Na czym polegają testy psychologiczne?
Testy psychologiczne na ogół polegają na udzielaniu odpowiedzi na pytania – w formie pisemnej lub ustnej (w rozmowie z psychologiem). Na przykład test osobowości składa się z pytań w rodzaju: „Czy długo pamiętasz, jeśli ktoś cię zdenerwował?”. Takie badanie ma na celu m.in. sprawdzenie odporności danej osoby na stres i określenie innych cech jej osobowości. Natomiast testy na uwagę polegają na wyszukiwaniu i porządkowaniu według kolejności ułożonych przypadkowo elementów – mogą to być np. liczby. Przeprowadzane są też testy na myślenie, które polegają na dopasowywaniu fragmentów obrazków, tak by powstała logiczna całość. Testy psychotechniczne (np. dla zawodowych kierowców, operatorów maszyn, pilotów i dla policji) obejmują także badanie na aparatach. Sprawdzany jest refleks, zręczność i tempo pracy. Przyciski naciska się ręką lub nogą w odpowiedzi na ustalony sygnał (światło lub dźwięk).
Rozmowa z psychologiem obejmuje interpretację wyników – psycholog może sprawdzać w jej trakcie reakcję na wynik testu.
Dowiedz się:
Wybrane rodzaje testów psychologicznych
Testy psychologiczne podzielić można według różnych ktyteriów. Najbardziej ogólny jest podział na testy kognitywne i niekognitywne.
Testy kognitywne mają na celu ocenę zdolności poznawczych badanej osoby. Są to na przykład testy na inteligencję, testy zdolności językowych i komunikacyjnych, testy określające cele i zdolności danego człowieka (pozwalające stwierdzić, czy ma predyspozycje do osiągnięcia danego celu) i testy pozwalające ocenić osiągnięcia danej osoby w wybranej dziedzinie.
Testy niekognitywne (behawioralne) dotyczą zachowania w danej sytuacji. Test behawioralny pozwala na ocenę takich aspektów psychiki, jak: motywacja, system wartości i osobowość.
Przeczytaj:
Wspomniane już testy psychotechniczne łączą elementy testów kognitywnych i niekognitywnych. Ich celem jest określenie predyspozycji danej osoby do wykonywania określonego zawodu – zarówno jeśli chodzi o jej motywacje, cechy osobowości oraz inteligencję, jak i sprawność manualną.
Testy psychologiczne, których celem jest wykrywanie problemów i zaburzeń psychicznych, mogących w istotny sposób wpływać na wykonywaną pracę lub na bezpieczeństwo innych osób, przeprowadzane są dla policji (sprawdzają m.in. odporność na stres, czas reakcji i umiejętność posługiwania się bronią), dla wojska i dla kierowców zawodowych (np. prowadzących pojazdy służbowe i środki komunikacji miejskiej). Testy psychologiczne są wymagane niekiedy także na innych stanowiskach pracy.
Testy psychologiczne podzielić można także według głównego celu zawartych w nich pytań i zadań. W tym przypadku wyróżniamy testy psychologiczne, które ukierunkowane są na wykrywanie zaburzeń osobowości (np. test Minnesota Multiphasic Personality Inventory, MMPI-2), wykrywanie zaburzeń nerwicowych (np. Kwestionariusz objawowy „O”), wykrywanie zaburzeń koncentracji uwagi (np. ADHD), zaburzeń odżywiania, zaburzeń otępiennych (np. choroby Alzheimera) i zaburzeń zachowania.
Warto przeczytać również:
Testy psychologiczne mogą też sprawdzać stopień gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole i określać drogę zawodową, która byłaby w danym przypadku najkorzystniejsza (na dalszych etapach nauki).
Opracowane są także testy psychologiczne projekcyjne, które polegają na tym, że osoba badana ma za zadanie dokończenia fragmentu zdania (Test Zdań Niedokończonych) lub poinformowania psychologa, z czym kojarzą się jej pokazywane obrazy (np. test Rorschacha, test plam atramentowych). Test projekcyjny może także polegać na prośbie o narysowanie drzewa, rodziny lub domu. Celem testów projekcyjnych jest wydobycie informacji, które nie są dla pacjenta dostępne na poziomie świadomym. Problemem jest ich interpretacja – są to treści subiektywne i taka też będzie zazwyczaj ich ocena.
Jak przeprowadza się testy psychologiczne i jak interpretuje się ich wyniki, by były wiarygodne?
Psychometria to dział psychologii, który zajmuje się ustalaniem zasad wiarygodności i naukowości testów psychologicznych – ustala ona między innymi warunki, które muszą być spełnione, by test psychologiczny był miarodajny, a jego wyniki wiarygodne.
Właściwym miejscem dla przeprowadzania testów psychologicznych jest pracownia testów psychologicznych lub gabinet psychologa. Testy przeprowadzane na własną rękę, na podstawie pytań znalezionych w internecie, zazwyczaj nie dają żadnych wiarygodnych informacji – służą raczej rozrywce.
Profesjonalny test psychologiczny powinien być poddany standaryzacji, muszą być ustalone wartości norm dla testu i jego walidacja oraz stopień wiarygodności. Test psychologiczny powinien być też w możliwie największym stopniu obiektywny – o spełnienie tego warunku trudno na przykład w przypadku testu Rorschacha, którego wyniki zależą od subiektywnej interpretacji, tak ze strony badanego, jak i osoby przeprowadzającej test. Z tego właśnie względu wobec testu Rorschacha podnoszony jest często zarzut o jego nienaukowość i niewiarygodność – mówi się, że może sprawdzać on co najwyżej inwencję twórczą badanego i psychologa, nie diagnozować realnie występujące zaburzenia psychiczne. Do przeprowadzania miarodajnych testów Rorschacha wymagane jest posiadanie przez psychologa odpowiedniego certyfikatu i praktyka w przeprowadzaniu testów projekcyjnych. Dla doświadczonego psychologa test plam atramentowych może dawać wyraźne wskazówki na temat poziomu inteligencji pacjenta czy istnienia u niego zaburzeń osobowości lub zaburzeń uwagi.
Wyborem testu odpowiedniego w danym przypadku i dla danej osoby oraz nadzorem nad jego przeprowadzaniem zajmują się wykwalifikowani psycholodzy. Nie mają oni zazwyczaj (wyjątkiem są psychologowie jednocześnie specjalizujący się w jakiejś dziedzinie medycyny) uprawnień lekarskich, dlatego przy interpretacji wyników i wytycznych co do dalszego postępowania przy testach badających zaburzenia osobowości i np. zaburzenia odżywiania konieczna jest współpraca z lekarzem psychiatrą. Psychiatrzy coraz częściej biorą też pod uwagę przy doborze metod leczenia wyniki testów psychologicznych.
Warto przeczytać:
W przypadku testów psychologicznych dla zawodowych kierowców, pilotów czy dla policjantów, pytania i wytyczne dotyczące ich interpretacji są ściśle opracowane przez sztab specjalistów. Testy tego typu muszą być miarodajne – sprawdzać nie tylko refleks i odporność na stres, ale także wychwytywać ewentualne problemy natury psychicznej.
Na przykład kandydat do fińskiej armii musi przejść test polegający na dostrzeżeniu liczb na 6 kolorowych tablicach (wewnątrz koła). Test zaprojektowany jest tak, że problem z dostrzeżeniem liczby na danej tablicy wiąże się (z dużym prawdopodobieństwem) z występowaniem niepożądanej (dla zawodowego żołnierza) cechy osobowości lub zaburzenia psychicznego. Jeśli badana osoba widzi wszystkie 6 liczb, jest w pełni zdrowa i przydatna dla armii (oczywiście musi przejść jeszcze testy sprawnościowe).
