Tętniak aorty – przyczyny, rozpoznanie i metody leczenia. Tętniak aorty brzusznej – objawy

Tętniak aorty (największego naczynia tętniczego u człowieka) to fragment tętnicy, w którym doszło do poszerzenia jej światła o minimum 50 procent względem wartości prawidłowej, która u zdrowych osób dorosłych wynosi ok. 40 mm przy sercu (zmniejsza się wraz ze wzrostem odległości od serca). Należy jednak podkreślić, że średnica aorty uzależniona jest od wielu czynników, wśród których należy wymienić: płeć, wiek, wzrost, masę ciała i jego powierzchnię. Wpływ na średnicę aorty ma także ciśnienie tętnicze.

O tętniaku należy mówić wówczas, gdy poszerzenie tętnicy przekroczy 50 proc. normy, przewidzianej dla odcinka, w którym się pojawiło. Schorzenie to nie może być bagatelizowane. Pęknięcie tętniaka może bowiem doprowadzić do stanu zagrażającego życiu.

Tętniak aorty – przyczyny

Tętniak aorty najczęściej powstaje w następstwie miażdżycy. Do poszerzenia tętnicy mogą też przyczynić się zmiany zwyrodnieniowe ścian naczyń, do powstania których dochodzi w przebiegu schorzeń o różnej etiologii:

• genetycznych: zespół Ehlersa-Danlosa typu IV, zespół Marfana,
• autoimmunologicznym: olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, choroba Takayasu.

Do wystąpienia zmian zwyrodnieniowych może dojść także w przebiegu kiły, posocznicy i zapalenia wsierdzia. Tętniak aorty może też być następstwem zmian pourazowych i nadciśnienia tętniczego. 

Tętniak aorty – podział

Tętniak aorty może charakteryzować się różnym kształtem, budową ściany i umiejscowieniem. Z tego względu, funkcjonuje podział kategoryzujący tego typu zmiany na rodzaje właściwe dla ich charakterystyki:

• pod względem kształtu: tętniak workowaty (występuje w obszarze tętnicy podobojczykowej lewej albo w okolicy dolnej ściany łuku aorty) i tętniak wrzecionowaty,
• pod względem budowy ściany: tętniak prawdziwy (występuje, gdy wybrzuszona została cała ściana naczynia) i tętniak rzekomy (występuje, gdy dochodzi do pęknięcia części warstw ściany tętnicy, a uwypukleniu ulega pozostała część, najczęściej stanowią następstwo urazów),
• pod względem umiejscowienia: tętniak aorty brzusznej (występuje w części zstępującej, poniżej przepony), tętniak aorty piersiowej (dotyczy części wstępującej, łuku aorty albo pierwszego odcinka aorty zstępującej, do przepony), tętniak piersiowo-brzuszny (występuje między wymienionymi obszarami).

Jakie są objawy tętniaka aorty?

Tętniak aorty często nie daje żadnych objawów, a jego wykrycie najczęściej następuje przypadkowo, zwykle przy okazji diagnostyki innych dolegliwości lub podczas wykonywania okresowych badań kontrolnych. Poszerzenie aorty powoduje jednak nieprawidłowy przepływ krwi, co może doprowadzić do powstawania skrzeplin. Jeżeli dojdzie do oderwania ich fragmentu, u chorego wystąpią incydenty zakrzepowo-zatorowe, co w takiej sytuacji będzie pierwszym symptomem, wskazującym na tętniaka.

Tętniaki objawowe mogą dawać różne symptomy, zależnie od ich umiejscowienia. Najczęściej występujące objawy tętniaka piersiowego to:

• ból klatki piersiowej (przeszywający, o znacznym natężeniu, występujący niezależnie od okoliczności),
• ból pleców (jw.),
• duszności,
• kaszel,
• chrypa,
• krwioplucie,
• nawracające zapalenia płuc.

Jeżeli poszerzenie dotyczy obszaru łuku aorty lub aorty wstępującej, u chorego może wystąpić niedomykalność zastawki aortalnej, której mogą towarzyszyć symptomy charakterystyczne dla niewydolności serca – obniżona zdolność wysiłkowa, duszność wysiłkowa i obrzęki. Mogą też pojawić się symptomy zespołu żyły głównej górnej, czyli duszność, obrzęk i zaczerwienienie szyi twarzy, obrzęk rąk, problemy z połykaniem, zaburzenia widzenia, ból zlokalizowany w klatce piersiowej, poszerzenie żył szyjnych oraz żył powierzchniowych klatki piersiowej, a nawet śpiączka.

Tętniak aorty brzusznej objawy daje tylko w sytuacji, gdy dojdzie do znacznego poszerzenia. Najczęstsze symptomy to:

• ból w okolicy pępka, podbrzusza lub odcinka lędźwiowego,
• ból korzeniowy,
• ból brzucha po posiłku.

Tętniak aorty – pęknięcie tętniaka

Tętniak aorty może pęknąć, doprowadzając do stanu zagrażającego życiu. W takim przypadku, chory odczuwa silny ból (o charakterze rozrywającym) w brzuchu lub w klatce piersiowej. Zaobserwować można postępujące pogarszanie się stanu ogólnego, dochodzi do wystąpienia symptomów wstrząsu - pojawiają się tachykardia, dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego i do utraty przytomności.

Tętniak aorty – rozpoznanie

Tętniak aorty zazwyczaj diagnozowany jest przypadkowo, przy okazji diagnozowania innych dolegliwości. W rozpoznaniu tętniaka wykorzystuje się przede wszystkim badania obrazowe:

• RTG klatki piersiowej (obrazuje tętniaka aorty piersiowej),
• USG jamy brzusznej (obrazuje tętniaka aorty brzusznej),
• angio-TK z kontrastem (pozwala ocenić wielkość i zasięg tętniaka, jak i zależności między tętniakiem a okolicznymi narządami i tętnicami),
• angio-MR (wykonywane, gdy nie ma możliwości  przeprowadzenia badania angio-TK). 

Bezobjawowe tętniaki aorty piersiowej wymagają badań kontrolnych po 6 miesiącach od ich wykrycia. Jeżeli poszerzenie nie ulega zwiększeniu, kolejne badania są przeprowadzane co 12 miesięcy, jeżeli jednak dochodzi do jego zwiększenia – co 3–6 miesięcy. Tętniaki aorty brzusznej 2 lata, gdy średnica nie przekracza 40 mm, lub co 6–12 miesięcy, gdy ich średnica zamyka się w przedziale 40–54 mm. Większe zmiany stanowią wskazanie do skierowania chorego do ośrodka chirurgii naczyniowej.

Tętniak aorty – leczenie

Tętniak aorty podlega leczeniu farmakologicznemu lub chirurgicznemu. W pierwszym przypadku, chory przyjmuje beta-blokery. Leczenie operacyjne polega na wycięciu zmienionego chorobowo fragmentu aorty i zastąpieniu go protezą naczyniową. Mniej inwazyjna metoda przewiduje wewnątrznaczyniowe wszczepienie stentu stabilizującego ścianę aorty. Zabieg wykonywany jest przy użyciu specjalnego cewnika. Taki zabieg można przeprowadzić u osób z tętniakiem aorty piersiowej zstępującej. W przypadku osób z tętniakiem aorty brzusznej, stent wszczepia się tylko u chorych, u których nie można przeprowadzić operacji.