Samobadanie piersi – instrukcja krok po kroku. Jak i kiedy samodzielnie kontrolować niepokojące zmiany, by rak piersi nie miał szans?

Zachorowania na raka piersi stanowią aż 22,5 proc. wszystkich przypadków nowotworów złośliwych, jakie są wykrywane u kobiet w Polsce. Prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi wynosi około 10 procent – oznacza to, że zachoruje 1 na 10 kobiet. Jest ono większe u pań obciążonych genetycznie ryzykiem powstania takiego nowotworu. U nich zmiany mogą też rozwinąć się wcześniej.

Chronić się i wcześnie badać powinny zwłaszcza kobiety, które miały w swojej rodzinie kogoś chorego na raka piersi, jajnika, prostaty lub trzustki, szczególnie jeśli chorobę zdiagnozowano przez 50. rokiem życia.

Czytaj także: One nie noszą stanika i czują się z tym znakomicie. Dlaczego warto chodzić bez stanika? Sprawdź, czy będzie to dla ciebie zdrowe

Uszkodzenia genów powodujących raka piersi mogą występować również u mężczyzn. Niektóre z ich mutacji zwiększają zarówno ryzyko rozwoju raka prostaty, jak i męskiego raka piersi nawet do 10 procent, podczas gdy w populacji ogólnej wynosi ono zaledwie 1 procent. Zmiany te można wykryć w badaniach genetycznych, których wykonanie jest zalecane u takich osób w ramach profilaktyki.

Na świecie diagnoza o raku piersi pada na świecie co 2 minuty. Co 6 minut odchodzi ktoś z powodu choroby. Jakie są powody tej epidemii? W przeszłości głównym czynnikiem zachorowania był wiek, lecz dziś nowotwory piersi dotyczą coraz młodszych kobiet.

Rozwojowi raka piersi sprzyja głównie konsumpcja alkoholu, wysokotłuszczowa dieta, nadwaga, niehigieniczny tryb życia, a zwłaszcza zarywanie nocy i praca zmianowa, a także chemiczne zanieczyszczenia o działaniu hormonopodobnym.

Oprócz zdrowego stylu życia i naturalnej diety (oraz dobrego stanika) równie ważne są profilaktyczne badania, bo zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi dotyczy jedną na szesnaście, a nawet na dziewięć kobiet. To nie tylko coroczna diagnostyka u lekarza, ale przede wszystkim comiesięczne samobadanie, które zajmuje 5 minut i szybko wchodzi w nawyk.

Samobadanie piersi najlepiej wykonywać raz w miesiącu, zawsze w tym samym dniu od rozpoczęcia miesiączki. Najlepszy moment przypada między 6. a 9. dniem cyklu.

Badanie najlepiej rozpocząć od oględzin piersi przed lustrem. Następnie należy kontynuować je pod prysznicem, gdzie namydlenie skóry ułatwia wyczucie ewentualnych zmian w piersiach. Można je zastąpić badaniem w pozycji leżącej, choć najlepiej przeprowadzić wszystkie trzy etapy kontroli. Zajmą najwyżej 5 minut, a mogą uratować ci życie!

Poniżej przedstawiamy instrukcję wykonania pełnego samobadania. Piersi badaj osobno, poświęcając każdej z nich należytą uwagę.

1. Stań przed lustrem, unieś obie ręce do góry i sprawdź, czy nie widzisz zmian w kształcie piersi i kolorze skóry. Zaobserwuj, czy skóra na piersiach się nie marszczy, a brodawki nie są wciągnięte.
2. Oprzyj ręce na biodrach i powtórz wszystkie obserwacje.
3. Ściśnij kolejno brodawki i przyjrzyj się, czy nie wycieka z nich wydzielina.
4. Stań pod prysznicem i namydl prawą dłoń. Lewą połóż z tyłu głowy, a prawą na lewej piersi. Następnie badaj pierś ruchami kolistymi, a najlepiej również promienistymi oraz w górę i w dół (dokładny opis tych metod znajdziesz poniżej). W poszukiwaniu guzków i zgrubień staraj się nie omijać żadnego miejsca.
5. Prawą dłonią zbadaj również okolice lewej pachy, by sprawdzić, czy węzły chłonne nie są powiększone.
6. Powtórz czynności lewą dłonią, by zbadać prawą pierś i pachę.
7. Po kąpieli połóż się płasko, bez poduszki. Zwiń ręcznik w rulon i wsuń go pod lewy bark, a lewą dłoń włóż pod głowę. Zbadaj lewą pierś za pomocą trzech środkowych palców prawej dłoni, wykonując te same ruchy, co pod prysznicem. Sprawdź też okolice lewej pachy.
8. Zmień ręce i w ten sam sposób zbadaj prawą pierś i pachę.

Im więcej rodzajów ruchów uwzględnisz przy każdym badaniu, tym bardziej będzie ono dokładne.

