Sepsa to stan zagrażający życiu. Rozpoznaj w porę pierwsze objawy. Jakie są główne przyczyny posocznicy? Zobacz, czy sepsa jest uleczalna

Sepsa, nazywana również posocznicą i endotoksemią (w nomenklaturze medycznej), nie jest autonomiczną jednostką chorobową, a reakcją organizmu na zakażenie. Niegdyś sepsa była utożsamiana z bakteriemią (zakażeniem krwi bakteriami). Posocznica występuje zarówno w warunkach szpitalnych (najczęściej jest to sepsa po operacji), jak i pozaszpitalnych.

Czytaj też: Aplikacja zastąpi lekarza? AI pomoże ocenić stan zdrowia dziecka. Polscy lekarze tworzą narzędzie ułatwiające diagnozę wielu chorób

Bezpośrednią przyczyną sepsy – uogólnionej reakcji organizmu – jest zakażenie drobnoustrojami, najczęściej bakteriami, a stosunkowo rzadko: wirusami, grzybami i pasożytami. Sepsa powstaje na skutek negatywnego oddziaływania drobnoustrojów na organizm człowieka. Większość bakterii unicestwianych jest przez nasz system immunologiczny (odpornościowy).

Czytaj także: Niebezpieczne bakterie w popularnej wędlinie. GIS pilnie wycofuje wadliwy produkt. Zjedzenie go grozi zatruciem pokarmowym

Przy czym niekiedy bakterie rozbijają się na mniejsze organizmy komórkowe, które przedostają się do krwiobiegu. W patogenezie sepsy biorą udział m.in. takie składniki bakterii jak: tlenek azotu (II), kwas lipotejchojowy, peptydoglikany, flagellina, mannan, lipoproteiny, egzotoksyny paciorkowcowe i gronkowcowe.

Zobacz też: Zmarli po kąpieli w Bałtyku. Zaatakowała ich groźna mięsożerna bakteria

Posocznica nieuchronnie prowadzi do zaburzeń narządowych, w tym m.in. do:

• zwolnienia akcji serca,
• zaburzenia czynności wątroby,
• ostrej niewydolności nerek,
• zaburzeń metabolicznych,
• dysfunkcji układu pokarmowego.

Bezpośrednią przyczyną sepsy jest zakażenie drobnoustrojami, w tym najczęściej bakteriami, które odpowiadają za ok. 80 proc. notowanych przypadków posocznicy. Sepsa stanowiła i wciąż stanowi poważny problem na oddziałach intensywnej terapii. Do najczęstszych bakterii wywołujących posocznicę zalicza się: bakterie Gram-ujemne (pałeczkę okrężnicy, pałeczkę grypy, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae) i bakterie Gram-dodatnie (głównie: paciorkowce). Najgroźniejsze są przy tym antybiotykooporne szczepy, czyli tzw. superbakterie.

Zobacz: Wynaleziono najsilniejszy antybiotyk. Lek nowej klasy nie wywołuje antybiotykooporności u bakterii

Wśród pośrednich przyczyn sepsy można wymienić:

• zabiegi chirurgiczne – sepsa po operacji jest stosunkowo częsta,
• urazy powypadkowe (zwłaszcza z otwartą raną),
• cewnikowanie za pośrednictwem zanieczyszczonych cewników dożylnych,
• choroby autoimmunologiczne (w tym m.in. AIDS),
• osłabienie organizmu wywołane chorobami nowotworowymi (m.in. białaczką),
• zaawansowane stadium odleżyn,
• wszczepienie protez,
• mechaniczną wentylację płuc.

Czytaj też: GIS wycofuje mięso. Wędlina została zanieczyszczona bakteriami Listeria monocytogenes

Duży wpływ na szerzenie się zakażeń bakteryjnych, które odpowiadają m.in. za sepsę, ma styl życia, który przejawia się częstym przebywaniem w zatłoczonych miejscach (klubach muzycznych, komunikacji publicznej). Oprócz tego zakażeniom bakteryjnym sprzyjają: głębokie pocałunki z różnymi partnerami, nadmierne narażenie na sytuacje stresogenne, a także znaczny i częsty wysiłek fizyczny.

Sepsa charakteryzuje się stosunkowo dużą śmiertelnością, co związane jest z późnym postawieniem diagnozy. Jedną z przyczyn takiego stanu są nieswoiste początkowe objawy sepsy, w tym gorączka, ból głowy i ogólne osłabienie organizmu. Po upływie kilkunastu godzin przeradzają się one we wstrząs septyczny.

Główne objawy sepsy to:

• temperatura ciała powyżej 39°C lub poniżej 36°C,
• czynność serca powyżej 90. uderzeń na minutę (tachykardia),
• przyśpieszony oddech,
• zaburzenia świadomości,
• zespół ostrej niewydolności oddechowej,
• ostre zapalenie trzustki,
• liczba leukocytów we krwi poniżej 4000 komórek na mm³,
• wymioty,
• sztywność karku,
• skąpomocz,
• zaburzenia krzepliwości krwi.

Dodatkowo w przypadku sepsy niemowląt mogą wystąpić:

• brak apetytu,
• rozpaczliwy płacz,
• wyraźne odgięcie głowy do tyłu,
• wybroczyny na skórze, które wywoływane są zaburzeniami układu krzepnięcia krwi.

W przypadku sepsy u dzieci i osób starszych mogą pojawić się także:

• światłowstręt,
• nadmierna senność,
• drgawki,
• bóle mięśni.

Leczenie sepsy jest sporym wyzwaniem terapeutycznym dla współczesnej medycyny i dotąd wiele przypadków klinicznych posocznicy kończy się zgonem pacjenta. Kluczową rolę w skutecznym leczeniu sepsy odgrywa rozpoznanie – im wcześniejsza diagnoza, tym lepsze rokowania dla pacjentów.

Podstawą w leczeniu sepsy jest odpowiednio ukierunkowana antybiotykoterapia – chorym zazwyczaj podaje się antybiotyk o szerokim spectrum działania bakteriobójczego, a po uzyskaniu wyniku z antybiogramu wdraża się antybiotykoterapię celowaną. Ponadto po rozpoznaniu sepsy pacjent kierowany jest na oddział intensywnej terapii. Dodatkowo w przypadku zdiagnozowania wstrząsu septycznego, który stanowi kolejne stadium fazy stanu zapalnego, pacjentowi podaje się leki inotropowe, które zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego.

Przełomem w leczeniu sepsy może być podanie pacjentom antysurowicy polikolonialnej. Jak wykazują badanie surowica ta obniża śmiertelność wśród pacjentów, u których za sepsę odpowiadają bakterie Gram-ujemne. Jednakże ze względu na niedostateczną liczbę badań metoda ta spotyka się ze sporym sceptycyzmem ze strony lekarzy. Duże nadzieje budzi także stosowanie IL-10 i IL-13, których działanie ma polegać na obniżeniu wytwarzania cytokin.