Odklejenie siatkówki oka – przyczyny i objawy. Jak wygląda leczenie odwarstwienia siatkówki?

Odklejenie siatkówki – co to jest?

Siatkówka to najbardziej wewnętrzna warstwa gałki ocznej, która jest zbudowana z komórek nerwowych oraz barwnikowych. To właśnie na niej skupiają się promienie świetlne, które dostając się do oka przechodzą kolejno przez rogówkę, soczewkę oraz ciało szkliste. Światło to jest następnie przekształcane w impulsy elektryczne, które przedostają się przez poszczególne warstwy siatkówki aż do nerwu wzrokowego i w końcu do naszego mózgu. Ten natomiast, w ostatnim etapie całego procesu przetwarza otrzymany impuls w obraz, jaki ostatecznie widzimy. Prawidłowe funkcjonowanie siatkówki, dzięki której tak naprawdę cokolwiek widzimy, zależy od ścisłego przylegania do siebie jej warstw oraz do błony naczyniowej. To ona dostarcza bowiem do siatkówki tlen oraz substancje odżywcze.

Odwarstwienie siatkówki następuje w wyniku oddzielenia się jej od błony naczyniowej. Samo rozwarstwienie jest odnotowywane na poziomie jednej z warstw siatkówki, którą jest nabłonek barwnikowy. Co prawda nie jest on odpowiedzialny za sam proces widzenia, ale pełni szereg innych funkcji, takich jak chociażby udział w procesach naprawy komórek oraz w transporcie produktów do oraz z głębszych warstw siatkówki. Oddzielenie siatkówki od błony naczyniowej oznacza, iż zostaje ona pozbawiona tlenu oraz substancji odżywczych, przez co nie może właściwie funkcjonować. Aby zatem nie doszło do nieodwracalnych zmian, skutkujących przede wszystkim utratą wzroku, konieczne jest natychmiastowe podjęcie odpowiedniego leczenia.

Odwarstwienie siatkówki – przyczyny

Odwarstwienia siatkówki mogą być spowodowane między innymi:

• urazami;
• ogólnym starzeniem się organizmu;
• zwyrodnieniem siatkówki;
• zabiegami chirurgicznymi na gałce ocznej;
• guzami nowotworowymi;
• chorobami układowymi, jak na przykład cukrzyca.

Istnieją również pewne czynniki, które sprawiają, że poszczególni pacjenci mogą znaleźć się w grupie ryzyka odklejenia siatkówki oka. Co zatem może predysponować konkretne osoby do tego schorzenia? Są to między innymi:

• przypadek odwarstwienia siatkówki w drugim oku;
• występowanie schorzenia wśród członków najbliższej rodziny;
• wiek powyżej 40. roku życia;
• tępy uraz oka;
• wysoka krótkowzroczność;
• występowanie zespołów chorobowych, które wpływają na wiele układów i narządów.

W sytuacji, gdy uznamy, iż znajdujemy się w grupie zwiększonego ryzyka, warto skonsultować się ze specjalistą. Regularne poddawanie się kontrolom jest w tej sytuacji szczególnie ważne. Istnieją bowiem pewne metody, które mogą uchronić nas przed odwarstwieniem siatkówki. Wykorzystanie ich w odpowiednim czasie może więc nam pomóc uniknąć tego schorzenia.

Odwarstwienia siatkówki – podział

W związku z tym, że przyczyny odklejenia siatkówki mogą być różne, stworzono również podział tego schorzenia na trzy rodzaje.

1. Przedarciowe odwarstwienie siatkówki

Ten rodzaj odklejenia siatkówki jest wynikiem jej przerwania oraz powstania w związku z tym otworu. To właśnie prze niego dochodzi następnie do przedostania się płynu podsiatkówkowego z upłynnionego ciała szklistego do przestrzeni podsiatkówkowej. Przedarciowe odwarstwienie siatkówki najczęściej jest rezultatem różnego typu urazów oka, ale może ono także występować u pacjentów z krótkowzrocznością, bezsoczewkowością, chorobami układowymi, afakią czy pseudoafakią. Schorzenie to występuje także w retinopatii wcześniaków oraz u osób z zaburzeniami genetycznymi.

2. Trakcyjne odwarstwienie siatkówki

Trakcyjne odwarstwianie siatkówki jest spowodowane pojawianiem się błon lub pasm w ciele szklistym oka, które w wyniku kurczenia się, jednocześnie pociągają siatkówkę i tym samym odciągają ją od nabłonka barwnikowego.

Ten rodzaj odklejania siatkówki występuje przede wszystkim u osób z retinopatią cukrzycową proliferacyjną. Schorzenie to może być jednak również wynikiem pojawienia się ciała obcego w oku pacjenta. Jeśli natomiast chodzi o przypadki trakcyjnego odwarstwienia siatkówki u najmłodszych pacjentów, zazwyczaj wywołuje je retinopatia wcześniacza.

3. Wysiękowe odwarstwienie siatkówki

Wysiękowe odwarstwienie siatkówki pojawia się w rezultacie uszkodzenia naczyń albo też komórek nabłonka barwnikowego. W związku z tym, do przestrzeni podsiatkówkowej przedostaje się płyn pochodzący z naczyniówki i gromadzi się w tym miejscu.

Do wystąpienia tego rodzaju schorzenia może dojść w wyniku istnienia guzów naczyniówki, powstawania zmian zapalnych, ale także chorób wrodzonych oraz układowych. Wysiękowe odklejenie siatkówki może także mieć swoje źródło w przebytych zabiegach i operacjach.

Odklejenie siatkówki – objawy

Samo odwarstwienie siatkówki nie wywołuje żadnych dolegliwości bólowych, w związku z czym pacjenci często lekceważą objawy tego schorzenia i nie udają się do specjalisty. Do tych najbardziej charakterystycznych objawów odklejenia siatkówki zalicza się między innymi wszelkiego typu kształty, mroczki czy też błyski, które pojawiają się w polu widzenia pacjenta. Z czasem zaczynają się one występować coraz częściej, co powinno nas już zaniepokoić.

Specjaliści bardzo często dokonują podziału poszczególnych objawów odwarstwienia siatkówki na dwie grupy, czyli objawy podmiotowe, które może zauważyć sam pacjent oraz przedmiotowe, które mogą być już stwierdzone podczas badania przez specjalistę.

Odwarstwienie siatkówki – objawy przedmiotowe:

• przedarcie siatkówki – czerwony otwór na powierzchni pęcherza, nazywany również dziurą w siatkówce;
• zaniżone ciśnienie wewnątrzgałkowe – tzw. hipotonia gałki ocznej, która jest wynikiem odpływu cieczy wodnistej do przestrzeni podsiatkówkowej, a następnie jej wchłonięcia;
• barwniki rozproszone w ciele szklistym;
• pofałdowany pęcherz uniesionej siatkówki o szarobiałej barwie, który znajduje się na dnie oka.

Odwarstwienie siatkówki – objawy podmiotowe:

• nagłe pogorszenie się ostrości widzenia;
• fotopsje – jeden z najwcześniejszych objawów odwarstwienia siatkówki. Jest to wrażenie pojawiania się w polu widzenia charakterystycznych błysków podczas ruchu oka. Zwykle zjawisko to jest obserwowane w części skroniowej pola widzenia pacjenta;
• męty w ciele szklistym - obiekty, które poruszają się w momencie ruchu oka pacjenta. Męty rzucają cień na siatkówkę i często są określane jako pajęczynki lub obrączkowate zmętnienia, ale mogą także przypominać czarne lub czerwone kropki, czy też pył tytoniowy. Takie zmiany są już dowodem na przerwanie ciągłości siatkówki sensorycznej;
• ubytki w polu widzenia – często nazywane również zasłoną przed okiem lub ciemną chmurą, która początkowo może nie przeszkadzać szczególnie w dobrym widzeniu, jednak z czasem zaczyna się rozrastać. Często zdarza się, że taka zasłona znika rano, po czym pojawia się później w ciągu dnia. Zazwyczaj taki ubytek powstaje w skrajnych obszarach widzenia i jest tak zwanym objawem patognomonicznym, czyli świadczy o odklejeniu siatkówki oka.

