Nie tylko leki i rozmowa, ale i natura! Psychiatrzy zalecają pacjentom ekoterapię

Autorami tego nowatorskiego badania są: prof. Sławomir Murawiec – psychiatra i psychoterapeuta, prof. Piotr Tryjanowski – ornitolog z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, dr Katarzyna Simonienko – psychiatra z Białegostoku i autorka książki „Nerwy w las”, oraz prof. Agata Szulc, kierownik Kliniki Psychiatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Jak przekazał PAP prof. Murawiec, celem badania było poznanie podejścia polskich psychiatrów do terapii i interwencji opartych na kontakcie z naturą.

– Tekst ma szacowne grono autorów i jest nowatorski, nikt tego w Polsce dotychczas nie badał – zaznaczył.

Podczas trzech konferencji psychiatrycznych, które odbyły się w pierwszym kwartale 2025 roku w Warszawie, Wrocławiu i Białowieży, przeprowadzono ankietę wśród 193 psychiatrów – tylu uczestników wypełniło i odesłało kwestionariusz. Wyniki pokazały, że ponad dwie trzecie specjalistów (63,2 proc.) w Polsce często lub bardzo często zaleca swoim pacjentom kontakt z naturą. Jedynie co dziesiąty psychiatra (9,3 proc.) przyznał, że nigdy nie rekomenduje tego rodzaju aktywności.

Najczęściej wskazywaną formą kontaktu z przyrodą były spacery w naturalnym otoczeniu – zalecało je 88,5 proc. ankietowanych. Na drugim miejscu znalazły się wyjazdy w celu przebywania wśród natury (60,7 proc.). Kąpiele leśne, znane z japońskiej tradycji shinrin-yoku, rekomendowało 23 proc. psychiatrów, natomiast inne formy terapii leśnej – 15,1 proc. respondentów.

Większość ankietowanych psychiatrów uznała, że kontakt z naturą korzystnie wpływa na zdrowie psychiczne zarówno osób z zaburzeniami, jak i tych, które ich nie doświadczają – takiego zdania było 60,1 proc. respondentów. Blisko połowa badanych (47,2 proc.) przyznała, że tego typu interwencje mogą poprawiać samopoczucie również samych lekarzy.

Zdaniem 37,5 proc. psychiatrów kontakt z przyrodą ma działanie profilaktyczne wobec zaburzeń psychicznych, jednak zdecydowana większość – 72,4 proc. – uważa, że może on stanowić skuteczne wsparcie w terapii osób już zmagających się z problemami psychicznymi.

Z analizy wyników wynika także, że płeć i doświadczenie zawodowe wpływają na podejście do ekoterapii. Kobiety częściej niż mężczyźni deklarowały, że bardzo często zalecają pacjentom kontakt z naturą, natomiast mężczyźni częściej ograniczali się do sporadycznych rekomendacji. Również staż pracy miał znaczenie – psychiatrzy z ponad dziesięcioletnim doświadczeniem częściej włączali ekoterapię do swoich zaleceń, podczas gdy osoby pracujące krócej niż pięć lat częściej przyznawały, że nie zalecają takiego kontaktu w ogóle. Tendencję tę częściej obserwowano również wśród lekarzy pracujących w prywatnych gabinetach i ośrodkach.

Badani psychiatrzy podkreślali, że nie mają trudności z dostępem do informacji naukowych na temat ekoterapii. Wiedzę na ten temat czerpią głównie z publikacji naukowych i konferencji specjalistycznych. Z doniesieniami dotyczącymi wpływu natury na zdrowie psychiczne zetknęło się 62,7 proc. uczestników badania, a 37,3 proc. z nich regularnie zapoznaje się z takimi informacjami – dość często, często lub bardzo często.

Autorzy badania podkreślają, że kontakt z naturą oraz odpowiednio zaplanowane interwencje oparte na obcowaniu ze środowiskiem naturalnym mogą pozytywnie wpływać na różne aspekty zdrowia psychicznego. Swoje wnioski opierają na licznych badaniach eksperymentalnych, które potwierdzają te zależności.

– Opublikowane przeglądy badań wskazują na korzystny wpływ kontaktu ze środowiskiem naturalnym na poprawę funkcji poznawczych, aktywności mózgu, ciśnienia krwi, zdrowia psychicznego, aktywności fizycznej oraz jakości snu – twierdzą.

Metaanaliza przeprowadzona na podstawie randomizowanych badań kontrolowanych wykazała, że interwencje oparte na kontakcie z naturą są skuteczne w poprawie nastroju depresyjnego, redukcji lęku, poprawie pozytywnego afektu i redukcji negatywnego.

– Interwencje oparte na naturze, w szczególności ogrodnictwo, ćwiczenia na świeżym powietrzu oraz terapia oparta na kontakcie z naturą, są skuteczne w poprawie zdrowia psychicznego u dorosłych, w tym również u osób z istniejącymi wcześniej problemami psychicznymi – przekonują specjaliści.

W 2024 r. ważnym wydarzeniem w polskiej psychiatrii było opublikowanie monografii „Ekopsychiatria”. Przedstawia ona wszechstronnie wpływ kontaktu z naturą na różne aspekty zdrowia psychicznego. (PAP)

Zbigniew Wojtasiński

zbw/ zan/