Wysoka gorączka, dreszcze i bóle mięśni? To może być babeszjoza. „Malaria północy” zagraża zwierzętom i ludziom. Jak ją rozpoznać?

Babeszjoza to infekcja pasożytnicza pierwotniakami z rodzaju Babesia (Babesia divergens, Babesia microti, Babesia duncani). Zwykle przenoszona jest przez ukąszenie kleszcza. