Haemophilus influenzae, czyli pałeczka grypy. Co to za bakteria, jakie wywołuje choroby i kiedy wykonuje się szczepienie Hib?

Haemophilus influenzae to bakteria należąca do Gram-ujemnych pałeczek. Większość jej szczepów stanowi oportunistyczną mikroflorę człowieka, tj. taką, która rozwija się i powoduje infekcję w przypadku upośledzenia odporności.

Bakterię Haemophilus influenzae odkryto w 1883 r. i niespełna dekadę później uznano błędnie za przyczynę zachorowań na grypę. W 1933 r. skorygowano tę pomyłkę, ale nazwa bakterii pozostała niezmieniona.

Znanych jest 6 typów serologicznych Haemophilus influenzae, z czego niektóre z nich nie posiadają otoczki komórki – oznaczono je literami a-f. Jeden z nich, Haemophilus influenzae typu b, powoduje najwięcej chorób i jest nazywany skrótem Hib.

H. influenzae bytuje w błonie śluzowej górnego odcinka dróg oddechowych, kolonizując głównie nos i gardło. Występuje u osób dorosłych niemal powszechnie – szacuje się, że nosicielami tej bakterii jest ok. 75 proc. zdrowych ludzi.

Samo występowanie w organizmie pałeczek Hib nie równa się rozwojowi schorzeń, jednak w odpowiednich warunkach stają się przyczynami poważnych dolegliwości. Najbardziej podatne na rozwój spowodowanych przez nie infekcji są dzieci do 5. roku życia.

Do H. influenzae podobne są pałeczki Haemophilus parainfluenzae. Choć są innym gatunkiem bakterii rodzaju Haemophilus, w organizmie zachowują się podobnie i mogą wywoływać te same choroby.

Haemophilus influenzae to bakteria, która może stać się przyczyną poważnych chorób i wyrządzić olbrzymie szkody w organizmie, a nawet zagrażać życiu pacjenta. Oprócz ciężkich stanów Hib wywołuje także szereg mniej groźnych, choć przewlekłych dolegliwości.

Choroby, do których przyczynia się H. influenzae, to przede wszystkim:

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – to najgroźniejsza z chorób wywołanych przez Hib, która nierzadko staje się przyczyną nieodwracalnych uszkodzeń neurologicznych, utraty słuchu, a nawet kończy się śmiercią. Według statystyk zgon dotyczy nawet 5 proc. chorych.
• Zakażenie krwi – Hib czasami zakaża krew, wywołują bakteriemię i mogąc prowadzić do rozwoju posocznicy, czyli tzw. sepsę, czyli infekcji wielu narządów naraz. Również ten stan stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia.
• Zapalenie nagłośni – to bardzo groźna choroba krtani występująca u dzieci, która niesie za sobą ryzyko uduszenia.
• Zapalenie płuc.
• Zapalenie zatok.
• Zapalenie ucha środkowego.
• Zapalenie tkanki łącznej (cellulitis).
• Zapalenie kości i szpiku kostnego.
• Zakażenia w okresie noworodkowym.

Mówiąc o objawach wywoływanych przez Haemophilus influenzae, należy rozgraniczyć zakażenie oraz chorobę, która jest jego wynikiem. Zakażenie przebiega bezobjawowo. Człowiek, który jest nosicielem tych pałeczek nawet o tym nie wie. Odczuwalną oznaką ich obecności są dopiero choroby, które mogą być wywołane przez patogen w sytuacji spadku odporności.

Leczenie w przypadku zakażenia ma charakter farmakologiczny. Stosowane są antybiotyki takie jak amoksycylina, chloramfenikol i cefalosporyny III generacji.

W przypadku pojawienia się poważniejszych chorób konieczne może być podanie dodatkowych lekarstw łagodzących objawy tej dolegliwości.

Haemophilus influenzae jest patogenem wywołującym zakażenia, na które najbardziej podatne są dzieci w pierwszych pięciu latach życia. W niektórych źródłach można znaleźć informacje, które rozszerzają grupę podwyższonego ryzyka do szóstego roku. Jednak zdecydowanie najbardziej narażone na rozwój tych pałeczek w organizmie są dzieci między 6. a 24. miesiącem życia.

Dlaczego Hib najczęściej atakuje akurat tę grupę pacjentów? Przed szóstym miesiącem organizm ludzki chroniony jest przed patogenem dzięki przeciwciałom matki, które dziecko przejmuje od niej w ostatnim okresie trwania ciąży. Niestety ta forma zabezpieczenia nie jest trwała, przez co do ok. 2. roku życia organizm malucha nie jest jeszcze w stanie sam wytworzyć naturalnej bariery dla tych bakterii.

Gdy już organizm dziecka zaczyna produkować przeciwciała uodparniający go przed atakami Hib, proces ten jest stopniowy. Oznacza to, że choć podatność na infekcję jest mniejsza, ryzyko jej rozwoju wciąż jest wysokie.

Ponieważ Haemophilus influenzae przenosi się przede wszystkim drogą kropelkową, infekcją łatwo zarazić się od osoby chorej. Niestety, bakterie można przechwycić również od osób zdrowych, jeśli zagnieździły się w ich błonach śluzowych.

Metodą, która zapobiega zakażeniom Haemophilus influenzae, a przynajmniej w bardzo dużym stopniu zmniejsza ich ryzyko, są szczepienia ochronne. W Polsce są one obowiązkowe od 2007 r. i można wykonać je nieodpłatnie na koszt NFZ. Najczęściej wykonuje się je u dzieci w wieku 1-2 lat, choć mogą one być stosowane już od 6. tygodnia życia.

Szczepienie Hib polega na wprowadzeniu do organizmu antygenu wraz z nośnikiem, który stymuluje naturalne wykształcanie odporności. Szczepionka może zawierać jeden składnik lub mieć poszerzone spektrum działania. W tym drugim przypadku często wzbogaca się ją o dodatkowe antygeny chroniące przed występowaniem wirusowego zapalenia wątroby typu B, rozwojem błonicy, tężca i krztuśca.

Profilaktyka przynosi bardzo zadowalający efekt. Wedle specjalistów monitorujących rządowy program szczepień skuteczność takich działań wynosi aż 95 procent.

Jak w przypadku większości szczepień, zaraz po wykonaniu zastrzyku może pojawić się gorsze samopoczucie, spadek z sił i gorączka. To naturalny efekt uboczny, którym nie należy się przejmować, bo objawy wkrótce mijają.

ZOBACZ: Czy szczepienia na grypę są niezbędne? Eksperci: Marek Posobkiewicz, Główny Inspektor Sanitarny MSWIA, dr n. med. Piotr Gryglas, internista i kardiolog