Grzybica skóry – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie. Jak zapobiec grzybicy? Czy grzybica jest zaraźliwa?

Grzybice skóry to dermatologiczne choroby zakaźne. Są szeroko rozpowszechnione w społeczeństwie, ponieważ łatwo je nabyć i mają tendencję do nawracania po wyleczeniu. Wywołują je zakażenia grzybami chorobotwórczymi, które są szeroko rozpowszechnione w otaczającym nas środowisku, podobnie jak bakterie. Znajdują się na ziemi, różnorodnych przedmiotach codziennego użytku i są zawieszone w powietrzu, którym oddychamy. Szczególnie lubiane są przez nie ciepłe i wilgotne miejsca.

Zobacz też: Ten grzyb jest przenoszony drogą płciową i nie reaguje na leczenie

Za rozwój grzybicy skóry odpowiedzialne są przeważnie dermatofity, rzadziej grzyby drożdżopodobne. Bardzo sporadycznie czynnikiem sprawczym są pleśnie. Choroby wywoływane przez dermatofity nazywane są dermatofidozami, grzybicami właściwymi lub określane terminem „tinea” z łacińską nazwą części ciała, na której się rozwijają np. tinea pedum (grzybica stóp). Dotyczą przede wszystkim zewnętrznych powierzchni ciała: stóp, pachwin, czy skóry głowy. Drożdżyce to choroby wywoływane przez grzyby drożdżopodobne. Rozwijają się na wilgotnych błonach śluzowych np. pochwie, jamie ustnej czy kącikach ust.

O grzybicę skóry niestety nie trzeba się bardzo starać. Łatwo zarazić się nią, jeśli często korzystamy z basenu, sauny, siłowni czy prysznica w tego typu miejscach i chodzimy tam boso. Grzybicę skóry można nabyć, korzystając przedmiotów należących do osoby zmagającej się z tym problemem. Gdy jeden z domowników zachoruje, bez problemu może przekazać grzybicę innym, ponieważ ta choroba jest zakaźna. Wystarczy korzystać z tych samych ręczników do ciała, dywanika łazienkowego, czy grzebienia.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko grzybicy skóry jest niewystarczająca higiena osobista zwłaszcza po wysiłku fizycznym i w ciepłe letnie dni, a także skłonność do nadmiernego pocenia się. Sprzymierzeńcem jest noszenie ubrań z nieprzewiewnych, syntetycznych tkanin (np. poliestru), niebawełnianych skarpetek oraz nieskórzanych butów, w których stopy szybko wilgotnieją. Z grzybicą skóry częściej zmagają się osoby:

• z chorobami obniżającymi odporność organizmu np. cukrzycą, niedoczynnością tarczycy, nowotworami,
• zażywające leki hormonalne np. doustną antykoncepcję lub zastępczą terapię estrogenową w okresie klimakterium,
• seniorzy, ponieważ w miarę starzenia się organizmu, układ odpornościowy naturalnie ulega osłabianiu,
• po kuracji antybiotykami,
• sportowcy: biegacze, zawodnicy sportów kontaktowych np. judo, zapasy, karate,
• wykonujące pracujące w mundurze np. żołnierze, policjanci.

Grzybicę skóry stosunkowo łatwo zdiagnozować samodzielnie. W wyniku zakażenia na pojawiają się okrągłe lub owalne, zarumienione zmiany o intensywniejszym zabarwieniu na brzegach. Typowym dla grzybicy skóry jest tworzenie się pęcherzy, które w miarę czasu pękają, a z nich wydziela się ropna treść o nieprzyjemnym zapachu. Skóra piecze, swędzi, łuszczy się, pojawiają się strupy i blizny. Objawy grzybicy skóry nie są zawsze takie same, a zależą od umiejscowienia zmian.

Grzybica stóp tzw. „stopa atlety” zdarza się najczęściej, a wywołują ją dermatofity. Wyróżnia się grzybicę:

• międzypalcową,
• potnicową,
• łuszczycową tzw. „mokasynową”.

Grzybica międzypalcowa rozwija się przeważnie w przestrzeniach między trzecim a czwartym palcem, a następnie zajmuje pozostałe. Jej objawy to zaczerwienienie i świąd, nadmierne wysychanie, pękanie i łuszczenie się skóry oraz jej białe zabarwienie. Odmiana potnicowa rozwija się w obrębie śródstopia. Skóra jest zaczerwieniona, pojawiają się liczne pęcherzyki wypełnione płynem, które pękają z uwolnieniem ropnej treści. Grzybica łuszczycowa zajmuje całe podeszwy i boczne części stóp. Skóra jest zaogniona, swędzi, rogowacieje i się złuszcza. Bardzo często choroba przenosi się na paznokcie.

Grzybica owłosionej skóry głowy (np. łupież pstry) jest równie powszechna i może przybrać postać:

• drobnoziarnikową,
• strzygającą,
• woszczynową.

