Różeniec górski – właściwości, działanie lecznicze i zastosowania. Korzeń arktyczny przeciw stresowi i dla wzmocnienia organizmu

Czym jest różeniec górski?

Różeniec górski (Rhodiola rosea) to niewielka roślina (sukulent) z rodziny gruboszowatych występująca na terenach górskich półkuli północnej, także w rejonie Arktyki – stąd jej zwyczajowa nazwa: korzeń arktyczny. Inna nazwa – złoty korzeń – pochodzi od zabarwienia kłączy.

Rhodiola rośnie dziko również w Polsce (w górach), może też być uprawiana w ogrodach, jednak w naszym kraju nie jest zbyt znana. W krajach skandynawskich różeniec górski jest stosowany od dawna do wspomagania organizmu w stanach wyczerpania i gorszego samopoczucia. Roślina ta dodaje energii i zwiększa wytrzymałość na stres. Wikingowie używali jej tradycyjnie do podniesienia wydolności i wytrzymałości organizmu oraz w celu zwiększenia płodności.

Różeniec górski – właściwości lecznicze

Ważnymi składnikami różeńca – występującymi tylko w tej roślinie i w dużej mierze decydującymi o jej właściwościach – są substancje biologicznie czynne, zwane fenylopropanoidami. Należą do nich związki nazywane rozawinami lub rosavinami (od nazwy gatunkowej różeńca), są to: rozawina, rozyna i rozaryna.
Ponadto różeniec zawiera m.in. fitosterole, substancje fenyloetylopochodne, takie jak rodiolozyd (salidrozyd) i p-tyrosol, flawonoidy, fenolokwasy (kwas kawowy, galusowy i chlorogenowy), katechiny i proantocyjanidyny.

Substancje zawarte w różeńcu górskim to inhibitory monoaminoksydazy i O-metylotransferazy katecholowej. Podnoszą poziom serotoniny, obniżają zaś poziom noradrenaliny i dopaminy w korze i pniu mózgu.

Właściwości antydepresyjne i inne różeńca

Różeniec górski ma właściwości antydepresyjne, zwiększa odporność na stres oraz wytrzymałość fizyczną. Korzeń arktyczny ma też działanie stymulujące układ odpornościowy, a dzięki zawartości flawonoidów działa antyoksydacyjnie i może być przydatny między innymi w terapii antynowotworowej i antymiażdżycowej. Flawonoidy i inne substancje zawarte w różeńcu górskim mają też działanie przeciwzapalne i antybakteryjne.

Dzięki właściwościom antydepresyjnym i redukującym uczucie niepokoju różeniec górski wykorzystywany jest w fitoterapii niektórych chorób o podłożu psychicznym. Trwają też badania nad zastosowaniem preparatów z różeńca górskiego w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych, na przykład choroby Alzheimera.

Antystresowe działanie różeńca górskiego

Różeniec górski łagodzi objawy stresu i niepokoju, dodaje też siły i energii do działania, zwiększając wydolność organizmu zarówno w aspekcie psychicznym, jak i fizycznym. Usprawnia też procesy zapamiętywania i nauki.

Korzeń arktyczny ułatwia powrót do równowagi psychicznej po stresujących doświadczeniach – co ciekawe, działa jedynie w przypadku zachwiania równowagi i w stanach niepokoju i lęku, natomiast w przypadku osób zdrowych i zrelaksowanych jego działanie jest minimalne.

Rozawina, rozaryna, rozyna i salidrozyd (pochodne kwasu cynamonowego i tyrozolu zawarte w różeńcu górskim) obniżają stężenie kortyzol, czyli tzw. hormonu stresu w organizmie i wyrównują poziom substancji chemicznych w mózgu, pomagając powrócić do równowagi i poprawiając nastrój.

Działanie różeńca na serce i układ nerwowy

Flawonoidy zawarte w korzeniu arktycznym, jako silne antyoksydanty, chronią również przed stresem oksydacyjnym i korzystnie wpływają na pracę serca. Działanie antyoksydacyjne ma także zawarty w rhodioli salidrozyd, który chroni neurony (komórki nerwowe) przed stresem oksydacyjnym (czyli niekorzystnymi skutkami działania wolnych rodników), zmniejszając tym samym ryzyko rozwoju chorób neurodegeneracyjnych.

