Koper włoski – właściwości i zastosowanie fenkułu. Czy herbatka z kopru włoskiego dla niemowląt jest bezpieczna?

Koper włoski, czyli koper lekarski lub fenkuł włoski (Foeniculum vulgare Miller) to roślina wieloletnia z rodziny selerowatych. Fenkuł naturalnie występuje w strefie śródziemnomorskiej oraz w Afganistanie, Pakistanie i Iranie skąd rozprzestrzenił się na inne obszary świata i jest uprawiany także w Polsce.

Koper włoski osiąga do 2 m wysokości, ma prostą, nagą łodygę, pierzaste, nitkowate liście i drobne, żółte kwiaty zebrane w charakterystyczne baldachy. Kwiaty po przekwitnieniu przeobrażają się w owoce o walcowatym kształcie. Koper włoski swoje cenne właściwości zawdzięcza zawartości olejku eterycznego tzw. olejku koperkowego, który ma silny, anyżkowy aromat, a zawdzięcza go związkowi o nazwie anetol. Anetol jest również składnikiem olejku anyżowego.

Zobacz: Z biedrzeńca przygotujesz leczniczy likier anyżkowy

Istnieją dwie odmiany owoców kopru włoskiego: słodka (Foeniculi dulcis fructus) i gorzka (Foeniculi amari fructus). Są one surowcem zielarskim i różnią się od siebie przede wszystkim zawartością olejku eterycznego, odmiana gorzka ma go więcej, co najmniej 40 ml/kg, a odmiana słodka 20 ml/kg.

Zarówno owoce, jak i bulwy oraz liście są jadalne i niskokaloryczne. Zawierają minerały takie jak mangan, potas, magnez i wapń oraz spore ilości antyoksydacyjnej witaminy C, która wzmacnia odporność i chroni komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.

Bulwy i liście fenkułu włoskiego znajdują zastosowanie w kuchni. Bulwy, które składają się z grubych warstw przypominających wyglądem cebulę można jeść na surowo, dodawać do sałatek i surówek, a także grillować i przyrządzać z nich zupy. Liście stosuje się ze względu na ich aromat jako dodatek i przyprawę do dań mięsnych, rybnych, wywarów na zupy oraz kiszonek.

Nasiona również służą w kuchni głównie jako przyprawa do sałatek, mięs, a także wypieków, sosów, serów i kompotów. Z zaparzonych nasion powstaje herbatka koperkowa. Przepis na herbatkę z kopru włoskiego jest prosty, a napar przygotujesz zalewając szklanką (200 ml) wrzątku pół łyżeczki rozdrobnionych owoców kopru włoskiego. Następnie należy pozostawić napar pod przykryciem na 20 minut. Po odcedzeniu pić małymi porcjami co 3 godziny.

Fenkuł włoski zawiera 2-6 proc. olejku eterycznego, którego głównym składnikiem jest anetol, a także inne składniki w dużo mniejszej ilości takie jak: alfa-pinen, limonene, gamma-terpinen, aldehyd anyżowy, cytral. Roślina zawiera też tłuszcze, białka, cukry redukujące, skrobię, furanokumaryny, flawonoidy (kwercetyna, kemferol), sole mineralne i fitosterole.

Anetol zawarty w olejku koperkowym wykazuje działanie estrogenne. Natomiast aldehyd anyżowy i kwas anyżowy pobudzają wydzielanie soków trawiennych oraz zwalczają patogeny. Olejek koperkowy powstaje w wyniki destylacji parą wodną całej rośliny. Jest on wykorzystywany jako produkt leczniczy do produkcji suplementów diety i leków oraz aromatyzowania słodyczy, wódek, a nawet perfum.

Wskazania do stosowania olejku koperkowego:

• zaburzenia trawienne – wzdęcia, biegunki, zaparcia, brak apetytu, spowolniona przemiana materii,
• infekcje układu oddechowego i zatok – kaszel, katar, chrypka, krztusiec, dychawica oskrzelowa,
• zaburzenia hormonalne – nieregularne miesiączkowanie, słaba laktacja,
• problemy skórne na tle hormonalnym – trądzik androgenny, łojotok, suchość skóry, łysienie androgenne,
• grzybice układowe i skórne,
• zaburzenia psychiczne – stany depresyjne.