Odklejona siatkówka – diagnostyka

Pojawienie się któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów podmiotowych, powinno skłonić pacjenta do udania się na konsultacje ze specjalistą. Zwłaszcza jeśli znajdują się oni w grupie podwyższonego ryzyka, tego typu kontrole okulistyczne powinny być regularne. Rzeczywistość pokazuje jednak, że w bardzo wielu przypadkach, osoby doświadczające niepokojących dolegliwości po prostu je bagatelizują sądząc, iż przeminą samoistnie. Niestety, nawet jeśli objawy na chwilę ustąpią, zwykle oznacza to, że odwarstwienie siatkówki postępuje i doprowadza do coraz większych zniszczeń, które mogą prowadzić do całkowitej utraty wzroku.

Z tego powodu, w razie jakichkolwiek wątpliwości co do kondycji naszego wzroku, powinniśmy szybko skontaktować się ze specjalistą. Na tego typu wizycie, przeprowadza on wywiad z pacjentem, a następnie wykonuje badanie fizykalne. Robi się je przede wszystkim przy użyciu oftalmoskopu, który posiada mocne źródło światła oraz soczewkę powiększającą. Dzięki niemu, lekarz może dokładnie obejrzeć siatkówkę oka i ocenić czy znajdują się w niej jakiekolwiek otwory, przedarcia czy odwarstwienia.

W sytuacji, gdy ciało szkliste okazuje się być nieprzezroczyste, co może być spowodowane na przykład wylewem krwi, wykonywane jest badanie USG. Na uzyskanym w ten sposób obrazie siatkówki, można zauważyć zmiany świadczące o ewentualnym jej odwarstwieniu. Jeśli diagnoza będzie jednoznaczna, lekarz zaleci wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Odwarstwienie siatkówki – leczenie

Leczenie odwarstwienia siatkówki polega przede wszystkim na znalezieniu wszystkich istniejących otworów i przedarć siatkówki, a następnie na ich zamknięciu i ponownym przyłączeniu warstw siatkówki do nabłonka barwnikowego. Najczęściej stosuje się w związku z tym laseroterapię oraz leczenie operacyjne. Specjaliści korzystają z takich metod leczenia jak:

1. Wszczepy w postaci gąbki lub taśmy silikonowej

Zabieg ten pozwala na wgłobienie ściany gałki ocznej, dzięki czemu można zbliżyć do siebie nabłonek barwnikowy oraz odwarstwioną część siatkówki. Kiedy to nastąpi, możliwe jest zamknięcie otworów poprzez kriokoagulację. 

2. Pneumatyczna retinopeksja

W przypadku tego zabiegu, zbliżenie oddzielonych od siebie warstw jest możliwe dzięki pęcherzykom gazu, który podaje się do ciała szklistego poprzez iniekcję. Następnie przeprowadza się procedurę zamknięcia otworów siatkówki poprzez kriokoagulację lub laserokoagulację.

3. Witrektomia

Witrektomia jest zabiegiem, który polega na usunięciu ciała szklistego, a następnie na zastąpieniu go gazem. Wypełnia on zatem gałkę oczną i pozwala na utrzymanie we właściwej pozycji odwarstwionej siatkówki. Metoda ta jest stosowana w przypadkach odwarstwień trakcyjnych i u niektórych pacjentów z odwarstwieniem przedarciowym. Ale zabieg ten może być wykorzystany również w leczeniu osób, które zmagają się zapaleniem gałki ocznej. Oprócz tego, witrektomia bywa stosowana w przypadkach wewnątrzgałkowych ciał obcych.