Nużeniec ludzki – jak rozpoznać objawy nużycy? Czym grozi nużeniec w oku? Przyczyny i leczenie pasożytniczej choroby skóry

Nużeniec należy do rodziny roztoczy. Ten pasożyt skórny jest zaliczany do pajęczaków, a na ludzkiej skórze bytują jego dwa rodzaje. Jest to nużeniec ludzki (Demodex folliculorum) oraz nużeniec krótki (Demodex brevis).

Nużeńce mają bardzo małe rozmiary. Przedstawiciele nużeńców ludzki mają zazwyczaj 0,28-0,40 mm długości, natomiast nużeńce krótkie osiągają 0,25-0,28 mm. Pasożyty te mają ciała o obłym kształcie wyposażone w cztery pary odnóży w ich przedniej części. To właśnie one zapewniają im świetną przyczepność do każdej powierzchni, na której się znajdą. Tylna część ciała nużeńców jest zwężona i posiada pierścieniowaty odwłok.

Samica nużeńca składa 24 jaja, z których następnie wylęgają się larwy. Ich cykl rozwojowy może trwać od 18 do 25 dni. Pasożyty te żyją w pobliżu naszych gruczołów łojowych i w torebkach włosowych. Zwykle żerują po zmroku, gdyż nie lubią promieni słonecznych, a odżywiają się przede wszystkim łojem, przesączem osocza krwi, oraz komórkami nabłonkowymi. Nużeniec nie drąży kanałów w naszej skórze i nie wysysa krwi, tak jak robią to świerzbowce. Z tego powodu wywoływany przez te pasożyty świąd zwykle nie jest szczególnie mocno odczuwalny.

Nużeniec może egzystować na wszystkich tych częściach ludzkiego ciała, na których będzie miał dostęp do korzeni włosowych oraz gruczołów łojowych. W praktyce jednak, pasożyty te bytują przede wszystkim na naszych twarzach, w okolicach nosa, czoła, podbródka oraz na policzkach. To właśnie w tych miejscach nużeńce odnajdują najlepsze warunki do życia, rozmnażania się oraz rozwoju. Co ciekawe, nużeniec chętnie wybiera także korzenie rzęs, jako swoje miejsce do życia. W związku z tym, często wywołuje on również zapalenie spojówek, czy infekcje oczu.

Nużeniec ludzki przenosi się pomiędzy kolejnymi osobami, poprzez ich bezpośredni kontakt ze sobą. Zwykłe dotknięcie twarzy drugiej osoby, pocałunek, podanie sobie dłoni, czy też korzystanie ze wspólnej pościeli albo ręcznika, mogą zakończyć się przeniesieniem pasożytów ze skóry osoby zarażonej, na ciało człowieka, który do tej pory nie miał z nimi styczności. Wówczas, nużeńce wnikają w skórę i zaczynają bytowanie w gruczołach łojowych mieszków włosowych. Odnajdują tam idealną temperaturę do rozwoju oraz sebum, którym się żywią.

To właśnie w gruczołach łojowych pasożyty te przechodzą cały cykl swojego życia. W związku z tym, ich odchody oraz wszelkie pozostawione przez nie nieczystości, powodują podrażnienie mechaniczne oraz chemiczne skóry oraz wywołują reakcje alergiczne. Najróżniejszego typu zanieczyszczone substancje, wydostające się z ciał nużeńców, powodują rozwinięcie się stanów zapalnych oraz zmian skórnych, które objawiają się między innymi swędzeniem, czerwonymi plamkami, grudkami, czy krostkami oraz bólem.

Brak szybkiej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia sprawia, że roztocza będą w stanie przez cały czas się namnażać, siejąc spustoszenie w skórze pacjenta. Nużyca sprawia, że znacznemu poszerzeniu ulegają pory oraz naczynia włosowate, pojawia się opuchlizna oraz zmiany skórne, po których pozostają nieestetyczne blizny.

