FAS to alkoholowy zespół płodowy. Jakie są skutki picia w ciąży? Objawy zespołu FAS u dzieci to m.in. zmieniony wygląd twarzy i zachowanie

FAS to nieuleczalny i niegenetyczny zespół chorobowy, polegający na występowaniu różnorodnych wrodzonych wad fizycznych i psychicznych u dzieci matek, które w czasie ciąży spożywały alkohol. Etanol (alkohol etylowy) jest bowiem czynnikiem teratogennym, czyli wywołującym wady rozwojowe płodu.

FAS to najcięższa forma wrodzonych wad należących do spektrum płodowych zaburzeń poalkoholowych (FASD, Fetal Alcohol Syndrome Disorder). Zaburzenie bywa też określane jako płodowe efekty alkoholowe (FAE – Fetal Alcohol Effect).

W FAS oprócz uszkodzeń układu nerwowego dochodzi również do powstania zaburzeń wzrostu w czasie ciąży i po urodzeniu, które dotyczą masy i długości ciała, oraz powstania deformacji twarzy.

Aż 70 proc. dzieci z zespołem FAS nigdy nie osiąga zdolności do samodzielnego życia.

Zaburzenia ze spektrum alkoholowego zespołu płodowego występują w Polsce z częstotliwością wynoszącą min. 20 przypadków na każde tysiąc urodzonych dzieci, na co wskazują badania populacyjne przeprowadzone wśród dzieci w wieku 7-9 lat.

Tzw. wskaźnik FAS w kraju wynosi 1-3 na 1000 urodzeń, czyli 0,3 proc., przy czym nie wszystkie mają pełne objawy choroby. Zespół FAS stwierdza się u ok. 900 noworodków rocznie.

Zobacz: Alkohol w ciąży zmienia mózg dziecka. Już mniej niż jeden drink w tygodniu może wpływać na jego strukturę u płodu i opóźniać rozwój.

Największe ryzyko wystąpienia alkoholowego zespołu płodowego występuje zwłaszcza w sytuacji, gdy ciężarna jednorazowo upija się do nieprzytomności. Zjawisko to często występuje u kobiet, które przed zajściem w ciążę były już mocno uzależnione od alkoholu, albo u takich, które cierpią na zespół picia napadowego. Ich chęć spożycia substancji, której domaga się mózg, jest silniejsza niż jakiekolwiek uczucia wyższe.

Dzieci z FAS zazwyczaj rodzą kobiety niewykształcone, żyjące w warunkach o drastycznie niskich standardach ekonomiczno-społecznych, często porzucone przez partnerów, ojców dzieci. Nie jest to jednak normą.

Ponieważ w badaniach ryzyko wystąpienia FAS było niezależne od poziomu spożycia alkoholu, lekarze zalecają, by w okresie poczęcia, całej ciąży i karmienia piersią całkowicie zrezygnować z sięgania po zawierające go napoje.

Zespół FAS powoduje szereg nieprawidłowości rozwojowych u dziecka. Działanie alkoholu spożywanego przez przyszłą matkę w trakcie ciąży to szkody na całe jego życie.

Najczęstsze objawy FAS to:

• niska masa ciała,
• zaburzenia wzrostu,
• wady rozwojowe serca, stawów,
• deformacje twarzy,
• trwałe uszkodzenie mózgu,
• opóźnienie rozwoju fizycznego i psychicznego
• upośledzenie umysłowe, które przyczynia się do problemów z nauką,
• nadpobudliwość psychoruchowa.

Twarz dziecka lub osoby dorosłej z FAS ma charakterystyczny wygląd:

• krótki, zadarty nos,
• brak rynienki nosowej,
• wąska górna warga,
• brak górnej czerwieni wargowej,
• szeroko rozstawione oczy,
• opadające powieki (wąskie szpary powiekowe),
• nisko osadzone uszy,
• małych rozmiarów żuchwa,
• cofnięty podbródek.

U dzieci z FAS, a także spektrum płodowych zaburzeń poalkoholowych FASD, występują również zaburzenia zachowania, mowy i koordynacji, a często też nadpobudliwość psychoruchowa. Dziecko ma problemy nie tylko ze skupieniem się i pamięcią, ale też przestrzeganiem norm społecznych i relacjami interpersonalnymi.

Alkohol należy do najpopularniejszych używek na świecie, a Polacy z roku na rok spożywają go coraz więcej, do czego istotnie przyczyniła się pandemia koronawirusa, a zwłaszcza okresy lockdownu. Problem dotyczy również kobiet, w tym niestety tych oczekujących dziecka.

Nawet niewielka ilość spożytego przez nie alkoholu może jednak wywołać nieodwracalne zmiany w rozwoju ich dziecka. W momencie, gdy alkohol trafia do organizmu ciężarnej, dociera także do organizmu dziecka. Łożysko nie stanowi bariery ochronnej w przypadku tej używki.

Po 30-60 minutach od wypicia alkoholu przez ciężarną jego stężenie we krwi dziecka jest takie samo, jak u matki.

U płodu nie występują jednak rozwinięte narządy wewnętrzne, dlatego jego walka z toksynami pochodzącymi z alkoholu spożytego przez matkę z góry jest przegrana. Jej skutki, widoczne zazwyczaj dopiero po urodzeniu, bywają przerażające.

Kobiety nie powinny spożywać alkoholu nie tylko w ciąży, ale także w okresie przed zajściem w nią, aby stworzyć jak najlepsze warunki do prawidłowego rozwoju dziecka.

Przeczytaj również: Najważniejsze wskazówki dla przyszłej mamy

Skutkiem spożywania alkoholu w ciąży jest wzrost ryzyka poronienia z powodu wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

W krajach Unii Europejskiej ryzyko poronienia u alkoholiczek wynosi 20-80 proc., przy czym nawet jednorazowe upojenie alkoholowe może nie doprowadzić do śmierci, ale do powstania nieodwracalnych wad wrodzonych i wystąpienia powikłań zarówno podczas ciąży, jak i po porodzie.

Konsekwencją spożywania napojów alkoholowych w ciąży jest również zbyt mała urodzeniowa masa ciała. Z tego powodu każdego roku rodzi się w Polsce przeszło 10 tysięcy dzieci takich dzieci.

Spektrum Poalkoholowych Zaburzeń Rozwojowych to zgodnie z nazwą zbiór jednostek chorobowych, które stwierdza się u potomstwa matek pijących w ciąży.

Ich rozwój wiąże się z występowaniem problemów zdrowotnych, takich jak m.in.:

• choroba organiczna serca, czyli wynikająca z jego zmian anatomicznych,
• zaburzenia słuchu i wzroku,
• choroby nerek,
• uszkodzenia układu nerwowego,
• zaburzenia psychiczne.

Do spektrum FASD należą:

• pFAS, czyli Partial Fetal Alcohol Syndrome – częściowy alkoholowy zespół płodowy,
• ARBD, czyli Alcohol Related Birth Defects – wady wrodzone spowodowane alkoholem,
• ARND, czyli Alcohol Related Neurodevelopmental Disorder – zaburzenia neurorozwojowe związane z alkoholem,
• FARC, czyli Fetal Alcohol Related Conditions – uszkodzenia płodu spowodowane alkoholem,
• FAE, czyli Fetal Alcohol Effect – alkoholowy efekt płodowy.