Na co pomaga pozytywne myślenie? Korzystają nie tylko umysł, ale też zdrowie. Sprawdź, czy bliżej ci do optymisty czy pesymisty

Według Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) z grudnia 2022 r. aż 3 na 4 Polaków deklaruje zadowolenie z życia (75 proc.). Poziom ogólnego zadowolenia z życia obniżył się jednak o jeden punkt procentowy w porównaniu z poprzednią edycją badania, o 3 pkt proc. w stosunku do 2020 r. i aż o 8 pkt proc. wobec wskaźnika z 2019 roku. Jak pokazują statystyki, w 2022 r. mężczyźni byli częściej zadowoleni ze swojego życia niż kobiety.

Warto podkreślić, że do grona osób deklarujących optymizm zaliczają się przede wszystkim osoby w wieku 25-44 lata, z większych aglomeracji miejskich i z wykształceniem wyższym. Niepokój wzbudza fakt, że najniższą satysfakcję życiową deklarowały osoby w wieku 18-24 lata. Ponadto poczucie zadowolenia ze swojego życia dla wielu Polaków nierozerwalnie związane jest ze statusem materialnym, a także z deklarowaną wiarą.

Wyniki badań odzwierciedlają dwie skrajne postawy wobec rzeczywistości. Optymiści pozytywnie patrzą w przyszłość, wierzą we własne możliwości i potrafią cieszyć się z sukcesów innych. Natomiast pesymiści to osoby, które mają negatywny stosunek do świata, a ich egzystencji towarzyszy nieustanny lęk związany z tworzeniem czarnych scenariuszy na temat przyszłych zdarzeń.

Optymista jest osobą, która postrzega otaczającą rzeczywistość jako sumę pewnych pozytywnych wydarzeń i okoliczności. W prywatnym bilansie dobre zdarzenia przeważają nad tymi złymi zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym.

Optymista charakteryzuje się:

• wiarą w to, że ma decydujący wpływ na swoje życie,
• niedopuszczeniem do siebie czarnych scenariuszy,
• radosną postawą wobec innych,
• przekonaniem o własnych możliwościach,
• umiejętnością radzenia sobie z przeciwnościami losu,
• gotowością przyjęcia nawet częściowych rozwiązań,
• akceptacją siebie, innych i otaczającego świata,
• brakiem zawiści wobec innych,
• cieszeniem się z sukcesów innych ludzi,
• chęcią dzielenia się miłością i radością,
• umiejętnością czerpania radości z życia.

Optymizm jest poglądem filozoficznym, a zarazem jednostkową postawą wobec świata, charakteryzującą się pozytywnym nastawieniem do rzeczywistości. Oficjalnie, po raz pierwszy termin ten został użyty w XVII w., jednakże prawdziwe znaczenie zyskał dopiero w 1872 r., kiedy to Francuska Akademia Nauk zarówno optymizmowi, jak i pesymizmowi nadała kategorię pojęć naukowych. Co ważne, postawy te znamy dzięki dwóm wybitnym filozofom – Gottfriedowi Leibnitzowi i Arturowi Schopenhauerowi. Optymizm najczęściej definiowany jest jako postawa poznawczo-praktyczna.

Warto podkreślić, że optymizm nie jest podstawą, która pojawia się bez przyczyny. Zwykle rodzi się w człowieku pod wpływem wychowania, a także kontaktu z rodzicami i najbliższym otoczeniem (rówieśnikami i nauczycielami). Stanowi rezultat wpojonego przeświadczenia o istnieniu wyraźnego związku pomiędzy wiarą w siebie i we własne możliwości a osiąganiem sukcesów (zarówno na polu zawodowym, jak i prywatnym). Co ważne, optymizm dziecka zwykle jest rezultatem naśladowania postawy rodziców wobec rzeczywistości.

