Ból oka – jakie choroby może oznaczać? O czym świadczą m.in. kłucie w oku i ból gałki ocznej

Ból oka może cechować się różnym charakterem i intensywnością. Czasami towarzyszy mu ból głowy. Pojawia się w różnych sytuacjach i często nie wydaje nam się groźnym zjawiskiem. Nie należy go jednak bagatelizować. Bolące oko może wysyłać nam informację o rozwijającym się schorzeniu, które w konsekwencji może doprowadzić nawet do utraty wzroku. Jakie są najczęstsze przyczyny bólu oka?

Ból oka nie zawsze wskazuje na poważne schorzenie. Jego przyczyny są różne

Ból oka to dolegliwość dobrze znana wielu pracownikom biurowym. U osób pracujących w tych dość specyficznych i niekorzystnych dla oczu warunkach, często pojawia się też pieczenie, uczucie wysuszenia gałek ocznych, swędzenie, charakterystyczne uczucie piasku pod powiekami i zamglone widzenie. Wpływ na to ma kilka czynników: klimatyzacja, praca przed monitorem komputera oraz oświetlenie.

Klimatyzacja – w klimatyzowanych pomieszczeniach powietrze jest suche, podczas gdy najlepsze warunki dla oczu stwarza powietrze o wilgotności na poziomie 45–55 proc. Do nadmiernego wysuszenia powietrza przyczynia się też centralne ogrzewanie.

Praca przed monitorem komputera – człowiek mruga przynajmniej 12 razy na minutę. Jest to tyle istotne, że powierzchnia oka potrzebuje nawilżenia i oczyszczenia, zwłaszcza w tych specyficznych warunkach, które doprowadzają do szybszego odparowania filmu łzowego (ze względu na szerzej otwarte oczy). Praca z komputerem sprawia, że wzrok skupiany jest na widocznym na monitorze tekście. Doprowadza to do sytuacji, w której mrugamy zbyt rzadko, a oko nie jest dostatecznie nawilżone. Skupiając wzrok na monitorze, czyli na jednym punkcie, utrzymujemy mięśnie oczu w stałym napięciu i w konsekwencji – doprowadzamy do ich szybszego zmęczenia. Nie bez znaczenia dla naszych oczu jest też wytwarzane przez monitor promieniowanie i pole elektrostatyczne.

Niewłaściwe oświetlenie – często zdarza się, że źródło światła kierowane jest bezpośrednio na klawiaturę. Powoduje to tzw. efekt olśnienia, który jest niekorzystny dla oczu. Światło nie powinno odbijać się ani od klawiatury, ani od blatu biurka. Ważne jest zatem, żeby przede wszystkim ten drugi element cechował się matowym wykończeniem. Natężenie światła w pomieszczeniu powinno być utrzymywane w granicach 500 luksów. Istotne jest ustawienie biurka. W słoneczny dzień, monitor ustawiony na tle okna staje się mało czytelny. Niewłaściwe jest też ustawienie komputera ekranem w kierunku okna. 

Aby uniknąć przykrych objawów, warto regularnie wietrzyć pomieszczenie. Pracując przed komputerem, należy używać specjalnych okularów ochronnych. Konieczne jest też zapewnienie odpowiedniego oświetlenia. Najkorzystniejsze warunki to takie, w których światło nie odbija się od ekranu, więc warto przemeblować pomieszczenie w taki sposób, żeby biurko było ustawione bokiem do okna, w odległości około jednego metra. 

Ból oka odczuwany podczas mrugania może być spowodowany obecnością ciała obcego pod powieką. Dolegliwości bólowe, pieczenie i kłucie w oku może wywołać nawet prawie niedostrzegalne zanieczyszczenie (choćby mikroskopijne ziarenko piasku). W takiej sytuacji, nie należy pocierać oka. Ciało obce trzeba usunąć rogiem czystej chusteczki, następnie dokładnie przemyć oko, najlepiej solą fizjologiczną. Jeżeli ciało obce wbiło się w oko, należy niezwłocznie udać się do okulisty.

Ból oczu a zespół suchego oka

Ból oka może być wywołany zespołem suchego oka. W przebiegu dolegliwości dochodzi do niedostatecznego wydzielania łez lub do zaburzenia składu poszczególnych warstw, składających się na film łzowy. Do wystąpienia choroby może przyczynić się wiele czynników, w tym:

• wiek – u osób po 40. roku życia można zaobserwować zmniejszone wydzielanie łez,
• zmiany hormonalne pojawiające się u kobiet po klimakterium lub wywołane przyjmowaniem hormonalnych środków antykoncepcyjnych,
• mocno chlorowana woda,
• soczewki kontaktowe,
• zanieczyszczone powietrze,
• klimatyzowane powietrze,
• regularna wielogodzinna praca przy komputerze,
• dym tytoniowy,
• blizny spojówkowe powstałe w przebiegu stanów zapalnych lub oparzeń,
• chorzenia ogólnoustrojowe, w tym choroby reumatyczne, choroby tarczycy, cukrzyca, trądzik różowaty, choroby nowotworowe.

Zespół suchego oka objawia się uczuciem zmęczenia, ciężkością powiek, podrażnieniem i bólem oczu. Pojawia się charakterystyczne uczucie, sugerujące obecność piasku pod powiekami. W niektórych przypadkach pojawia się zamglone widzenie. Rzadziej choroba światłowstręt i swędzenie oczu. Symptomy nasilają się w godzinach nocnych, kiedy organizm naturalnie ogranicza produkcję łez. 

Jeżeli przyczyną dolegliwości jest zatkanie gruczołów Meiboma, lekarz zaleci stosowanie kompresów z 3-procentowego roztworu kwasu bornego. Kompres należy nasączyć substancją podgrzaną do temperatury 45 stopni Celsjusza i przyłożyć do oczu na 15 minut. Po tym czasie należy wykonać delikatny masaż powieki, do momentu, aż wypłynie kropla lipidu (tłuszczu), który jest przyczyną niewłaściwej pracy gruczołu.

Inną metodą leczenia zespołu suchego oka jest zamknięcie punktów łzowych przy pomocy mikroskopijnych koreczków. Pozwala to ograniczyć odpływ łez, co skutkuje lepszym nawilżeniem oka. Najczęściej zamykany jest tylko kanał dolny. Zależnie od stopnia zaawansowania choroby, okulista może zadecydować o zastosowaniu koreczków czasowych (ulegających rozpuszczeniu) lub stałych. 

Ból oka a zapalenie spojówek

Ból oka może być objawem zapalenia spojówek, wywołanego przez bakterie, wirusy lub grzyby. Choroba może też charakteryzować się podłożem alergicznym albo wystąpić jako konsekwencja zespołu suchego oka.
Charakterystycznym objawem choroby jest silne zaczerwienienie oczu, co jest spowodowane poszerzeniem naczyń krwionośnych spojówek. Bakteryjna odmiana choroby objawia się ropną lub surowiczo-ropną wydzieliną, pojawiającą się w worku spojówkowym i łzowym. Typowy jest też obrzęk spojówek lub całych powiek. Choroba najczęściej atakuje oboje oczu.

Infekcja wirusowa objawia się surowiczą wydzieliną, obrzękiem spojówek, swędzeniem i uczuciem sugerującym obecność ciała obcego w oku. Stan zapalny może objąć rogówkę. Pojawia się wówczas ból, światłowstręt i intensywne łzawienie. Choroba rozwija się w jednym oku, a po kilku dniach atakuje także drugie.

Grzybicze zapalenie spojówek objawia się białymi złogami w kanalikach łzowych, swędzeniem, łzawieniem oraz zaczerwienieniem spojówek. 

Choroba na tle alergicznym powoduje łzawienie i obrzęk powiek, a będąca następstwem zespołu suchego oka – podrażnienie, swędzenie, uczucie piasku pod powiekami i światłowstręt.

Okuliści rozróżniają też tzw. zakażenie proste, które może być wywołane zanieczyszczonym powietrzem, światłem lub nieskorygowaną wadą wzroku. Objawy to swędzenie, pieczenie, łzawienie oczu i światłowstręt.

Leczenie polega na przyjmowaniu leków właściwych do źródła infekcji.

Ból oka a jaskra (łac. glaucoma)

Ból oka o bardzo silnym natężeniu, promieniujący do kości twarzy lub nawet do tyłu głowy, jest charakterystycznym objawem ataku jaskry. Dokładne przyczyny powstawania jaskry wciąż nie zostały poznane. Dolegliwość jest o tyle skomplikowana, że mówiąc o jaskrze, należy mieć na myśli nie jedno schorzenie, tylko całą grupę chorób, których konsekwencją jest zanik nerwów wzrokowych i nieodwracalna utrata wzroku. 