Fenkuł stosuje się w leczeniu infekcji dróg oddechowych. Wykazuje on działanie wykrztuśne, ponieważ rozrzedza wydzielinę oskrzelową i pobudza do ruchu nabłonek rzęskowy, dzięki czemu wydzielina jest szybciej i sprawniej usuwana z dróg oddechowych. Olejek koperkowy zawarty w owocach kopru włoskiego wykazuje również działanie przeciwdrobnoustrojowe, działa napotnie i przeciwgorączkowo. Dzięki tym właściwościom koper włoski skutecznie może zwalczyć przeziębienie, grypę i inne infekcje górnych dróg oddechowych.

Nasiona kopru włoskiego pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i żółci w przewodzie pokarmowym, dzięki czemu usprawniają procesy trawienne i pobudzają perystaltykę jelit. Ze względu na te właściwości można je stosować w łagodzeniu dolegliwości związanych z zaburzeniami trawienia takimi jak wzdęcia czy gazy oraz biegunki i zaparcia. Fenkuł działa też rozkurczowo na mięśnie gładkie brzucha, dzięki czemu łagodzi ból i napięcie towarzyszące zaburzeniom trawiennym. Takie działanie łagodzi również bóle menstruacyjne. Dodatkowo koper włoski pobudza apetyt.

Powszechnie uważa się, że herbatka z kopru włoskiego łagodzi bóle brzuszka, b, więc rodzice chętnie podają ją maluchom. Faktycznie, ze względu na swoje właściwości usprawniające procesy trawienne działa ona w ten sposób u dorosłych. Jednak należy zachować szczególną ostrożność w przypadku niemowląt i przed podaniem dziecku herbatki z kopru włoskiego skonsultować się z pediatrą, ponieważ fenkuł oddziałuje także na układ hormonalny, działa estrogennie i antyandrogennie. Takie działanie u niemowląt i małych dzieci może zaburzać ich prawidłowy rozwój.

Mimo, że fenkuł włoski wykazuje łagodne działanie i jego stosowanie wydaje się bezpieczne, to jednak, tak jak w przypadku innych ziół, należy zachować ostrożność i umiar. Przede wszystkim dotyczy to podawania herbatki z kopru włoskiego niemowlętom i małym dzieciom. Ze względu na jej silne działanie estrogenne nie powinny jej pić również kobiety w ciąży, ponieważ może ona działać teratogennie, czyli zakłócać prawidłowy wzrost i rozwój płodu, prowadząc do jego upośledzeń, a nawet poronienia.

Koper włoski jest stosowany także jako składnik preparatów na pobudzenie laktacji dla matek karmiących. Jednak również z powodu silnego oddziaływania na układ hormonalny i możliwości przedostania się wraz z mlekiem matki do organizmu dziecka jego stosowanie w czasie laktacji także powinno być skonsultowane z lekarzem, który ustali czy jest on wskazany oraz w jakiej dawce można go bezpiecznie zażywać.

Również z powodu właściwości estrogennych fenkuł włoski może zaburzać działanie niektórych leków w tym tabletek antykoncepcyjnych lub leków przeciwnowotworowych.

Z tego względu herbatek z kopru włoskiego oraz innych jego przetworów nie należy stosować systematycznie dłużej niż przez 2 tygodnie.

Koper włoski może również wywoływać reakcje alergiczne, a przyjmowany przez dłuższy czas zwiększa wrażliwość na promienie słoneczne, dlatego najlepiej nie stosować go w okresie letnim, a szczególnie przed opalaniem.

Duże dawki olejku koperkowego stosowane doustnie wywołują drgawki, otępienie, podrażnienie błon śluzowych żołądka i jelit oraz przekrwienie mózgu i płuc.

Należy jednak podkreślić, że tak silne reakcje wywołuje przyjmowanie dużych dawek kopru włoskiego stosowanych dłużej niż 2 tygodnie głównie w postaci suplementów diety, ekstraktów czy nalewek z kopru włoskiego, które są silnie skoncentrowane.

ZOBACZ: Dlaczego warto jeść koper włoski?