Wyróżnia się kilka podstawowych typów optymizmu, w tym:

• optymizm sprawczy, który charakteryzuje się wiarą w istnienie silnej zależności pomiędzy myślami i staraniami człowieka a osiąganiem wyznaczonych sobie celów,
• optymizm esencjonalny, który charakteryzuje się przekonaniem, że świat skonstruowany jest w ten sposób, by sprzyjać jednostce (bez względu na jej działania),
• optymizm dyspozycyjny, który charakteryzuje się założeniem, że w przyszłości dobre zjawiska będą dominować nad tymi złymi,
• optymizm realistyczny, który charakteryzuje się pozytywną postawą wobec świata i jednoczesną świadomością na temat własnych ograniczeń,
• optymizm nierealistyczny, który charakteryzuje się istnieniem wyraźniej rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami wobec świata a prawdopodobieństwem ich zrealizowania,
• optymizm porównawczy, który charakteryzuje się dostrzeganiem silnej zależności pomiędzy oczekiwaniami wobec przyszłości poszczególnych jednostek,
• optymizm sytuacyjny, który ujawnia się wyłącznie w określonym przypadku i zwykle ma charakter tymczasowy (może dotyczyć ważnego wydarzenia, np. ślubu),
• optymizm strategiczny, który stanowi postawę wobec świata, charakteryzującą się pozytywnym nastawieniem wobec rzeczywistości, ale uwarunkowaną poczuciem kontroli.

Według badań przeprowadzonych przez Tali Sharot i Elizabeth Phelps z New York University, optymistyczne myślenie o przyszłości związane jest z komunikacją kory czołowej z obszarami podkorowymi, zlokalizowanymi w głębi mózgu. Badaczki doszły do takiego wniosku m.in. dzięki obserwacji mózgu przy wykonywaniu rezonansu magnetycznego.

Podczas tego badania poproszono grupę ochotników o wyobrażenie sobie różnych zdarzeń z przyszłości – zarówno pozytywnych, np. udanej randki, jak i negatywnych, np. kradzieży portfela. Okazało się, że mózgi osób w badanej grupie wykazywały znacznie większą aktywność przy wyobrażaniu sobie pozytywnych zdarzeń. Szczególnie aktywne były dwa obszary mózgu: jądra ciała migdałowatego i niewielkie struktury ulokowane w głębi mózgu, które odpowiedzialne są m.in. za odbieranie i przetwarzanie różnych emocji i informacji.

Według profesor neuronauki poznawczej Tali Sharot ludzki mózg posiada osobliwy mechanizm neuronalny, który warunkuje pozytywne odbieranie rzeczywistości. Dowodem na to może być sytuacja, w której człowiek zmuszony jest wybierać pomiędzy dwiema bardzo atrakcyjnymi ofertami pracy. Mimo że początkowo postrzega je jako równe intratne, to gdy na którąś z nich się zdecyduje, automatycznie wydaje mu się ona znacznie atrakcyjniejsza.

Według amerykańskiego psychologa Martina Seligmana optymizm w wieloraki sposób wpływa na zdrowie człowieka:

1. Lepsze funkcjonowanie układu odpornościowego
   Istnieją badania udowadniające, że optymizm pozytywnie wpływa na funkcjonowanie systemu immunologicznego, a pesymizm – negatywnie. Gdy jesteśmy negatywnie usposobieni wobec świata, zazwyczaj w naszym życiu dominują negatywne emocje, które skutkują obniżeniem poziomu katecholamin i endorfin. Przekłada się to na osłabienie układu odpornościowego i większą podatność na infekcje.
2. Stosowanie profilaktyki przeciw chorobowej
   Jak wykazują badania przeprowadzone m.in. przez Mirosława Kowalskiego, optymiści znacznie chętniej stosują działania, których celem jest zapobieganie różnym chorobom. Związane jest to z tym, że osoby, które są pozytywnie nastawione do rzeczywistości, wierzą w to, że mają wpływ na swoje życie i chętniej podejmują różne działania sprzyjające utrzymaniu dobrego stanu zdrowia.
3. Mniejsze ryzyko wystąpienia chorób
   Według badań pesymiści znacznie częściej niż optymiści zapadają na różnego rodzaju choroby, co prawdopodobnie związane jest z negatywnym nastawieniem, a co za tym idzie – aktywnością hormonalną.
4. Niwelowanie negatywnych skutków stresu
   Stres jest jednym z podstawowych czynników rozwoju wielu chorób, w tym m.in. chorób układu krwionośnego. Jak wykazały badania, optymiści rzadziej zapadają na te choroby, ponieważ znacznie lepiej radzą sobie ze stresem. Dodatkowo optymiści mają znacznie niższy poziom kortyzolu (hormonu stresu).