Warto podkreślić, że samo zarażenie się nużeńcem, nie jest jednoznaczne z zachorowaniem. Nużyca nie rozwija się na zdrowej skórze, dlatego pasożyt zaczyna atakować dopiero w momencie, gdy znacząco spadnie odporność organizmu człowieka. Osłabienie systemu immunologicznego, na przykład w wyniku rozwijającej się choroby, stwarza doskonałe warunki do podjęcia przez niego aktywności.

Nużyca u ludzi może dawać bardzo różnorodne objawy, przez co często jest ona mylona chociażby z zakażeniami bakteryjnymi i innymi schorzeniami skórnymi. W niektórych przypadkach, choroba ta przebiega też zupełnie bezobjawowo, albo równolegle z innymi dolegliwościami, jak trądzik pospolity. Ale najbardziej typowe objawy nużycy to:

• wysypka, krosty, wykwity ropne,
• rumień,
• opuchlizna wokół zmian skórnych,
• pieczenie i swędzenie skóry,
• uczucie łaskotania na skórze,
• nadmierne rogowacenie naskórka (hiperkeratoza),
• łuszczenie się skóry,
• zapalenie mieszków włosowych,
• wypadanie włosów, brwi i rzęs,
• pojawiające się wągry i zaskórniki,
• infekcje przewodów usznych.
• zapalenie brzegów powiek.

W związku z tym, że nużeniec potrzebuje dostępu do gruczołów łojowych, na wystąpienie objawów choroby najbardziej narażone są takie części ludzkiego ciała jak:

• okolice nosa,
• czoło,
• powieki,
• broda,
• skóra głowy,
• szyja i kark,
• klatka piersiowa
• ramiona,
• plecy,
• wargi sromowe,
• penis,
• odbyt,
• okolice brodawek piersiowych,
• przewód słuchowy zewnętrzny.

Jeśli chodzi o nużeniec oczy oraz ich okolice są szczególnie narażone na rozwój choroby. Powoduje on wówczas bardzo duży dyskomfort oraz jest przyczyną pojawienie się wielu dolegliwości oczu, takich jak:

• zaczerwienienie powiek i spojówek,
• wypadanie brwi i rzęs,
• pieczenie, świąd i łzawienie oczu,
• światłowstręt,
• nadmierna wrażliwość oczy na dym i kurz
• poszerzenia naczyń skóry powiek
• przesunięcia podstawy rzęs, zmiana kierunku ich wzrostu
• pojawienie się keratynowo-tłuszczowych mankietów wokół rzęs,
• przewlekłe przednie zapalenie brzegów powiek,
• zespół suchego oka.

Nużeńce w oku mogą być przyczyną nawracających infekcje bakteryjnych oczu w postaci jęczmienia i gradówki. Objawiają się zgrubieniem powieki, które jest wynikiem przewlekłego stanu zapalnego gruczołu natłuszczającego brzegi powiek. Dlatego przy skłonności do takich zakażeń warto wykonać badanie w kierunku obecności Demodex.

W przypadku podejrzenia demodekozy ocznej, do badania pobierane są rzęsy z obu oczu pacjenta, co robi się za pomocą pincety. Rzęsy zostają następnie umieszczone w specjalnym płynie. Taki preparat mikroskopowy jest oglądany od razu po pobraniu, przy pomocy mikroskopu świetlnego. Możliwe jest także przetransportowanie takiego materiału z miejsca, gdzie został pobrany, do odpowiedniego laboratorium. Musi się on jednak znajdować w jałowym opakowaniu.

Jeśli natomiast chodzi o demodekozę skórną, od pacjenta pobierana jest zeskrobina z powstałych zmian chorobowych na skórze. Jest ona umieszczana na szkiełku mikroskopowym, a następnie zalewana specjalnym płynem. W takiej postaci, materiał jest oglądany przy pomocy mikroskopu świetlnego.  Pacjentom zaleca się wykonanie takiego badania w laboratorium.

Przed wykonaniem badania pacjenci powinni się do niego odpowiednio przygotować:

• skóra twarzy musi być czysta, a więc nie można stosować żadnych kosmetyków w postaci kremów czy produktów do wykonywania makijażu,
• na 7 dni przed badaniem należy odstawić wszelkie leki miejscowe, stosowane na zmiany chorobowe. Możliwe jest tylko mycie twarzy letnią wodą z niewielką ilością mydła,
• na 14 dni przed badaniem należy odstawić leki przyjmowane doustnie przeciw trądzikowi różowatemu oraz chorobom pasożytniczym.

Choć zdiagnozowanie nużycy może wydawać się dość proste, sama walka z pasożytem, który ją wywołuje  do łatwych z pewnością już nie należy. Sam nużeniec nie jest szczególnie niebezpieczny dla naszego zdrowia lub życia, jednak powoduje ogromny dyskomfort. Chodzi tutaj zarówno o takie objawy jak swędzenie lub pieczenie, ale także o nieestetyczne zmiany skórne, które sprawiają, że pacjenci wstydzą się swojego wyglądu. Niestety, podejmując walkę z nużycą musimy być przygotowani na to, iż może ona potrwać nawet kilka miesięcy. W jej trakcie trzeba zachować dużą dyscyplinę w higienie osobistej oraz łączyć ze sobą różne metody radzenia sobie z nużeńcem.

W przypadku takich chorób jak nużyca, leczenie opiera się przede wszystkim na zniwelowaniu pojawiających się problemów skórnych u pacjenta. Osobom zmagającym się z tym schorzeniem zaleca się zatem stosowanie różnego typu środków, takich jak:

• kremy i maści o działaniu przeciwzapalnym, np. z metronidazolem,
• kąpieli z dodatkiem detergentów z heksachlorobenzenem,
• balsam peruwiański (żywica woniawca balsamowego),
• roztwory spirytusowe pirogalolu, pirokatechiny,
• mieszanki z mentolem i kamforą,
• preparaty roztoczobójcze z benzoesanem benzylu,
• olejek herbaciany, np. w żelu do mycia twarzy.

W leczeniu nużycy niezwykle istotne jest także systematyczne usuwanie nużeńca ze skóry pacjenta. Chodzi tutaj zarówno o zwyczajne mycie, jak i stosowanie delikatnych peelingów. Dzięki nim, można się skuteczniej pozbyć martwego naskórka oraz rzecz jasna pasożyta, jakim jest nużeniec. Należy także pamiętać, aby po spłukaniu kosmetyku, wycierać skórę jednorazowym ręcznikiem, co pozwala uniknąć nawrotów choroby.

W przypadku pacjentów, u których nużeńce zaatakowały okolice oczu, konieczne jest stosowanie specjalnych maści recepturowych, przepisanych rzecz jasna przez okulistę. Osoby cierpiące w związku z tą chorobą na zespół suchego oka, nie mogą również zapominać o ich regularnym nawilżaniu przy pomocy specjalnych kropli.

Bardzo istotna jest też codzienna pielęgnacja powiek, które muszą zostać odpowiednio oczyszczone. Na pierwszym etapie wykonywania takiego codziennego zabiegu, chory powinien nałożyć na powieki ciepłe okłady. Dzięki temu, zgromadzona na nich wydzielina będzie miała możliwość się rozpuścić, co pozwoli nam na jej łatwe usunięcie. W kolejnym kroku, pacjent powinien delikatnie rozmasować powieki. Na koniec należy je dokładnie oczyścić przy pomocy specjalnie przeznaczonego do tego preparatu, który można nabyć w salonach optycznych i aptekach.

ZOBACZ: Zwykłe zapalenie spojówek czy już COVID-19? Ekspert: prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik, Prezes Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, Kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego