Spis treści
Starzec mylnie uznawany za leczniczy
Starzec jakubek (Jacobaea vulgaris lub Senecio jacobaea) to roślina z rodziny astrowatych. Jego nazwa nawiązywała do okresu jego pełnego kwitnienia i wskazywała na dzień 25 lipca, czyli dzień św. Jakuba Apostoła. Oficjalnie uznaje się, że kwitnie on od czerwca do sierpnia. Jednak obecnie jego wegetacja jest znacznie przyspieszona z powodu zmian klimatycznych.
W Polsce starzec jakubek występuje pospolicie i rośnie niemal wszędzie: na łąkach, polach, w parkach, rowach. Ma długie łodygi o wysokości nawet 120 cm nagie lub wełnisto owłosione. Młode listki również są owłosione, dolne mają kształt lirowaty, a górne są pierzastodzielne. Ziele ma piękne żółte kwiaty, które tworzą zebrane w podbaldachy koszyczki. Przez to starca można pomylić z innymi ziołami, bo z wyglądu może przypominać np. dziurawiec.
W dawnej medycynie ludowej starzec jakubek, jak i inne rodzaje starców, takie jak starzec zwyczajny (Senecio vulgaris) czy starzec szerokolistny (Senecio plathyphyllus), uznawane były za rośliny lecznicze i stosowane na różne dolegliwości, a głównie przy chorobach wątroby i nadciśnieniu. Stosowano go rozkurczowo przy silnych kolkach, skurczach jelit i bólach miesiączkowych oraz nadmiernych krwawieniach, jako środek moczopędny i pobudzający czynności wątroby, a także obniżający ciśnienie krwi. Jeszcze w latach 80 XX w. sporządzano z niego nalewki i napary.
Czy starzec jakubek jest trujący?
W tradycyjnej medycynie naturalnej ziele jakubka było polecane przy chorobach wątroby, a zewnętrznie w leczeniu nowotworów, wyprysków i trudno gojących się ran. Paradoksalnie w badaniach prowadzonych na początku XX w. okazało się, że starzec zawiera toksyczne alkaloidy pirolizydynowe, które uszkadzają wątrobę oraz prowadzą do rozwoju raka. Wszelkie preparaty na bazie rośliny, a także surowe lub suszone ziele jest hepatotoksyczne, mutagenne i kancerogenne.
– Działanie hepatotoksyczne Senecio zostało zgłoszone naukowo już w 1920 r., w latach 50. ustalono przemiany alkaloidów pirolizydynowych i powstawanie toksycznych metabolitów – informuje dr Henryk Różański.
Alkaloidy pirolizydynowe występują także w innych ziołach uznawanych za lecznicze takich jak żywokost, lepiężnik, podbiał, żmijowiec, ogórecznik, farbownik. Jednak w tych roślinach są to jedynie śladowe ilości, podczas gdy starzec może zawierać ich nawet ponad 1 proc. Spożycie większej ilości lub długotrwałe przyjmowanie nawet małych dawek wywołuje objawy zatrucia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe i prowadzi do marskości wątroby, a nawet śmierci.
Jest on niebezpieczny również dla zwierząt. W stanie surowym na pastwiskach zwykle go omijają ze względu na jego gorzki smak. Jednak wysuszone ziele w sianie może zostać zjedzone, a najbardziej na zatrucie nim narażone są krowy, konie, świnie i króliki. Już niewielka dawka starca jakubka może zabić kota lub psa, dlatego uważaj podczas spacerów i omijaj go z daleka. Nie sporządzaj i nie spożywaj również naparów czy nalewek ze starca jakubka, jeśli nie masz wystarczającej wiedzy i doświadczenia w rozpoznawaniu i stosowaniu ziół oraz preparatów naturalnych.
Źródło: Starzec – Senecio w dawnej medycynie Medycyna dawna i współczesna