Optymizm jest postawą wobec świata, która pomaga nie tylko w profilaktyce przeciw chorobowej, ale również w leczeniu istniejących schorzeń. Jak wykazują badania, optymiści znacznie lepiej przechodzą rekonwalescencję, a co więcej – znacznie częściej niż pesymiści przestrzegają zaleceń lekarza.

Pesymizm, podobnie jak optymizm, jest postawą wobec świata, która swoje korzenie ma w dzieciństwie i modelu wychowania. Przy czym wpływ na pesymizm mogą mieć także różne traumatyczne wydarzenia z przeszłości. Główną cechą charakteryzującą pesymistów jest dostrzeganie wyłącznie ujemnych stron rzeczywistości i czekanie na nieuchronną katastrofę. Wiąże się to nierozerwalnie z nieustannym poczuciem lęku, niepewnością w relacjach interpersonalnych, a także brakiem wiary we własne możliwości.

Cechy charakteryzujące pesymistę to:

• bierność,
• skłonność do izolacji,
• niepewność w relacjach interpersonalnych,
• brak wiary we własne możliwości (niska samoocena),
• brak asertywności,
• tworzenie czarnych scenariuszy,
• podwyższony poziom lęku.

Pesymizm psychologiczny ma destrukcyjny wpływ na zdrowie – odbija się negatywnie na funkcjonowaniu organizmu. Dotyczy to w głównej mierze układu odpornościowego i większej podatności na działanie szkodliwych drobnoustrojów. Co więcej, pesymistyczne nastawienie do życia wiąże się z odczuwaniem ciągłego lęku i niepokoju, co skutkuje podwyższonym poziomem kortyzolu (hormonu stresu).

Z kolei wysoki poziom tego hormonu może przyczyniać się do problemów z funkcjonowaniem układu krwionośnego i pokarmowego. Istnieją badania potwierdzające, że pesymiści znacznie częściej niż optymiści zmagają się z arytmią (zaburzeniami rytmu serca), a także z takimi chorobami jak np. zespół jelita drażliwego.

Radykalny pesymizm jest zazwyczaj autodestrukcyjny i prowadzi do stopniowego wyniszczenia psychicznego. Przy czym, jak podkreślają psychologowie, umiarkowani pesymiści cechują się mniejszą podatnością na depresję, co związane jest m.in. z tym że spodziewając się najgorszego, znacznie lepiej radzą sobie z traumatycznymi przeżyciami aniżeli optymiści.

Pesymizm zwykle rozwija się już w dzieciństwie pod wpływem pesymizmu rodziców i osób z najbliższego otoczenia dziecka. Może się do niego przyczyniać m.in.:

• nadmierny perfekcjonizm, który przejawia się zbyt wysokimi wymaganiami względem siebie i dziecka (wiąże się z nim również ambicja, która charakteryzuje się dążeniem do bycia najlepszym w każdej dziedzinie życia),
• brak zaufania i wiary w innych, co może szczególnie skutkować niską samooceną, nadmiernym krytycyzmem, a także poczuciem beznadziejności,
• traumatyczne przeżycia, którymi mogą być m.in. śmierć osoby bliskiej (rodzica, dziecka czy też męża/żony).