Czym jest niewydolność krążenia i jakie są jej objawy? Rodzaje, przyczyny i leczenie zaburzeń krążenia

Stałe zaopatrywanie ciała w tlen jest niezbędnym warunkiem życia człowieka. Układem odpowiadającym za podaż tlenu do tkanek i narządów jest układ sercowo-naczyniowy, zwany też układem krążenia. Rozprowadza on krew natlenioną przez serce siecią tętnic, a po dystrybucji tlenu w naczyniach włosowatych odprowadza ją żyłami z powrotem do serca w celu ponownego natlenienia. Wszelkie nieprawidłowości w pracy tego układu oddziałują negatywnie na cały organizm, a przedłużające się zaburzenia powodują poważne skutki zdrowotne, związane z niedotlenieniem.

Zobacz także: Lek na serce wycofany z obrotu. Stosowanie zagraża zdrowiu i życiu

Niewydolność krążenia może mieć podłoże:

• związane z zakłóceniami pracy serca – zawałem serca lub długotrwałym nadciśnieniem tętniczym),
• pochodzenia obwodowego – spowodowane np. odwodnieniem organizmu, krwotokiem, wstrząsem septycznym czy marskością wątroby,
• mieszanej etiologii.

Niewydolność serca związana jest z upośledzeniem jego struktury lub funkcjonalności i prowadzi do niewydolności krążenia. Oznacza to, że serce nie jest w stanie dostarczyć do tkanek i narządów odpowiedniej ilości natlenionej krwi w określonej jednostce czasu. Rodzaje niewydolności serca dzieli się ze względu na czas trwania oraz narastanie (na przewlekłą, ostrą i przemijającą), a także ze względu na dominujące objawy: niewydolność prawokomorowa - wiąże się z zastojem krwi żylnej i objawia obrzękami, szczególnie dolnej części nóg; niewydolność lewokomorowa - objawy związane są z układem oddechowym: duszność, świsty, bezdech senny, spowodowanymi zastoinami w krążeniu płucnym, niewydolność obukomorowa.

Zobacz także: Domowe krople nasercowe i środek uspokajający. „Złotą wodę” stosuj ostrożnie, bo może być też toksyczna

Najczęstsze przyczyny niewydolności krążenia związane z niewydolnością serca to:

• zaburzenia pracy układu bodźcotwórczo-przewodzącego, odpowiedzialnego za generowanie i przewodzenie impulsów elektrycznych, pobudzających robocze komórki mięśniowe serca do skurczu, którego celem jest wyrzut krwi na obwód,
• zbyt duże obciążenie serca,
• mechaniczne ograniczenia pracy serca,
• choroba wieńcowa serca,
• niemiarowość skurczów serca (arytmia),
• kardiomiopatie (nieprawidłowości w budowie lub uszkodzenia mięśnia sercowego),
• zaburzenia związane z metabolizmem sercowym.

Niewydolność krążenia może być także wynikiem zmniejszenia się ogólnej ilości krwi w ustroju lub zaburzeń związanych z nieprawidłowościami procesów regulujących napięcie ścian naczyń krwionośnych.

Czynnikami mogącymi wywołać niewydolność krążenia są:

• astma,
• anemia,
• zatorowość płucna,
• zapalenie oskrzeli,
• cukrzyca,
• marskość wątroby,
• nadczynność tarczycy,
• wady serca,
• infekcje,
• przyjmowanie leków,
• niedobór witaminy B1,
• używki (alkohol, tytoń, narkotyki).

Niewydolność krążenia stanowi ważny problem zdrowotny ludzi starszych – przed 70 rokiem życia dotyczy 1-4 proc. populacji, jednak po przekroczeniu tego wieku częstotliwość występowania niewydolności krążenia to aż 10 proc. Dramatyczne są także dane dotyczące śmiertelności osób z rozpoznaną niewydolnością krążenia, według których aż połowa nie przeżywa kolejnych 5 lat.

Dostrzeżenie niepokojących symptomów powinno skłonić do szybkiej wizyty u lekarza. Najczęstsze objawy niewydolności krążenia to:

• nadmierne zmęczenie odczuwane podczas czynności, które wcześniej nie sprawiały żadnych problemów,
• duszność (głównie w pozycji leżącej), która może wybudzać ze snu,
• obrzęki, głównie w okolicach kostki i stopy oraz w dolnej część pleców u chorych leżących,
• potrzeba oddawania moczu w nocy częściej niż 1 raz (podobnie jak u mężczyzn z przerostem prostaty)
• bezmocz (zatrzymanie oddawania moczu w ostrej niewydolności krążenia),
• gromadzenie płynów w organizmie, które prowadzi do zwiększenia masy ciała,
• płyn gromadzący się w brzuchu, który prowadzi do bólu i powiększenia brzucha,
• bóle pod prawym łukiem żebrowym połączone z brakiem apetytu i nudnościami,
• zimne i blade kończyny,
• zaparcia,
• wzmożona potliwość,
• przyspieszenie akcji serca,
• wzrost wartości ciśnienia rozkurczowego.

Charakterystyczną cechą ostrej niewydolności serca jest bardzo szybko rozwijający się zespół objawów związanych z zaburzeniami czynności skurczowej lub rozkurczowej serca. Może to stanowić dekompensację przewlekłej niewydolności serca, rozwinąć się jako przełom nadciśnieniowy albo w wyniku zatorowości płucnej. Czasem występuje także jako pierwszy epizod niewydolności serca. Bezwzględnie wymaga hospitalizacji.

Zmniejszenie ilości krwi, jaką serce jest w stanie pompować w stałym okresie z powodu znanej dysfunkcji mięśnia sercowego, skutkuje wystąpieniem zespołu objawów znanych jako przewlekła niewydolność serca. Najczęstszą przyczyną takiego stanu jest występowanie choroby niedokrwiennej serca. Przewlekła niewydolność serca może pojawić się także jako powikłanie innych chorób, takich jak kardiomiopatie, nadciśnienie czy zapalenie mięśnia sercowego.

Przewlekłą niewydolność serca dzieli się na prawo- i lewokomorową oraz na skurczową i rozkurczową, w zależności od miejsca oraz momentu występowania nieprawidłowości. Nawet pomimo dobrej odpowiedzi na leczenie, śmiertelność w jej wyniku wśród osób po 65 roku życia wynosi aż 10%.

W leczeniu niewydolności krążenia stosuje się inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), diuretyki (leki moczopędne), beta-blokery (leki beta-adrenolityczne) lub nitraty. Leczenie niewydolności krążenia spowodowane niewydolnością serca ma charakter narastający, co oznacza, że choroba postępuje, ponieważ serce jest coraz bardziej obciążone, a chory jest zmuszony już do końca życia przyjmować leki. Konieczna może się także okazać operacja założenia by-passów, angioplastyka lub operacja zastawek serca.