Grzybica drobnoziarnikowa objawia się stanem zapalnym i równo połamanymi włosami tuż nad powierzchnią skóry, które otoczone są biało-szarą pochewką. Postać strzygająca charakteryzuje się złuszczającymi ogniskami z nierówno ułamanymi włosami. W jej przebiegu mogą pojawić się guzki zapalne i liczne ropne krostki, które po pęknięciu uwalniają treść o nieprzyjemnym zapachu. Grzybicę woszczynową łatwo poznać po obecności szaro-żółtych blaszek na skórze głowy, towarzyszą jej nieprzyjemnie pachnące rany z wysiękami, strupy i bliznowacenia.

Grzybica gładkiej skóry tułowia tzw. „grzybica gladiatora” rozwija się w wilgotnych fałdach skórnych na brzuchu, pod piersiami, pachami lub w pachwinach, przeważnie u osób otyłych oraz zawodników sportów kontaktowych. W tych miejscach panuje wyższa temperatura i jest wilgotno, dlatego chorobotwórcze grzyby mają dobre warunki do rozwoju. Grzybica skóry gładkiej objawia się ostrym stanem zapalnym, zaognionymi ranami o kształcie koła, które łuszczą się, pękają i boleśnie sączą. Osoby chore skarżą się ponadto na silny ból i pieczenie.

Grzybica paznokcia to trudna w leczeniu przypadłość. Jej objawy to zmiana zabarwienia płytki paznokciowej na żółty lub brunatny kolor. Paznokieć może się pogrubić w wyniku nagromadzenia się pod płytką namnożonych grzybów. Staje się kruchy, podatny na rozdwajanie i złamania. Chorobie może towarzyszyć zaczerwienienie wału paznokciowego i jego stan zapalny.

Profilaktyka grzybicy skóry to zdecydowanie lepsza opcja, niż leczenie choroby. Aby nie zarazić się, trzeba dbać o higienę osobistą, regularnie zmieniać skarpetki i ubrania na czyste. Dobrze, aby noszona odzież była bawełniana lub wykonana z innego materiału, który pozwala skórze oddychać. W domu oraz podczas wyjazdów lepiej korzystać z własnych ręczników oraz grzebienia, zamiast hotelowych lub dzieląc się z innymi domownikami. Podczas wizyt w sklepach obuwniczych, buty trzeba przymierzać na własną, czystą skarpetkę.

Jeśli występuje problem nadmiernego pocenia się skóry ciała lub stóp, aby ograniczyć negatywne działanie potu (mogą rozwijać się w nim szkodliwe patogeny), warto stosować talk lub specjalne spraye przeciwgrzybicze dostępne bez recepty. Preparaty można psikać bezpośrednio na stopy lub do butów. Odpowiednia higiena osobista i niechodzenie po wilgotnej podłodze w miejscach publicznych to skuteczne sposoby zapobiegania grzybicy skóry.

Grzybicę skóry najlepiej leczyć od momentu zaobserwowania jej objawów. Zwłoka może kosztować wydłużeniem czasu kuracji środkami farmaceutycznymi oraz wymagać zastosowania silniejszych preparatów. Małe ogniska grzybicze można wyleczyć stosując przeciwgrzybicze maści, kremy lub żele przez ok. 2-4 tygodnie. Rozległe zmiany wymagają leczenia doustnego, które może trwać nawet kilka miesięcy.

Pierwszym krokiem po stwierdzeniu symptomów grzybicy skóry powinna być wizyta u dermatologa i wykonanie badania mykologicznego. Polega ono na pobraniu wymazu ze zmienionej chorobowo skóry, albo zeskrobin spod paznokcia i hodowlę drobnoustrojów w warunkach laboratoryjnych. Na wyniki niestety trzeba poczekać tydzień lub dwa.

Na podstawie wyników badania mykologicznego powinny zostać dobrane leki przeciwgrzybicze skierowane przeciwko kontentemu gatunkowi grzyba. W zależności od stopnia nasilenia choroby mogą to być leki:

• o działaniu miejscowym (kremy, żele lub maści) zawierające: cyklopiroksolaminę, naftyfitynę, klotrimazol, mikonazol, ekonazol, flukonazol,
• doustne zawierające: terbinafinę, ketonazol.

Leczenie grzybicy skóry można wspomóc ziołami. Do przemywania ran sprawdzi się napar z szałwii lekarskiej, olejek z drzewa herbacianego i olejek lebiodkowy. Ich zastosowanie lepiej skonsultować ze specjalistą, aby nie zakłóciły właściwego leczenia, które niestety jest mozolne i trwa kilka tygodni. Co ważne nie należy go przerywać po złagodzeniu objawów, bowiem spowoduje to nawrót choroby. Każdorazowo kurację lekami trzeba doprowadzić do końca.

Po zakończonym leczeniu trzeba wymienić lub wysterylizować obuwie oraz skarpetki, aby nie doprowadzić do wtórnego zakażenia. Lepiej też wyprać ręczniki i ubrania w wysokiej temperaturze, lub wyprasować je żelazkiem.