociażby podwijane się naskórka z krawędzi perforacji, co może grozić wyrastaniem naskórka do błony bębenkowej,
• Perforacja nie zamyka się nawet po kilku tygodniach.

Najkorzystniejsze efekty leczenia przynosi myringoplastyka, czyli inaczej mówiąc zabieg rekonstrukcji błony bębenkowej. Przeprowadzana jest zwykle poprzez przewód słuchowy zewnętrzny, co zapobiega powstawaniu blizn i śladów. Znacznie rzadziej stosuje się metodę operacji razem z wykonaniem cięcia tuż za małżowiną uszną. Materiał do rekonstrukcji stanowić może powięź mięśnia skroniowego, fragment chrząstki małżowiny usznej, czy ochrzęstna. Jego wybór determinuje stan ucha i wyniki badania słuchu. Zabieg ten wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Po nim zakładane są szwy i opatrunek. Wykonanie plastyki błony bębenkowej umożliwia późniejszą odbudowę ubytków albo rekonstrukcję całej błony bębenkowej. Efekt operacji będzie widoczny po zdjęciu opatrunku. Konieczne jest unikanie narażania się na duży hałas i unikanie moczenia ucha przez okres czterech tygodni. Koszt zabiegu rekonstrukcji błony bębenkowej to około 4000-5000 złotych.

Inna metoda rekonstrukcji to tak zwana tympanoplastyka. Jest to rodzaj operacji laryngologicznej w uchu środkowym. Jej efektem jest zrekonstruowanie błony bębenkowej, jak również odtworzenie ciągu kosteczek słuchowych. Dzięki temu zostaje przywrócony przepływ dźwięku w uchu środkowym. Pośród wskazań do jego wykonania można wymienić zarówno perlakowe zapalenie ucha środkowego, jak i zapalenie ucha środkowego. Wyróżnić można kilka typów tympanoplastyki: uzupełnienie ubytków w ciągu kosteczek słuchowych, plastykę błony bębenkowej, wycięcie okienka w kanale półkolistym i nakrycie go za pomocą płata skórnego, przykrycie płatem skórnym podstawy strzemiączka, nakrycie strzemiączka błoną bębenkową.

W treści materiału w dowolnym miejscu wstaw odpowiedni kod wg schematu: