Malaria – niechciana pamiątka z egzotycznej podróży. Sprawdź, jak objawia się malaria

Malaria jest chorobą tropikalną, która mimo postępu medycyny nadal stanowi bardzo duże zagrożenie dla zdrowia w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) co roku na tę chorobę zapada ok. 200 mln osób, z czego ok. 650 tys. umiera (dane nieoszacowane). Przy czym zdecydowanie najwięcej przypadków wystąpienia malarii odnotowywanych jest w krajach Afryki Subsaharyjskiej (m.in. w Czadzie, Nigerii, Kenii, Sudanie, Burkina Faso i Demokratycznej Republice Konga). Jak pokazują statystyki najwięcej zgonów na malarię, odnotowuje się wśród dzieci poniżej 5. roku życia.

Zobacz: Malaria to najczęstsza choroba zakaźna na świecie przenoszona przez komary. Co dwie minuty umiera na nią dziecko. Szczepionka jest już dopuszczona do użytku w Afryce

Malaria (zimnica, febra) jest groźną chorobą tropikalną, wywoływaną przez pasożyty – pięć gatunków jednokomórkowego pierwotniaka: zarodźca, w tym: ruchliwego, pasmowego, sierpowego, owalnego i małpiego. Stanowi ona zagrożenie zarówno dla rdzennych mieszkańców państw afrykańskich, jak i turystów podróżujących w egzotyczne zakątki świata. Wszystkie odnotowane przypadki malarii w Polsce są „importowane”. Do zakażenia człowieka tą chorobą dochodzi najczęściej za pośrednictwem samic komarów widliszek. Po ukąszeniu tego komara zarodniki zarodźca dostają się do krwiobiegu – część z nich jest unicestwiana przez leukocyty, a część z nich trafia do wątroby. Już niespełna po 30 minutach znikają one z krwiobiegu i rozwijają się w wątrobie przez ok. 1-3 tygodnie. Wraz z postępem choroby pasożyty zaczynają atakować krwinki czerwone i prowadzą do ich rozpadu. Wówczas zaczynają pojawiać się pierwsze objawy malarii. Okres wylęgania się choroby uzależniony jest od gatunku pierwotniaka – zazwyczaj jest to od 7 do 15 dni.

Do zakażenia człowieka malarią najczęściej dochodzi za pośrednictwem zarodźca ruchliwego i sierpowatego.

Objawy malarii pojawiają się dopiero po tygodniu lub dwóch od ukąszenia komara. Zazwyczaj pierwsze symptomy tej choroby są niespecyficzne i mogą przypominać grypę lub przeziębienie. Wśród głównych objawów malarii można wymienić:

• Dreszcze.
• Wysoką gorączkę (ok. 40 stopni Celsjusza).
• Intensywny ból głowy.
• Nudności i wymioty.
• Biegunkę.
• Obfite poty i gwałtowne obniżenie temperatury ciała (w ostatniej fazie choroby).
• Bóle mięśniowo-stawowe.
• Ból kręgosłupa.
• Zaburzenia świadomości.
• Poczucie duszności.
• Brak apetytu.

Nieodpowiednie leczenie lub leczenie podjęte zbyt późno może prowadzić do poważnych powikłań, których następstwem jest śmierć. Wśród nich można wymienić m.in.:

• Niewydolność nerek.
• Pęknięcie śledziony.
• Skaza krwotoczna, która charakteryzuje się nadmierną podatnością na krwawienia w obrębie skóry, błon śluzowych oraz układu pokarmowego i moczowo-płciowego.
• Niewydolność oddechową.
• Wstrząs anafilaktyczny.
• Malarię mózgową.
• Zaawansowaną niedokrwistość, która często towarzyszy skazie krwotocznej.

Malaria jest chorobą zakaźną, której można w znacznym stopniu zapobiec m.in. stosując się do rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Wśród nich dużą rolę odgrywa postępowanie prewencyjne, które obejmuje:

• Stosowanie siatek i moskitier osłonowych.
• Stosowanie w pomieszczeniach mieszkalnych sprayów przeciwinsektowych.
• Stosowanie naturalnych środków odstraszających komary przenoszone malarię m.in. olejku lawendowego, mięty i goździków.
• Chemioprewencję turystów i osób najbardziej zagrożonych (kobiet ciężarnych i niemowląt). Polega ona na profilaktycznym przyjmowaniu leków przeciwmalarycznych.
• Noszenie odzieży ochronnej (jasne ubrania z długim rękawem).
• Stosowanie sprayów, kremów i innych środków odstraszających owady bezpośrednio na skórę (najskuteczniejsze są preparaty zawierające syntetyczne DEET).
• Utrzymywanie stosunkowo niskiej temperatury w pomieszczeniach mieszkalnych.
• Unikanie miejsc największej aktywności komarów.

Diagnostyka malarii opiera się w głównej mierze na wywiadzie lekarskim i obserwacji objawów towarzyszących tej chorobie. Niepokojące symptomy po wyjeździe do krajów tropikalnych są podstawą do tego, by w diagnostyce różnicowej podejrzewać malarię. Ważnym elementem jest badanie rozmazów krwi obwodowej metodą Giemsy. W przypadku wystąpienia zimnicy wewnątrz krwinek czerwonych znajdują się pierwotniaki. Leczenie malarii polega na przyjmowaniu leków przeciwmalarycznych, wśród których należy wymienić:

• Pochodne chinoliny (chlorochina, amodiachina, prymachina), których nie należy stosować u kobiet w ciąży ze względu na wysokie ryzyko poronienia oraz u osób cierpiących na rzadką chorobę genetyczną – fawizm (niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej).
• Pochodne akrydyny, których działanie polega na zakłócaniu DNA pierwotniaków.
• Pochodne fenantrenu (chinina, halofantryna, lumefantryna).
• Pochodne biguanidu (np. prokwanil).
• Pochodne pirymidyny (np. pirymetamina).

Izabela Chudzicka-Strugała, lekarz rodzinny m.in. o walce z malarią:

Malaria występuje przede wszystkim w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Mowa tu przede wszystkim o:

• Afryce Północnej: Saharze Zachodniej, w której ryzyko zakażenia jest niewielkie i chemioprofilaktyka nie jest zalecana.
• Afryce Środkowej: Angolia, Czad, Demokratycznej Republice Konga, Gabonie, Gwinei Równikowej, Kamerun, Kongo, Republika Środkowoafrykańska, Sudan, Sudan Południowy, Zambia.
• Afryce Wschodniej: Burundi, Dżibuti, Erytrea, Etiopia, Kenia, Komory, Madagaskar, Mozambik, Rwanda, Somalia, Tanzania, Uganda.
• Afryka Zachodnia: Benin, Burkina Faso, Gambia, Ghana, Gwinea, Gwinea Bissau, Liberia, Mali, Niger, Nigeria, Senegal, Sierra Leone, Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Wyspy Zielonego Przylądka (od sierpnia do listopada).
• Afryka Południowa: Botswana (od listopada do czerwca), Lesotho, Namibia, Republika Południowej Afryki, Suazi, Zimbabwe.
• Ameryka Północna i Środkowa: Belize, Gwatemala, Honduras, Meksyk (niskie ryzyko), Nikaragua, Panama, Salwador.
• Karaiby: Dominikana (cały rok w zachodnich prowincjach).
• Ameryka Południowa: Boliwia, Brazylia, Ekwador, Gujana, Gujana Francuska, Kolumbia, Paragwaj, Peru, Wenezuela.
• Australia i Oceania: Marshalla Wyspy, Papua-Nowa Gwinea, Salomona Wyspy, Vanuatu.
• Azja Wschodnia: Chiny, Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Korea Południowa.
• Azja Południowo-Wschodnia: Filipiny, Indonezja, Kambodża, Laos, Malezja, Birma, Tajlandia, Timor Wschodni, Wietnam.
• Azja Południowa: Afganistan, Bangladesz, Bhutan, Indie, Nepal, Pakistan.
• Azja Północna i Środkowa: Tadżykistan.
• Bliski Wschód: Arabia Saudyjska, Iran, Jemen, Oman.
• Europa: Grecja (sporadycznie od maja do października).