Solarium a zdrowie - negatywne skutki, przeciwwskazania i regulacje prawne. Dlaczego solarium jest szkodliwe?

Mianem solarium określa się kabinę lub łóżko emitujące promieniowanie ultrafioletowe (UV) w celu uzyskania opalenizny. Pierwsze tego typu urządzenia pojawiły się w latach 80. ubiegłego wieku, a ich powstanie związane jest bezpośrednio z wynalezieniem lamp UV. Za rozwojem i sukcesem branży solaryjnej stoi moda na opaleniznę, która pojawiła się mniej więcej w połowie XIX stulecia. Przed tym brązowy odcień skóry zarezerwowany był dla „klas niższych”, której przedstawiciele pracowali fizycznie (głównie w rolnictwie). Korzystanie z solarium niesie ze sobą sporo problemów zdrowotnych. Z tego powodu Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała sztuczne opalanie za poważny problem zdrowia publicznego. Według danych epidemiologicznych solarium odpowiada za ok. pół miliona przypadków nowotworów skóry na całym świecie.

W 2016 r. Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska umieścił promieniowanie UV emitowane przez urządzenia do opalania na liście czynników o silnym działaniu rakotwórczym.

Według Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) z solarium w Polsce korzystają przede wszystkim kobiety (ok. 30 proc.), co jest zgodne z tendencjami ogólnoświatowymi. W większości przypadków są to kobiety młode, w przedziale wiekowym 18-34 lata (18 proc.), zamieszkujące duże miasta (28 proc.) i legitymujące się wykształceniem wyższym (34 proc.). Co ciekawe, istnieją także badania, które wykazują, że osoby, które korzystają z solarium znacznie częściej sięgają po alkohol i papierosy. Dodatkowo osoby te mają stosunkowo małą wiedzę na temat zagrożeń zdrowotnych, jakie niesie za sobą korzystanie z łóżek i kabin opalających.

Nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne (bez względu czy naturalne, czy sztuczne) jest szkodliwa i wiąże się z wieloma negatywnymi konsekwencjami dla zdrowia. Wśród udowodnionych negatywnych skutków korzystania z solarium można wymienić:

• Nowotwory skóry.
• Przyśpieszenie procesu starzenia się skóry.
• Oparzenia.
• Reakcje fotoalergiczne.
• Choroby oczu: zaćma, ślepota śnieżna, retinopatia.
• Upośledzenie układu immunologicznego skóry.

Zdecydowanie najpoważniejszą konsekwencją korzystania z solarium jest stosunkowo wysokie ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej. Komitet Naukowy Komisji Europejskiej ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska (SCHEER) wykazał, że istnieje silna zależność pomiędzy opalaniem w solarium a występowaniem raka skóry (w tym również czerniaka oka). Co więcej, istnieją dane liczbowe, które potwierdzają tę tezę – ok. 3500 z 64 000 diagnozowanych czerniaków ma związek z nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV. Ryzyko wystąpienia negatywnych konsekwencji opalania w solarium wiąże się z częstotliwością korzystania z kabin i łóżek opalających, a także z wiekiem. Wśród innych czynników predysponujących do powstawania raka skóry można wymienić:

• Fototyp skóry, który jest numerycznym schematem koloru skóry. W zależności od poziomu stężenia melaniny wyróżnia się sześć podstawowych fototypów. Największe ryzyko wystąpienia negatywnych skutków po opalaniu w solarium występuje u osób z fototypem I i II, które charakterystyczne są dla mieszkańców Europy.
• Dodatni wywiad rodzinny (występowania raka skóry u najbliższej rodziny).
• Przyjmowanie leków fototoksycznych i fotoalergizujących (NLZP, antybiotyki, leki moczopędne, leki przeciwcukrzycowe, leki przeciwtrądzikowe, statyny, leki przeciwgrzybicze, leki przeciwarytmiczne, leki przeciwpsychotyczne i hormonalne środki antykoncepcyjne).
• Osłabiony układ immunologiczny (m.in. nosiciele wirusa HIV, osoby po immunoterapii).
• Przebyte rogowacenie słoneczne.

