Utrata siły i masy mięśniowej u osób starszych może oznaczać sarkopenię. Jakie są jej przyczyny i objawy? Czy sarkopenii można uniknąć?

Pojęcie sarkopenii pochodzi z języka greckiego, co w dosłownym znaczeniu oznacza „niedobór ciała”. Dotyczy ona głównie osób w wieku starszym i związana jest z mimowolną oraz postępującą utratą masy mięśniowej, co bezpośrednio wpływa na upośledzenie czynności ruchowych oraz ogólne osłabienie organizmu.

Z wielu publikacji naukowych wynika, że utrata masy mięśniowej może rozpocząć się już ok. 30. roku życia, jednak jest to bardzo powolny proces, który nasila się dopiero w szóstej dekadzie życia. Spadek masy i siły mięśni wraz z wiekiem jest nieunikniony, nawet u osób prowadzących prozdrowotny styl życia.

Z danych Europejskiej Grupy Roboczej ds. Sarkopenii u Osób Starszych (EWGSOP) można wnioskować, że na sarkopenię cierpi ok. 10 proc. populacji osób między 60. a 70. rokiem życia, a nawet co druga osoba powyżej 80. roku życia może odczuwać znaczny spadek siły mięśniowej.

Niestety schorzenie to znacząco obniża jakość życia i utrudnia wykonywanie codziennych czynności, takich jak utrzymywanie równowagi podczas poruszania się, wchodzenie po schodach, a także podnoszenie i trzymanie różnych przedmiotów. Z czasem osoba z sarkopenią może również wymagać stałej pomocy opiekuna.

Geriatrzy, czyli specjaliści zajmujący się schorzeniami wieku starszego zaznaczają, że istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na zwiększoną utratę masy mięśniowej. Wymienia się dwa rodzaje sarkopenii, do których należą:

• pierwotna – spowodowana fizjologicznym procesem starzenia się,
• wtórna – jej przyczyną jest zmniejszona aktywność fizyczna, niedożywienie oraz niektóre choroby przewlekłe.

Pierwotna sarkopenia związana jest głównie ze zwiększonym rozpadem białek mięśniowych oraz spowolnieniem tworzenia się nowych włókien mięśniowych. Natomiast w przypadku wtórnej kluczową rolę ogrywają niedożywienie oraz niewystarczające pokrycie zapotrzebowania na niezbędne składniki, w tym witaminy, związki mineralne oraz białko pokarmowe. Dodatkowo w przebiegu niektórych chorób może dochodzić do zaburzenia równowagi organizmu, a tym samym zwiększenia rozpadu tkanki mięśniowej.

Do innych czynników rozwoju sarkopenii można zaliczyć również:

• predyspozycje genetyczne,
• płeć żeńską szczególnie po okresie menopauzy,
• zaburzenia hormonalne, głównie niedobór testosteronu u mężczyzn,
• siedzący tryb życia,
• urazy kostne i mięśniowe, które wymagają długiego unieruchomienia,
• zaburzenia układu nerwowego,
• insulinooporność,
• nadczynność tarczycy,
• niedobór hormonu wzrostu,
• hiperkortyzolemię, czyli nadmiar kortyzolu we krwi,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• niewydolność serca, wątroby, płuc oraz nerek,
• postępującą chorobę nowotworową,
• nadmierne stosowanie antybiotyków,
• nadużywanie alkoholu i nałogowe palenie tytoniu.

Naukowcy sugerują, że do rozwoju sarkopenii może przyczynić się również stres oksydacyjny wywołany przez wolne rodniki tlenowe. Dlatego tak ważne jest stosowanie zbilansowanej diety, która będzie obfitowała w antyoksydanty, czyli witaminy A, C, E oraz beta-karoten, luteinę, likopen, a także koenzym Q10.

Sarkopenia to nie tylko utrata masy i siły mięśniowej, ale również ogólne osłabienie organizmu. Wśród innych objawów tego schorzenia można wymienić także:

• przewlekłe zmęczenie,
• zmniejszoną tolerancję na wysiłek fizyczny,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• ciągłe uczucie zimna i dreszczy,
• apatię oraz zaburzenia lękowe.

Niestety nieleczona sarkopenia oraz pogłębiający się ubytek masy mięśniowej może prowadzić do poważnych powikłań, w tym osteoporozy, a w konsekwencji do złamań kostnych.

Sarkopenia wiąże się ze zwiększoną częstością hospitalizacji, a niejednokrotnie wymaga również zapewnienia pacjentowi opieki długoterminowej w domach opieki, hospicjach lub zakładach opiekuńczo-leczniczych.

Aby sprawdzić, czy dana osoba choruje na sarkopenię wykonuje się szereg badań, oceniających ilość tkanki mięśniowej oraz pomiar sprawności fizycznej. Jakie metody stosuje się do oceny masy i siły mięśniowej? Są to głównie:

• analiza składu ciała – pozwala ocenić ilość masy mięśniowej oraz jej rozmieszczenie, a także ilość tkanki kostnej,
• tomografia komputerowa,
• pomiary antropometryczne, czyli zmierzenie obwodu ramion i łydek,
• badanie kreatyniny oraz potasu we krwi,
• pomiar siły chwytu oraz mocy mięśni,
• badanie sprawności fizycznej – szybkość chodu, równowaga oraz wytrzymałość.

Leczenie sarkopenii polega głównie na poprawieniu stanu odżywienia pacjenta oraz stałej kontroli chorób współistniejących. Dodatkowo zaleca się wprowadzenie fizykoterapii i ćwiczeń oporowych oraz siłowych (dostosowanych indywidualnie do chorego), których celem jest wzmocnienie mięśni oraz poprawa równowagi i zdolności poruszania się.

Ważna jest również odpowiednia dieta, która w pełni pokryje zapotrzebowanie na białko, witaminy i składniki mineralne. Sugeruje się, że zapewnienie 20-30 g białka pokarmowego w każdym z trzech posiłków może w znaczny sposób zwiększyć produkcję nowych włókien mięśniowych i zapobiegać rozpadowi tkanki mięśniowej.

W najnowszych publikacjach zaobserwowano także, że wprowadzenie do diety 4 g oleju z kryla dziennie znacznie zwiększa siłę uchwytu i grubość mięśni szkieletowych u zdrowych mężczyzn i kobiet po 65. roku życia. To sugeruje, że stosowanie tego suplementu może stanowić element profilaktyki zdrowotnej i zmniejszyć ryzyko rozwoju sarkopenii.

Źródło: Sarkopenia wieku podeszłego Gerontologia Polska