Skaza białkowa – przyczyny i leczenie. Jakie są objawy skazy białkowej u niemowląt, a jakie u osób dorosłych?

Skaza białkowa to alergia pokarmowa na białka znajdujące się w mleku krowim i jego przetworach, rzadziej również w jajkach i innych produktach białkowych.

Skaza białkowa jest przewlekłą chorobą zapalną, która najczęściej rozwija się u niemowląt i małych dzieci. Jak pokazują wyniki badań duńskich, alergia na mleko krowie dotyczy ponad 2 procent dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia. Większość dzieci wyrasta z niej około 2. lub 3. roku życia.

Może się jednak zdarzyć, że alergia na poszczególne produkty pozostaje na całe życie. Pacjenci cierpiący na skazę białkową zwykle nie wymagają leczenia farmakologicznego. Najważniejsze jest przestrzeganie odpowiednio skomponowanej diety oraz właściwa pielęgnacja skóry.

Skaza białkowa z reguły daje o sobie znać już w pierwszych miesiącach życia dziecka. Początkowo zmiany uwidaczniają się przede wszystkim na twarzy – policzki dziecka stają się błyszczące i mocno zaczerwienione.

W niektórych przypadkach widoczny jest też tzw. efekt naderwanego ucha. Skóra malucha pęka wówczas w okolicach małżowin usznych. Następnie zmiany skórne mogą pojawiać się na innych częściach ciała, a ich umiejscowienie zależy w głównej mierze od zaawansowania choroby i wieku dziecka.

Wygląd pojawiających się zmian skórnych jest kwestią indywidualną. Czasem mają one postać małych łuszczących się płatów skóry, w innych przypadkach natomiast są to drobne czerwone krostki. U wszystkich jednak występuje świąd skóry, która dodatkowo pęka i tym samym jest narażona na zakażenia grzybicze i bakteryjne.

U części małych pacjentów skaza białkowa objawia się również problemami trawiennymi, takimi jak:

• wzdęcia,
• zaparcia,
• wymioty,
• kolki,
• ulewanie,
• infekcje układu pokarmowego.

Z badań wynika, że u 50-80 proc. dzieci ze skazą białkową występują symptomy gastryczne, u 20-40 proc. pojawiają się zmiany skórne, natomiast reakcja ze strony układu oddechowego pojawia się u 4-25 proc. małych pacjentów.

Skaza białkowa jest chorobą o podłożu genetycznym. Według badań prawdopodobieństwo wystąpienia u dziecka skazy białkowej jest wysokie w sytuacji, gdy oboje lub jedno z rodziców cierpiało na nią w dzieciństwie lub jest alergikiem.

Wystąpienie skazy białkowej wiąże się bezpośrednio ze zbyt wczesnym wprowadzeniem do diety dziecka krowiego mleka (lub zawartością jego białek w mleku spożywającej go matki).

Skaza białkowa jest alergią na określone produkty spożywcze. Jednym z najistotniejszych elementów jej leczenia jest zatem dieta eliminacyjna. Polega ona na usunięciu z jadłospisu dziecka wszystkich tych produktów wywołujących reakcję alergiczną.

Gdy skaza białkowa objawia się zmianami skórnymi, jej leczenie polega na specjalistycznej pielęgnacji skóry. Polecane są zwłaszcza emolienty, które pokrywają skórę ochronną warstwą. Dzięki temu pomagają przywrócić nawilżenie skóry i odbudować uszkodzoną barierę lipidową. Łagodzą przy tym świąd i podrażnienia.

W przypadku zaawansowanych zmian skórnych w skazie białkowej przepisywane są maści zawierające kortykosteroidy, które działają przeciwalergicznie i przeciwzapalnie.

Należy również zwrócić uwagę na wszelkie czynniki, które mogą mieć wpływ na kondycję skóry. Podrażnienie zmienionej chorobowo skóry może powodować chlorowana woda, ubrania wykonane z szorstkich materiałów, kosmetyki o niewłaściwym składzie, czy nawet pot czy stres.

Skaza białkowa objawia się między innymi uciążliwym świądem i suchością skóry, z którymi można poradzić sobie poprzez kąpiel. Stosuje się w nich kosmetyki z wyciągiem owsa, specjalne płyny nawilżające, a także ciekłą parafinę. Po bardzo delikatnym osuszeniu skóry dziecka należy ją posmarować kremem albo balsamem emolientowym. Należy także nałożyć maść na miejsca z zaawansowanymi zmianami skórnymi, jeśli takie się pojawiają.

Drapanie zmienionej chorobowo skóry może zaostrzyć stan zapalny, dlatego w miarę możliwości trzeba pilnować, aby maluch tego nie robił. Świąd mogą załagodzić zimne okłady z gazy lub maści zalecone przez lekarza. Niezwykle ważne jest także ubieranie dziecka w przewiewne ubranka z bawełny, które nie drażnią skóry.

Skaza białkowa to alergia pokarmowa, dlatego konieczne jest wyeliminowanie z diety dziecka wszelkich alergenów, które wywołują objawy tego schorzenia.

Za ok. 90 procent reakcji alergicznych na białko odpowiadają produkty takie jak:

• mleko i jego przetwory, m.in. sery, jogurty, kefir, maślanka, śmietana, masło i niektóre margaryny i produkty wysokoprzetworzone,
• jaja,
• orzechy ziemne,
• orzechy z drzew,
• ryby,
• soja,
• pszenica i inne zboża glutenowe,
• skorupiaki.

Najlepiej, by maluch przez jak najdłuższy czas żywił się mlekiem matki, ponieważ rzadko zdarza się, by było ono czynnikiem wywołującym objawy alergii. Mama musi jedynie pamiętać o unikaniu produktów, które odpowiadają za reakcje alergiczne u malucha. Natomiast w sytuacji, kiedy kobieta nie może karmić piersią, najlepszą alternatywą dla naturalnego pokarmu jest hipoalergiczne mleko zastępcze.

Skaza białkowa pojawiająca się w dzieciństwie zanika zazwyczaj w wieku 2-3 lat. U niektórych osób utrzymuje się jednak przez całe życie i przybiera różne postaci. Dzieje się tak w przypadku pacjentów o zwiększonej reaktywności układu immunologicznego, którzy cierpią również na inne alergie lub mają uczulone osoby w rodzinie.

W ciągu kolejnych lat życia nietolerancja może dotyczyć różnych rodzajów białek, co obserwuje się u ok. 75 proc. pacjentów (jest to tzw. polisensytyzacja lub uczulenie wieloważne).

Podobnie jak w przypadku dzieci leczenie skazy białkowej u osób dorosłych również opiera na stosowaniu diety eliminacyjnej oraz pielęgnacji skóry i występujących w jej obrębie zmian chorobowych.

Skaza białkowa jest alergią pokarmową, w której za głównego winowajcę pojawiających się objawów uznaje się białka – głównie zawarte w mleku krowim, ale także w jajkach i innych produktach.

Schorzenie to jest często mylone z nietolerancją laktozy, która wynika z braku dostatecznej ilości enzymu rozkładającego laktozę (laktazy) i wywołuje jedynie objawy gastryczne, takie jak wzdęcia, gazy, mdłości, bóle brzucha, kolki i biegunki.

ZOBACZ: Zdrowy dom dla osoby z uczuleniem. Ekspert: dr n. med. Piotr Dąbrowiecki, alergolog