Różeniec górski aktywuje też receptory μ-opioidowe w mięśniu sercowym, co zmniejsza ryzyko arytmii i niedokrwienia oraz niedotlenienia serca. Korzeń arktyczny reguluje także ciśnienie krwi.

Różeniec górski dla uprawiających sport

Arktyczny korzeń jest szczególnie przydatny dla osób uprawiających sport, ponieważ zwiększa wytrzymałość i wydolność organizmu, a także przyspiesza procesy anaboliczne, tj. na przykład przyrost tkanki mięśniowej. Substancje aktywne zawarte w różeńcu górskim mają też właściwości redukujące poziom białka C-reaktywnego, które jest wskaźnikiem stanu zapalnego. Obniżają też poziom kreatyniny kinazyny, czyli enzymu, który jest wskaźnikiem uszkodzenia mięśni. Te właściwości różeńca górskiego są przydatne zwłaszcza dla sportowców, ponieważ mają działanie ochronne dla tkanki mięśniowej w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego.

Różeniec górski – zastosowania i preparaty z korzenia arktycznego

Różeniec górski skutecznie łagodzi objawy stresu i poprawia nastrój – może być zatem stosowany w terapii antydepresyjnej. Rhodiola jest pomocna w stanach wyczerpania psychicznego i fizycznego, przy zaburzeniach adaptacyjnych, stresie i przy problemach w nauce. Różeniec jest adaptogenem, czyli naturalną substancją, która zwiększa odporność organizmu na różne czynniki stresowe.

Wyciągi i napary z korzenia arktycznego poleca się w okresie intensywnego wysiłku umysłowego, gdyż poprawiają one koncentrację, pamięć i usprawniają procesy poznawcze, w tym procesy uczenia się.

Różeniec górski stosowany jest także jako naturalny środek dopingujący w sporcie – przyspiesza regenerację po intensywnym wysiłku i ustępowanie zakwasów, zmniejsza ryzyko obrzęków i wysięków mięśniowych oraz okołostawowych.

Podawany osobom w podeszłym wieku poprawia ich sprawność psychofizyczną. Stymuluje też układ odpornościowy. Wyciąg z różeńca górskiego działa ochronnie na serce i poprawia przemianę materii.

Korzeń arktyczny – dawkowanie

W aptekach, sklepach zielarskich i przez internet można kupić korzeń arktyczny do zaparzania lub tabletki z różeńcem górskim. Warto zwracać uwagę na pełną nazwę łacińską - Rhodiola rosea, bo różeniec ma sporo gatunków, różniących się właściwościami.

Rozdrobniony korzeń arktyczny należy zalać gorącą wodą lub alkoholem. Rożeniec górski w postaci naparu należy pić trzy razy dziennie po ok. 150 ml, alkoholowy wyciąg z rhodiolii należy przyjmować 2-3 razy dziennie w dawce 5 ml. Kuracja powinna trwać nie dłużej niż 4 miesiące.
Wyciąg (ekstrakt) z różeńca powinien mieć określoną zawartość rosaviny. Od tego zależy dawkowanie:

• wyciąg 1% rosaviny – dawka dzienna to 360-600 mg
• wyciąg 2% rosaviny – dawka dzienna to 180-300 mg
• wyciąg 3,8% rosaviny – dawka dzienna to 100-170 mg

Różeniec górski – przeciwwskazania i środki ostrożności

Naparu i tabletek z różeńcem górskim nie powinno się stosować wieczorem, ponieważ mają one działanie pobudzające i energetyzujące, mogą zatem utrudniać zasypianie.

Różeniec górski nie jest wskazany dla kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz dla dzieci do 12. roku życia. Zalecana jest ostrożność przy stosowaniu leków o działaniu psychostymulującym. Zawsze należy poinformować lekarza o przyjmowaniu tego zioła. Przedawkowanie różeńca górskiego może powodować niepokój, bezsenność i gonitwę myśli.