Ponieważ na jaskrę składa się kilkanaście jednostek chorobowych, trudno jest wskazać jej konkretne objawy, tym bardziej, że w wielu przypadkach charakteryzuje ją całkowicie bezobjawowy przebieg. Rozwój jaskry często poprzedza intensywne łzawienie oczu, światłowstręt, utrudnione widzenie w ciemności i mroczki lub tęczowe aureole pojawiające się w momencie spoglądania na źródło światła. W przebiegu jaskry, w pierwszej kolejności dochodzi do zaniku włókien warunkujących widzenie obwodowe. Doprowadza to do sytuacji, w której chory przestaje widzieć wszystko to, co znajduje się na obrzeżach jego pola widzenia. 

Nagły atak jaskry, wywołany niekontrolowanym wzrostem ciśnienia w gałce ocznej, powoduje zaburzenie widzenia, silny ból oka, ból głowy (nad łukiem brwiowym, promieniujący ku tyłowi), ból brzucha, nudności, wymioty i zaburzenie rytmu pracy serca. w takim przypadku, konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska. Często zachodzi konieczność wykonania operacji. 

Nie istnieje metoda leczenia jaskry, która gwarantuje 100-procentową skuteczność. Można jedynie spowolnić rozwój choroby. Wybór terapii zależy od stopnia zaawansowania choroby. Okulista może zalecić terapię farmakologiczną (kroplami) lub zadecydować o konieczności przeprowadzenia operacji.

Ból oka a zapalenie błony naczyniowej

Ból oka i głowy może wskazywać na zapalenie błony naczyniowej. Choroba może doprowadzić do znacznego pogorszenia widzenia, a leczeniu nie sprzyja fakt, że ze względu na znaczne zróżnicowanie, przyczyna jej występowania często okazuje się niemożliwa do ustalenia. Nawet pomimo podjęcia leczenia, choroba może nawrócić, a jej powikłania bywają poważne (jaskra, zaćma, odwarstwienie siatkówki, obrzęk plamki).

Poza bólem oczu i głowy, wśród objawów należy wymienić zaczerwienienie i łzawienie oczu oraz pogorszenie widzenia. Czasami dochodzi do wzrostu ciśnienia w gałce ocznej. Występowanie oraz nasilenie symptomów jest uzależnione od umiejscowienia i charakteru choroby. 

Leczenie zapalenia błony naczyniowej to bardzo skomplikowany proces. Terapia ma na celu poprawę ostrości wzroku i zapobieganie powikłaniom. Jeżeli to możliwe, wdrażane jest leczenie przyczynowe. Zachowawcze leczenie dolegliwości polega na przyjmowaniu środków farmakologicznych - miejscowych i ogólnych. Leczenie chirurgiczne ma na celu usunięcie występujących powikłań. 

Ból oka a współczulne zapalenie oka

Ból oka pojawia się w przebiegu współczulnego zapalenia oka. Dolegliwość ta ma charakter autoimmunologiczny i stanowi reakcję na proces zapalny, rozwijający się w drugim oku, który najczęściej jest rezultatem urazu. Wśród objawów dolegliwości należy wymienić utratę akomodacji oka, przekrwienie widoczne w okolicy rąbka rogówki i utratę ostrości widzenia. 

Choroba najczęściej wymaga leczenia w warunkach szpitalnych. Niepodjęcie leczenia bądź wdrożenie niewłaściwej terapii może skutkować utratą widzenia, zarówno w uszkodzonym oku, jak i w drugim, w którym rozwija się zmiana wtórna.

Ból oka a zapalenie nerwu wzrokowego

Ból oka przy poruszaniu gałką oczną to jeden z symptomów zapalenia nerwu wzrokowego. Mowa tu o stanie zapalnym II nerwu czaszkowego, który jest odpowiedzialny za przesyłanie bodźców z oka do płatów potylicznych mózgu, a konkretnie – do kory wzrokowej. Ze względu na lokalizację, można rozróżnić zapalenie wewnątrzgałkowe (umiejscowione w przednim odcinku nerwu wzrokowego) i zewnątrzgałkowe (umiejscowione w dalszym odcinku nerwu wzrokowego). 

Stan zapalny wewnątrzgałkowy najczęściej jest wynikiem działalności wirusów, doprowadzających do wystąpienia zapalenia oczodołów, przyzębia lub zatok. Z kolei stan zapalny zewnątrzgałkowy przeważnie pojawia się w przebiegu stwardnienia rozsianego. Dolegliwość może też towarzyszyć miażdżycy, zapaleniu tętnic, nadciśnieniu tętniczemu, cukrzycy i kile. Może być też konsekwencją zatrucia lekami, ołowiem, nikotyną lub alkoholem metylowym. 

Jednym z pierwszych objawów zapalenia nerwu wzrokowego jest nagłe pogorszenie widzenia w jednym oku. Może wystąpić ból pojawiający się przy poruszaniu okiem i zlokalizowany w oczodole. Często dochodzi też do wystąpienia mroczków (ruchomych lub nieruchomych), zlokalizowanych w centralnym polu widzenia. 

Leczenie polega na podaniu sterydów, celem opanowania stanu zapalnego. Następnie wdrażane jest leczenie przyczynowe, polegające na usunięciu przyczyny występowania dolegliwości. Bardzo istotne jest szybkie podjęcie terapii. Nieleczona choroba doprowadza do zaniku nerwu wzrokowego, co skutkuje trwałym osłabieniem widzenia lub całkowitą utratą wzroku.

Ból oka a nowotwór oka

Ból oka może pojawić się w przebiegu choroby nowotworowej tego obszaru. Dolegliwości bólowe pojawiają się w sytuacji, gdy zmiana nowotworowa wywiera ucisk na gałkę oczną lub na jeden z nerwów. 
Tego typu choroby należą do rzadko diagnozowanych. Zmiany nowotworowe, jeżeli się pojawią, mogą rozwijać się w każdej części oka – na powiece, w siatkówce, tęczówce, w nerwie wzrokowym i w gruczole łzowym.

W zależności od umiejscowienia raka oka, mogą pojawić się następujące objawy:

• zmniejszenie ruchomości gałki ocznej,
• zaburzenie widzenia,
• osłabienie widzenia,
• wytrzeszcz gałki ocznej,
• zez,
• leukokoria – pojawienie się w źrenicy białego odblasku, który zauważalny jest dla innych osób (objaw wielu chorób, m.in.: zaćmy, siatkówczaka, retinopatii wcześniaczej, chorób naczyniowych czy zakaźnych),
• podwójne widzenie,
• zaburzenie ostrości wzroku,
• utrata rzęs,
• owrzodzenie powieki,
• zmiana zabarwienia powiek,
• krwawienie towarzyszące łzawieniu.

Nieleczona choroba może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku lub nawet życia. Należy też zaznaczyć, że nowotwory oka mogą dawać przerzuty do innych organów.
Dobór metody leczenia zależy od umiejscowienia guza, zaawansowania choroby i od ogólnego stanu pacjenta. Często podejmowane jest leczenie operacyjne, przy czym usunięcie gałki ocznej niej w każdym przypadku okazuje się konieczne. Inne metody leczenia przewidują wykorzystanie lasera. Lekarz może też zadecydować o wdrożeniu radio-, chemio- i krioterapii. 

Pozostałe przyczyny bólu oka

Ból oka może świadczyć również o alergii, m.in. na trawy bądź pyłki innych roślin. Reakcja alergiczna może być też wywołana używanymi kosmetykami. W takiej sytuacji często pojawia się też zaczerwienienie oka, łzawienie i uczucie swędzenia, czasami także obrzęk powiek. 

Ból oczu może być spowodowany urazem samej gałki ocznej bądź głowy. Nie należy tego bagatelizować. Uraz mechaniczny może doprowadzić do krwawienia lub uszkodzenia struktur gałki ocznej, co w konsekwencji może doprowadzić do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego lub odwarstwienia siatkówki

Ponadto ból gałki ocznej może być wywołany stanem chorobowym niezwiązanym z okiem. Taka dolegliwość często pojawia się w przebiegu zapalenia zatok czołowych i szczękowych (tzw. ból oczu od zatok), półpaśca twarzy i przy migrenowych bólach głowy.