Testy na nietolerancje pokarmowe mają na celu zdiagnozowanie reakcji nadwrażliwości na składniki pokarmowe i określenie, jakiego są rodzaju.
Co to jest nietolerancja pokarmowa i jakie są jej objawy? Czym różni się od alergii pokarmowej?
Nietolerancja pokarmowa, czyli nadwrażliwość pokarmowa (FHS, food hypersensitivity), spotykana jest o wiele częściej niż alergia pokarmowa na jakąś substancję. Nie są to zaburzenia tożsame, choć bardzo często bywają mylone.
Nadwrażliwość na składniki pokarmowe wywołuje stany zapalne, które mogą przebiegać z udziałem mechanizmów immunologicznych, jednak w inaczej niż w alergii układ odpornościowy nie gra głównej roli w etiologii tego zaburzenia.
Nietolerancje pokarmowe można podzielić na trzy główne grupy:
- nietolerancje farmakologiczne – są spowodowane zawartością amin biogennych w żywności i najczęściej dotyczą tyraminy oraz histaminy,
- nietolerancje metaboliczne – wywołane są niedoborem enzymu, który rozkłada zawartą w danym pożywieniu substancję, np. laktazy, maltazy, sacharazy,
- nietolerancje niezidentyfikowane – nie da się jednoznacznie określić przyczyny nadwrażliwości na dany pokarm; podejrzewa się dodatki do żywności różnego pochodzenia.
Szkodliwe E-dodatki do żywności. Tym trują nas producenci. K...
Reakcja w wyniku nietolerancji pokarmowej pojawia się później niż objawy alergii pokarmowej, a jej symptomy często są mniej nasilone.
Objawy nietolerancji pokarmowej najczęściej dotyczą układu trawienia, choć mogą pojawiać się także w innych układach organizmu. Nie u każdej osoby nietolerancja na dany składnik pokarmowy będzie przejawiała się w taki sam sposób. Co więcej, u niektórych pacjentów nietolerancja pokarmowa pojawia się późno, nawet w podeszłym wieku.
Do charakterystycznych i często występujących objawów nietolerancji pokarmowej należą m.in.:
- bóle brzucha,
- wzdęcia i gazy,
- biegunki,
- zaparcia,
- stałe uczucie pełności,
- chroniczne zmęczenie i osłabienie,
- bóle mięśni i stawów,
- migreny,
- zmiany skórne,
- złe samopoczucie,
- wahania nastroju.
Po zauważeniu takich dolegliwości warto zgłosić się do lekarza, który zleci wykonanie odpowiednich testów na nietolerancje pokarmowe. Można się dzięki nim dowiedzieć, jakich pokarmów należy unikać – lub ograniczać ich spożycie.
Badania nietolerancji pokarmowych to różne procedury, które mają na celu dostarczenie jak najdokładniejszych informacji diagnostycznych. Większość z nich wykonuje się, analizując próbkę krwi pacjenta.
Bardzo często testem nietolerancji pokarmowej nazywany jest test, który w rzeczywistości wykrywa późno objawiającą się alergię pokarmową. To test obecności przeciwciał IgE (immunoglobulin E) we krwi. W rzeczywistości bada on reakcję alergiczną o podłożu immunologicznym.
Warto przeczytać też:
Badanie IgG w nietolerancji pokarmowej
Testy na nietolerancje pokarmowe mogą dostarczyć odpowiedzi na pytanie, jakie konkretnie pokarmy wywołują reakcję nadwrażliwości.
Gdy stężenie przeciwciał IgE rośnie, wzrasta także produkcja przeciwciał IgG. Są to pokarmowo-swoiste przeciwciała występujące surowicy krwi, czyli białka odpornościowe wytwarzane w organizmie po kontakcie z substancją zaklasyfikowaną jako obca i szkodliwa. Obecność przeciwciał IgG informuje o prawdopodobnym uszkodzeniu bariery jelitowej.
Nietypowe produkty trawienia przedostają się do krwi, gdzie atakują je komórki układu odpornościowego. Istnieją różne klasy przeciwciał IgG (oznaczone jako 1-4), odpowiadające rozmaitym składnikom pokarmowym, takim jak produkty mleczne, orzechy, ryby i owoce morza, warzywa i owoce itd. To pozwala zorientować się, jakiego typu pokarmy wywołały nietolerancję. Często nietolerancja pokarmowa dotyczy powiązanych ze sobą, podobnych produktów. Jeśli wystąpiła nietolerancja na mleko, z dużym prawdopodobieństwem podobna reakcja pojawi się po spożyciu jogurtu lub sera.
Badanie nietolerancji pokarmowej oparte na pomiarze pokarmowo-swoistych przeciwciał IgG w surowicy znajdują zastosowanie jedynie w przebiegu nietolerancji zależnej od IgG. Polegają na laboratoryjnym badaniu pobranej od pacjenta próbki krwi. Wynik może mieć charakter przesiewowy lub dokładny, w zależności od zastosowanego testu.
Obecność przeciwciał IgG można analizować także podczas laboratoryjnego badania próbki kału.
Istnieją całe pakiety badań dedykowanych pacjentom, u których nie występują objawy alergii pokarmowej, ale pewne grupy pokarmów są przez nich wyraźnie gorzej tolerowane.
Laboratoryjne badanie nietolerancji pokarmowej z krwi obejmują od 40 do ponad 200 składników pokarmowych, które mogą wywoływać reakcje nietolerancji. Czas oczekiwania na wynik wynosi około 10-14 dni. Z wynikiem należy udać się do lekarza, który skierował pacjenta na badanie – najczęściej alergologa, który następnie zleci wizytę u dietetyka w celu dobrania odpowiedniej diety eliminacyjnej lub rotacyjnej.
Badania nie są z finansowane przez NFZ z wyjątkiem tych na celiakię (nietolerancję glutenu) i niektórych testów alergicznych wykrywających przeciwciała IgE. Prywatnie wykonane testy na przeciwciała IgG mogą kosztować nawet powyżej tysiąca złotych w przypadku wyboru pakietu obejmującego 280 składników.
Dieta bezglutenowa – produkty bezpieczne dla osób z celiakią...
Domowy test na nietolerancję pokarmową z krwi
Badanie na nietolerancje pokarmowe można przeprowadzić samodzielnie. W tym celu należy kupić w aptece specjalny zestaw do pobrań oraz pobrać kroplę krwi z palca. Wynik jest gotowy do odczytu po upływie niecałej godziny.
Testy do samodzielnego wykonania pozwalają wykrywać nietolerancję na najpopularniejsze produkty spożywcze – zwykle nie jest to więcej niż 40-50 produktów. Mają dość wysoką cenę: rzadko kosztują mniej niż 300-400 złotych. Ich wynik stanowi godną uwagi informację o charakterze przesiewowym – zawsze wymaga jednak konsultacji z lekarzem i przeprowadzenia dalszych testów. między innymi próby eliminacyjnej.
Próba eliminacyjna i dieta eliminacyjna w nietolerancji pokarmowej
Próby eliminacyjne należą do grupy badań na nietolerancje pokarmowe. Polegają one na całkowitym usunięciu z diety pacjenta tego składnika spożywczego, który przypuszczalnie odpowiada za reakcję nietolerancji. Następnie obserwuje się, czy objawy ustąpiły. Jeśli nie, lekarz zaleca ponowne włączenie testowanego składnika do jadłospisu i wyeliminowanie kolejnego. To dość czasochłonna, ale zazwyczaj bezpieczna metoda, która pozwala wartościowo uzupełnić badanie nietolerancji pokarmowej z krwi.
Test eliminacyjny wymaga od pacjenta wysokiej samodyscypliny. Nawet jednorazowe spożycie niedozwolonego pokarmu może spowodować zakłócenie wyniku. Trudności nastręcza fakt, że najpierw trzeba wytypować grupę pokarmów, które potencjalnie mogłaby odpowiadać za złe samopoczucie pacjenta. U osób stosujących różnorodną dietę może to stanowić pewien problem. Nietolerancja może dotyczyć popularnych pokarmów, takich jak mleko czy jaja, ale też mniej oczywistych (np. niektóre warzywa lub owoce).
Czym zastąpić jajko w potrawach? Oto najlepsze zamienniki ja...
Dieta eliminacyjna jest też najważniejszym sposobem leczenia nietolerancji pokarmowych. Składniki, które odpowiadają za powstawanie objawów, wymagają całkowitego usunięcia z jadłospisu. Jeśli jest ich zbyt dużo, by móc utrzymać różnorodną, pełnowartościową dietę, stosuje się dietę rotacyjną – naprzemienne włączanie i wyłączanie konkretnych grup produktów z diety. Taka terapia powinna jednak przebiegać pod okiem doświadczonego dietetyka nie tylko dlatego, że menu eliminacyjne czy rotacyjne trudno jest zbilansować, ale m.in. również z tego powodu, że określenie produktów zaliczanych do eliminowanych grup wymaga specjalistycznej wiedzy.
Nieleczone nietolerancje pokarmowe wiążą się nie tylko z obniżeniem jakości życia, ale też z wieloma groźnymi dla zdrowia powikłaniami, nawet takimi jak uszkodzenia narządów. Pacjenci z dobrze dobraną dietą odczuwają wyraźną ulgę, a dokuczliwe objawy nietolerancji zmniejszają się lub całkowicie znikają.
Przeczytaj również:
ZOBACZ: Jakie są najczęstsze choroby jelit i jakie objawy towarzyszą celiakii, chorobie Leśniowskiego-Crohna czy zespołowi jelita drażliwego? Eksperci: dr n. med. Małgorzata Sładek, gastroenterolog i lek. med. Jadwiga Gniady, gastrolog
