Atopowe zapalenie skóry – leczenie, domowe sposoby. Co na ASZ?

W leczeniu AZS nie istnieje jedna, rekomendowana dla wszystkich pacjentów metoda leczenia. Atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą i nawrotową – o różnym przebiegu, związaną z wieloma dziedzinami medycyny.

Oznacza to, że lekarz rekomenduje leczenie AZS w zależności od kilku czynników, takich jak stopień nasilenia zmian, wiek pacjenta czy choroby towarzyszące. To właśnie ten ostatni czynnik w dużym stopniu definiuje indywidualną metodę leczenia. Inne będą metody leczenia w atopowym zapaleniu skóry z lekkim przebiegiem, a zupełnie inne w AZS współwystępującym z takimi chorobami, jak alergie kontaktowe, alergie pokarmowe, infekcje grzybicze, wirusowe i bakteryjne. 

W większości przypadków leczenie atopowego zapalenia skóry polega na doborze metod:

1.      leczenie miejscowe AZS (maści, kremy na AZS),

2.      farmakoterapia – leki na atopowe zapalenie skóry,

3.      edukacja i profilaktyka (unikanie czynników nasilających),

4.      uzupełniająco: dieta i domowe sposoby na AZS,

5.      zabiegi na atopowe zapalenie skóry (np. fototerapia).

Sprawdź praktyczny poradnik o AZS: Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych i dzieci

Na czym polega miejscowe leczenie AZS? Stosowane mogą być m.in.:

• glikokortykosteroidy – najczęściej są to maści, kremy i żele na AZS, działają przeciwzapalnie,

• inhibitory kalcyneuryny – w niektórych przypadkach zalecane do stosowania w miejscach wrażliwych,

• środki przeciwdrobnoustrojowe – działające miejscowo leki na AZS zalecane w czasie infekcji skóry,

• wilgotne opatrunki okluzyjne – działają wspomagająco, redukują stany zapalne i swędzenie,

• emolienty – stosowane głównie w celu odbudowy bariery skórnej i zapobieganiu utraty wilgoci.

Warto pamiętać, że dobór odpowiednich metod zależy od miejsca występowania zmian skórnych i stopnia zaawansowania choroby. Nie podejmuj leczenia na własną rękę – leki na AZS powinien dobrać lekarz.

W leczeniu AZS stosowane są różnego rodzaju leki – głównie immunosupresyjne, biologiczne i przeciwhistaminowe. Dobór leków zależy nie tylko od stopnia zaawansowania zmian, ale też od wieku pacjenta. Niektóre z leków nie mogą być stosowane u maluszków – dobór dawki i rodzaju leku zawsze konsultuj z lekarzem.

Jakie leki mogą być zalecane w leczeniu AZS u dorosłych? Mogą to być m.in.:

• cyklosporyna A – lek na AZS stosowany w ciężkim przebiegu; to silnie działający lek immunosupresyjny,

• antymetabolity – do tej grypy zaliczane są m.in. metotreksat, azatiopryna, mykofenolan mofetylu – leki immunosupresyjne z tej grupy stosowane są, gdy inne metody zawiodą,

• leki biologiczne na AZS – np. dupilumab i inne nowoczesne terapie atopowego zapalenia skóry,

• leki przeciwhistaminowe na atopowe zapalenie skóry – mogą łagodzić świąd i minimalizować powikłania wynikające z drapania ran, szczególnie u pacjentów z alergiami towarzyszącymi.

Szczególnie u dzieci przyjmowanie wszelkich leków powinno być stosowane krótkotrwale i koniecznie pod kontrolą lekarza. Zalecone leki na AZS u dzieci mogą być m.in.:

• łagodne sterydy miejscowe (np. hydrokortyzon) – zazwyczaj stosowany krótkotrwale,

• inhibitory kalcyneuryny – szczególnie na twarz i delikatne obszary,

• leki przeciwhistaminowe – np. cetyryzyna, desloratadyna, gdy nie można opanować świądu.

W przypadku AZS u dzieci podstawą jest pielęgnacja – stosowane są emolienty i delikatne środki myjące.

Na czym polega pielęgnacja skóry atopowej? To przede wszystkim dobór odpowiednich kosmetyków.

Oto 5 ważnych zasad w pielęgnacji skóry atopowej:

1. unikaj silnych detergentów, środków myjących z niepotrzebnymi składnikami i mydeł zasadowych – zalecane są łagodne środki myjące (o pH 5,5-6),

2. zadbaj o jakość powietrza – unikaj dymu tytoniowego, stosuj nawilżacze powietrza w zimie,

3. nie siedź długo w wannie z gorącą wodą – zalecane są krótkie kąpiele (do 5 minut) w wodzie o temperaturze 27-30°C, najlepiej sprawdzi się prysznic,

4. unikaj przegrzewania i nagłych zmian temperatury – mogą nasilać objawy,

5. noś luźne ubrania z bawełny – unikaj sztucznych, syntetycznych, obcisłych tkanin.

Jeśli decydujesz się na kąpiel – pamiętaj o nawilżeniu skóry. Zalecane jest stosowanie emolientów w ciągu maksymalnie kilku minut po wyjściu z wanny.

W zależności od miejsca występowania zmian skórnych mogą być dobrane różne maści i kremy na AZS. Ważny jest też stopień zaawansowania zmian – wielu środków nie można stosować na otwarte lub rozdrapane rany.

W AZS stosowane są m.in.:

• emolienty – to np. balsamy na AZS, kremy, olejki, emulsje; stosowane nawet kilka razy dziennie,

• kosmetyki z ceramidami, kremy z mocznikiem, gliceryną – wspierają regenerację bariery skórnej,

• maści z kwasem salicylowym – pomocne w nadmiernym rogowaceniu naskórka,

• kosmetyki z mentolem, polidokanol – mogą łagodzić świąd i działać uzupełniająco.

Zalecane jest unikanie kosmetyków z konserwantami, zapachami i barwnikami – mogą powodować podrażnienia, a ich częste stosowanie może przynieść odwrotny skutek, czyli nasilać objawy AZS.

Czytaj więcej w praktycznym poradniku: Jakie maści i kremy na atopowe zapalenie skóry?

Domowe sposoby na AZS to zazwyczaj naturalne metody, które mogą działać wspierająco. Pamiętaj, że nie jest to podstawa leczenia – każdą z metod należy skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.

Jakie domowe sposoby na AZS mogą przynieść ulgę? Oto 6 naturalnych metod na atopowe zapalenie skóry:

1. kąpiele w płatkach owsianych – łagodzą podrażnienia i świąd,

2. olej kokosowy lub lniany – naturalne nawilżenie i ochrona skóry,

3. aloes – działa przeciwzapalnie i łagodzi zmiany skórne, nawilża,

4. kąpiele w solach morskich (bez dodatków) – zmniejszają suchość skóry,

5. chłodne okłady – pomagają w łagodzeniu swędzenia i podrażnień (warto zastosować specjalne opatrunki),

6. herbatki z melisy, rumianku – mogą pomóc w redukcji stresu, który nasila AZS.

Niestety nie można całkowicie wyleczyć atopowego zapalenia skóry, ale można skutecznie kontrolować chorobę i ograniczyć występowanie objawów. Co ważne – objawy łagodnieją nie tylko w wyniku odpowiedniego leczenia, ale też dzięki odpowiedniej pielęgnacji, a także z wiekiem mogą ustępować.

Kluczowe zaleceniem jest unikanie czynników zaostrzających chorobę i stosowanie leków według zaleceń lekarza. Warto śledzić nowinki ze świata medycyny – nowoczesne terapie biologiczne mogą znacznie poprawić jakość życia pacjentów z ciężkim AZS.