• Ruchy koliste – naciskając trzema środkowymi palcami zataczaj wokół piersi koncentryczne, coraz drobniejsze spiralne kręgi zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, zaczynając od obojczyka i kierując się do brodawki.
• Ruchy promieniste − podziel w wyobraźni swoją pierś tak jak tarczę zegara i zataczaj niewielkie koła trzema środkowymi palcami, przesuwając je w kierunku od brodawki do obwodu piersi kolejno w stronę godziny dwunastej, a następnie pierwszej, drugiej itd. W ten sposób zbadaj całą pierś.
• Ruchy w górę i w dół − podziel w wyobraźni swoją pierś na pionowe paski i badaj je trzema środkowymi palcami, przesuwając je na przemian w górę i w dół i zataczając jednocześnie małe koła.

Regularne samobadanie piersi pozwala szybko dostrzec ewentualne zmiany, które zachodzą w ich obrębie. Mając w pamięci ich wygląd i strukturę będziesz mogła zauważyć wszelkie odstępstwa od normy, a dzięki temu w odpowiednim czasie wykonać badanie lekarskie, by zweryfikować swoje obserwacje.

Podczas samobadania zwróć uwagę na następujące sygnały ostrzegawcze:

• zmiana kształtu lub wielkości jednej z piersi,
• powiększony węzeł chłonny,
• zaczerwienienie, zmiana koloru lub grubości skóry na jednej z piersi,
• zmiana struktury jednej z piersi, a zwłaszcza zmarszczenia, dołki i zaciągnięcia skóry,
• zmiana w położeniu lub kształcie brodawki sutkowej,
• zmiana w wyglądzie brodawki, np. zaczerwienienie, łuszczenie się naskórka, owrzodzenie, świąd, pieczenie, strupki, wciągnięcie sutka,
• wyciek wydzieliny lub krwi z sutka,
• ból w piersi lub pod pachą,
• obecność w piersi guzka lub zgrubienia,
• bardziej widoczne żyły na piersi,
• obrzęk ramienia.

Jeśli znalazłaś w piersiach jakiekolwiek zmiany – albo gdy przypada czas na lekarskie badanie kontrolne – wykonaj USG piersi albo mammografię. Jak podaje portal onkologia.org.pl, szybkie wychwycenie groźnych zmian może dawać pacjentkom ponad 90% szans przeżycia kolejnych 5 lat po diagnozie.

Badanie ultrasonograficzne to nieinwazyjne badanie z wykorzystaniem ultradźwięków, które pozwala wykryć guzki o wielkości ok. 3-5 mm. Jest ono przydatne zwłaszcza w przypadku piersi o gęstej strukturze i budowie gruczołowo-włóknistej, i zalecane kobietom w wieku 20-30 lat co dwa lata, a później – co roku. Tak jak samobadanie piersi, również USG powinno być wykonywane na początku cyklu, najlepiej między 7. a 10. jego dniem.

Mammografia to prześwietlenie piersi za pomocą promieni rentgenowskich, które pozwala na znalezienie nieprawidłowości, zanim będzie je można wyczuć lub zobaczyć. Badanie to zaleca się kobietom w wieku 50-69 lat co 2 lata i najlepiej do 10. dnia cyklu. W Europie wykonywanie go przez młodsze osoby uznano za nieuzasadnione w związku z gęstą budową piersi i rzadszym występowaniem raka, zwłaszcza ża promienie RTG są szkodliwe, a sama mammografia bywa dość bolesna.

Nawet 80 proc. Polek nosi biustonosz w złym rozmiarze – to dane firmy Panache, organizatora akcji charytatywnej „Dotykam=Wygrywam”, która promuje samobadanie piersi i noszenie odpowiednio dobranej bielizny. Tymczasem nieodpowiedni stanik nie tylko sprzyja wadom postawy i może powodować bóle głowy czy pleców, bo również zagraża zdrowiu piersi.

Jak dowiedziono na łamach pisma „Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention”, przyczyną problemów nie są fiszbiny umieszczone w miseczkach. Jak wykazali naukowcy brazylijscy, istnieje związek między wielogodzinnym noszeniem zbyt ciasnych biustonoszy i ponad dwukrotnie większą częstotliwością rozwoju raka piersi.

Ponieważ rozmiar piersi zmienia się z wiekiem, pod wpływem zmian wagi i innych czynników, warto sprawdzać dopasowanie bielizny nawet co 3-6 miesięcy. W wyborze właściwego rozmiaru pomoże w tym przeszkolona brafitterka, która rozstrzygnie też odwieczny dylemat odnośnie wielkości miseczki. To dlatego, że nie jest ona stała, tylko zmienia się wraz z obwodem stanika.

Szczególną uwagę na dobre dopasowanie należy zwrócić w czasie oczekiwania na dziecko i karmienia piersią. Niedopuszczalne jest noszenie zbyt ciasnej bielizny sprzed ciąży, która może być przyczyną powstawania zastoju pokarmu i stanów zapalnych. Z kolei za małe miseczki mogą nasilać powstawanie rozstępów.

Dobre dopasowanie biustonosza i podtrzymanie piersi jest też niezbędne podczas uprawiania sportu. Pomoże zapobiegać bólom i działaniu siły grawitacji, która sprawia, że z czasem zaczynają opadać, ponieważ prowadzi do osłabienia i rozciągania struktury podtrzymujących je więzadeł i powięzi. Najlepiej sprawdzi się stanik o profilowanych, odpowiednio ukształtowanych miseczkach, które trzymają piersi we właściwym miejscu, oraz szerokich i miękko podszytych ramiączkach, skrzyżowanych na plecach.