Cebula – ile ma kalorii, jakie składniki zawiera i na co pomaga? Poznaj zalety cebuli czosnkowej, czerwonej, dymki, szalotki i innych odmian

Cebula, a w zasadzie cebula czosnek, to doskonale znane, niedrogie i powszechnie dostępne warzywo o charakterystycznych łuskach. Z botanicznego punktu widzenia należy do rodziny amarylkowatych, czyli bylin jednoliściennych. Bliskimi krewnymi cebuli są czosnek i por, które podobnie jak ona mają wyrazisty smak i cenne właściwości lecznicze.

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa podaje, że światowa produkcja cebuli w przeliczeniu na jednego mieszkańca naszego globu rośnie nieprzerwanie od 1980 roku.

Cebula występuje w wielu odmianach, które różnią się aromatem, kolorem oraz intensywnością i ostrością smaku.

1. Cebula żółta, czyli zwyczajna jest najbardziej popularna. Ma ostry, piekący smak i bardzo intensywny zapach. Cechą tej odmiany jest to, że podczas jej krojenia pieką nas oczy. Składniki zawarte w żółtej cebuli wzmagają produkcję soków żołądkowych, dzięki czemu pobudzają procesy trawienne i poprawiają apetyt. Najlepiej jest stosować ją do dań mięsnych, rybnych i surówki z kwaszonej kapusty, której smak bardzo ożywi.
2. Cebula czosnkowa (biała) wyróżnia się delikatnym czosnkowym posmakiem. Nie wpływa negatywnie na układ pokarmowy, dlatego mogą ją spożywać osoby z chorobami wątroby, niestrawnością, oraz tendencją do gazów i wzdęć.
3. Cebula cukrowa ma delikatny, kruchy, soczysty i słodkawy miąższ (stąd jej nazwa). Jest najłagodniejszym w smaku rodzajem cebuli. Podczas jej obierania i siekania nie następuje podrażnienie oczu, gdyż jest prawie bezwonna. Przeznaczona jest do spożywania na surowo, jako dodatek do świeżych warzyw, na kanapkę lub element warzywnego soku.
4. Cebula czerwona o pięknym intensywnie fioletowym zabarwieniu (które zawdzięcza antocyjanom) polecana jest osobom poszukującym delikatniejszego aromatu. Wykorzystuje się ją jako dodatek do sałatek i przystawek podawanych na surowo, ponieważ jest łagodniejsza, a jej ciekawa barwa urozmaica dania. Ze względu na wysoką zawartość witaminy C dawniej stosowano ją wspomagająco w leczeniu osób chorych na szkorbut (choroba wynikająca z niedoboru witaminy C). Obecnie jest bardzo popularna w diecie śródziemnomorskiej i diecie SIRT.
5. Dymka, inaczej nazywana zieloną cebulą wyróżnia się tym, że z jej główki wyrastają pięknie, soczysto-zielone łodygi szczypiorku. Dymka ma słodki smak, jest dosyć cienka, choć z czasem rozrasta się na kształt cebuli zwyczajnej. Nadaje się m.in. do dań z jajek, pasty rybnej oraz twarogowej.
6. Szalotka nazywana jest cebuloczoskiem, ponieważ łączy w sobie cechy tych dwóch warzyw. Jednak jej właściwą nazwą jest czosnek askaloński. Ten rodzaj cebuli charakteryzuje się małymi rozmiarami i podłużnym kształtem oraz bardzo łagodnym i delikatnym smakiem. Świetnie smakuje na surowo i pasuje do dań rybnych.

Cebula, podobnie jak inne warzywa, jest niskokaloryczna. W 100 gramach (niewielka sztuka) zapewnia tylko 39 kcal, 9 g węglowodanów, 1,7 g błonnika pokarmowego, 1,1 g białka oraz śladowe ilości tłuszczu. Jej wartość odżywczą determinują składniki mineralne, witaminy i substancje o działaniu antyoksydacyjnym, zawarte w cebulowych łuskach.

Spośród składników mineralnych w istotnych dawkach znajduje się przede wszystkim potas (146 mg w 100 g). Cebula zapewnia też pewne ilości wapnia, krzemu, chromu, siarki, magnezu, miedzi i manganu. Stanowi dobre źródło witaminy C (7,4 mg w 100 g), B1 (0,046 mg/100 g) oraz witaminy B6 (0,12 mg w 100 g).

W odniesieniu do cebuli należy także zwrócić uwagę na obecność związków o działaniu przeciwutleniającym i przeciwzapalnym. Należą do nich flawonoidy, reprezentowane w cebuli przez kwercetynę oraz glukokininę – hormon roślinny o właściwościach przeciwcukrzycowych. Charakterystyczny smak i zapach warunkuje obecność związków siarkowych w cebuli. Ich zawartość jest bardzo niewielka (ok. 0,5 % masy warzywa), a siła działania ogromna! To dwusiarczek alilo-propylowy oraz allicyna, które w największym stopniu determinują właściwości cebuli. Cebula czerwona zapewnia spore dawki antocyjanów (to fioletowy barwnik), które mają silne właściwości przeciwutleniające.

• Cebula na odporność i przeziębienie

Nasze babcie właściwości cebuli dostrzegały przede wszystkim w leczeniu przeziębień i chorób dróg oddechowych. Olejki eteryczne zawarte w tym warzywie rozrzedzają wydzielinę zalegającą w gardle i oskrzelach, ułatwiając tym samym jej odkrztuszanie. W przypadku stanów obniżonej odporności, przeziębienia, przemarznięcia czy kaszlu i gorączki syrop z cebuli właściwości ma wręcz zbawienne.