Czytaj też: Atopowe zapalenie skóry – przyczyny powstawania AZS

Jeśli po intensywnym leczeniu – zgodnie z zaleceniami lekarza – następuje okres bezobjawowy AZS, to warto zastosować się do tych 5 zasad:

1.      kontynuuj pielęgnację skóry, dzięki czemu zapobiegniesz nawrotom choroby,

2.      unikaj alergenów, które nasilały objawy,

3.      utrzymuj zdrową dietę – zgodnie z zaleceniami dietetyka,

4.      kontroluj stres – wypróbuj techniki relaksacyjne,

5.      regularnie kontroluj chorobę – wizyty u dermatologa i alergologa są najważniejsze.

Nie stosuj pierwszego kremu do rąk z brzegu – najważniejsze w AZS dłoni jest stosowanie emolientów i unikanie kontaktu z drażniącymi substancjami.

Pamiętaj, że w przypadku zaostrzeń konieczna jest konsultacja z dermatologiem – pomóc mogą maści sterydowe lub inhibitory kalcyneuryny zalecone przez lekarza.

Leczenie obejmuje przede wszystkim stosowanie łagodnych szamponów (szampony bez SLS, dobrane przez dermatologa) oraz miejscowych leków przeciwzapalnych.

Do takich środków zalicza się m.in. glikokortykosteroidy lub inhibitory kalcyneuryny. W cięższych przypadkach lekarz może zalecić terapię ogólnoustrojową (leki immunosupresyjne lub fototerapia).

Dowiedz się więcej o AZS skóry głowy: Atopowe zapalenie skóry głowy – co pomaga?

Domowe sposoby na AZS mogą łagodzić objawy, ale nie są główną metodą leczenia choroby.

Pamiętaj, że naturalne metody, takie jak kąpiele w płatkach owsianych, oleje roślinne (np. kokosowy, lniany) czy aloes, nie zastąpią leczenia farmakologicznego – szczególnie w ciężkim przebiegu lub w czasie nasilenia objawów.

Najlepsze efekty daje połączenie medycyny konwencjonalnej z odpowiednią pielęgnacją skóry i eliminacją czynników drażniących.

AZS występujący na powiekach, w okolicy oczu, często utrudniający widzenie lub przyczyniający się do zapaleń powinien być leczony zgodnie z zaleceniami lekarza.

Warto również unikać drażniących kosmetyków i regularnie nawilżać skórę specjalistycznymi preparatami. W przypadku zapalenia spojówek wdrażane jest odpowiednie leczenie – nie bagatelizuj objawów ocznych w AZS, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. ​

Sprawdź: Jak wygląda atopowe zapalenie skóry? Zdjęcia AZS u dzieci i dorosłych[JK6] 

Bibliografia:

• https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/eczema/eczema-basics

• https://www.healthline.com/health/atopic-dermatitis/what-is-atopic-dermatitis

• prof. dr hab. med. Jahnz-Różyk K., prof. dr hab. med. Narbutt J., prof. dr hab. n. med. Owczarek W., Atopowe zapalenie skóry w Polsce

• Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego

• Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne PTD, PTA, PTP oraz PTMR. Część I. Profilaktyka, leczenie miejscowe i fototerapia, Przedruk z: Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2019; 106: 354–371, DOI: https://doi.org/10.5114/dr.2019.88253.

• Atopowe zapalenie skóry u dzieci. Program ALERNI - Barbara Kamińska, Katarzyna Plata-Nazar Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

• Skiba A i wsp., Praktyczne aspekty opieki nad dzieckiem chorym na atopowe zapalenie skóry: rola współpracy personelu medycznego z pacjentem i jego rodzicami. Edukacja i dieta Pielęgniarstwo XXI wieku 2016; 15: 29-32

• Lobefaro F., Gualdi G., Di Nuzzo S., Amerio P., Atopic Dermatitis: Clinical Aspects and Unmet Needs Biomedicines 2022, 10, 2927, https://doi.org/10.3390/biomedicines10112927