Proces starzenia się skóry determinowany jest zarówno przez czynniki genetyczne, jak i egzogenne (związane z działaniem środowiska zewnętrznego), wśród których największy udział ma promieniowanie UV. Wpływ solarium na powstawanie zmarszczek, które są najbardziej charakterystyczną oznaką starzenia się skóry, uzależniony jest przede wszystkim od częstotliwości ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Szczególna podatność na przyśpieszenie procesów właściwych dla starzenia się skóry występuje u osób z bardzo jasną karnacją, a także u osób z tendencją do oparzeń słonecznych. Biorąc pod uwagę te elementy, wyróżnia się cztery stopnie uszkodzenia skóry po ekspozycji na promieniowanie UV (w tym również po opalaniu w solarium):

• Stadium I (20-30 lat), dla którego właściwe jest występowanie drobnych i płytkich zmarszczek.
• Stadium II (35-50 lat), dla którego właściwe jest występowanie zmarszczek mimicznych w kącikach ust, a także początkowej fazy tzw. rogowacenia starczego.
• Stadium III (<50 lat), dla którego właściwe jest występowanie zmarszczek spoczynkowych, oraz problemów z pigmentacją skóry.
• Stadium IV, dla którego właściwe jest występowanie licznych bruzd i zmarszczek, utrata elastyczności skóry, żółte zabawienie skóry, a także jej nadmierne przesuszenie.

Powszechnym, a zarazem szkodliwym mitem na temat korzystania z solarium jest to, że pomaga ono w walce z trądzikiem. Co prawda, początkowym efektem ekspozycji na promieniowanie UV może być przesuszenie skóry, a co za tym idzie – ograniczenie widoczności wyprysków i zaskórników. Jednakże jest to działanie tymczasowe, ponieważ korzystanie z łóżek i kabin opalających, pobudza gruczoły łojowe do nadmiernej pracy, co skutkuje nadmiernym wydzielaniem sebum. Następstwem tego typu działania jest nasilenie się objawów trądziku. Z tego powodu solarium tylko chwilowo może poprawić kondycję skóry.

Osoby, które mimo świadomości negatywnych następstw ekspozycji na promieniowanie UV, decydują się korzystać z solarium, przed tym powinny zapoznać się z przeciwwskazaniami. Ich zbagatelizowanie może skutkować utratą zdrowia, a w skrajnych przypadkach nawet życia.
Wśród podstawowych przeciwwskazań do korzystania z solarium należy wymienić:

• Bardzo jasną karnację przypisaną do fototypu I skóry.
• Choroby skóry: bielactwo, atopowe zapalenie skóry, trądzik, opryszczkę.
• Rozszerzone naczynka na skórze.
• Liczne znamiona barwinkowe na skórze (pieprzyki, piegi i przebarwienia).
• Młody wiek (wg ustawy o ochronie zdrowia z 15 września 2017 r., z solarium mogą korzystać wyłącznie osoby pełnoletnie).
• Menstruację, ciążę i laktację.
• Choroby, w których przebiegu występuje podwyższona temperatura ciała.
• Zakrzepica żył głębokich.
• Choroby układu krążenia.
• Stosowanie leków fotouczulających.
• Stosowanie kosmetyków zawierających: retinol, kwasy hydroksylowe, wyciąg z dziegciu i dziurawca.
• Zabiegi kosmetyczne z zastosowaniem retinolu, preparatów wybielających, kwasów glikolowych i owocowych.

W Polsce aktem prawnym normującym funkcjonowanie branży solaryjnej jest ustawa z dnia 15 września 2017 r. o ochronie zdrowia przed następstwami korzystania z solarium. Najważniejsze zapisy tejże ustawy (w zakresie łóżek i kabin opalających) zakazują korzystania z solarium osobom niepełnoletnim, zakazują promocji i reklamy usług solaryjnych, a także zobowiązują punkty oferujące tego typu usługi do informowania o szkodliwości promieniowania UV.

Czy opalanie w solarium zwiększa ryzyko zachorowania na raka skóry?