Cebula wykazuje również [b]właściwości przeciwzapalne. Zaleca się włączenie jej do diety po kuracji antybiotykami, które niszczą korzystną mikroflorę przewodu pokarmowego. Cebula zawiera tzw. prebiotyki w postaci fruktanów i inuliny. To substancje błonnikowe, które odżywiają korzystne bakterie zasiedlające śluzówkę, stanowiąc pożywkę dla probiotycznych bakterii jelitowych. Inulina ponadto usprawnia procesy trawienia i spowalnia wchłanianie glukozy do krwi.

• Cebula na ugryzienia owadów i blizny

Właściwości soku z cebuli można wykorzystać nie tylko spożywając syrop. Zastosowanie okładów z plastrów cebuli ułatwia leczenie oparzeń, ran i ropni, a także pomaga w niwelowaniu obrzęków wywołanych przez ukąszenia owadów. W aptekach dostępna jest również maść z cebulowym ekstraktem, którą stosuje się na wyleczone rany. Pomaga na blednięcie blizn i ich bardziej estetyczne gojenie się.

• Cebula na nowotwory

Warzywa z rodziny amarylkowatych (m.in. cebula i czosnek) były i są w dalszym ciągu szeroko badane pod kątem możliwości włączenia ich do terapii przeciwnowotworowej. Profilaktyczne działanie cebuli zaobserwowano w odniesieniu do raka żołądka oraz jelita grubego. Efekt ten prawdopodobnie wynika z obecności związków siarki oraz witaminy C, które są silnymi przeciwutleniaczami. Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w kooperacji z niemieckimi badaczami wskazują, że znajdująca się w cebuli kwercetyna może zapobiec rozwojowi nowotworu trzustki i pomaga na nadciśnienie tętnicze krwi. Warto nadmienić, że sama konsumpcja cebuli nie uchroni przed chorobami nowotworowymi, gdyż kluczowe znaczenie ma całokształt diety oraz styl życia.

• Cebula na choroby układu krążenia

Cebula ma właściwości przeciwzakrzepowe i rozrzedzające krew, choć obróbka termiczna może ten efekt osłabić. Dzięki zasobności w potas, powinna znaleźć się w menu osób z nadciśnieniem. Zdaniem naukowców z Uniwersytetu Harvarda, spożywanie połowy surowej cebuli każdego dnia przez minimum dwa miesiące obniża poziom "złego" (LDL) cholesterolu, jednocześnie powodując wzrost "dobrego" (HLD). To działanie może zmniejszać ryzyko rozwoju miażdżycy, zawału, oraz udaru mózgu.

• Cebula na reumatyzm i stawy

Cebula ma działanie przeciwzapalne, a ponadto zapewnia związki siarki i krzemu, które odżywiają chrząstki stawowe. Takim działaniem szczególnie odznacza się cebula czerwona. Jest ona rekordzistką pod względem zawartości flawonoidów, a konkretnie antocyjanów, którym zawdzięcza swój kolor. Wykazują one właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Ze względu na zawartość witaminy C, dodanie surowej cebuli do potraw zwiększa przyswajanie żelaza z pozostałych składników dania. Sama cebula w 100 gramach zawiera 0,6 mg tego pierwiastka.

• Cebula na cukrzycę i insulinooporność

Cebula zapewnia niewiele węglowodanów, ma niski indeks glikemiczny i zapewnia inulinę, która pomaga regulować poziom cukru we krwi. Zawarty jest w niej też chrom, który ma duże znaczenie w procesach regulowania stężenia glukozy w krwiobiegu. Osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej bez obaw mogą sięgać po to warzywo w ramach codziennej diety.

Cebula nie jest wskazana w przypadku chorób nerek i wątroby, stanów zapalnych jelit oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Nadmiar tego warzywa w diecie może skutkować zgagą, powodować objawy dyspeptyczne i nasilać nadkwaśność. Osoby, które często miewają wzdęcia, także powinny ograniczać jej stosowanie w codziennej diecie, gdyż częste jedzenie cebuli może nasilać te dolegliwości.

Składniki:

• kilogram obranej żółtej cebuli,
• 2 ząbki czosnku,
• 2-3 łyżki klarowanego masła,
• 3 łyżki oleju rzepakowego,
• 250 ml białego wytrawnego wina,
• 1 litr bulionu lub wody,
• świeżo mielony pieprz, lub ziarna rozgniecione w moździerzu,
• majeranek,
• sól.

Sposób przygotowania:
Cebulę pokrój w grubsze plastry i obsmaż w garnku na rozgrzanym maśle i oliwie, do momentu aż zyska złoty kolor. Wówczas dodać przeciśnięty przez praskę czosnek i chwilę podsmażyć, aby oddał swój smak, lecz nie spalił się. Następnie dolać wino oraz bulion i zagotować całość. Pozostawić na mniejszym gazie na ok. 25 minut, by cebula stała się miękka. Na końcu doprawić zupę cebulową solą, pieprzem i majerankiem, który złagodzi jej wzdymające działanie. Zupa najlepiej smakuje z grzankami.

1. Nicastro H.L., Ross A.S., Milner J.A.: Garlic and onions: Their cancer prevention properties. Cancer Prev Res, 2016.
2. Beer E.: Onion extract lower blood preasure for hypertensives:study. Cambridge University Press, 2015.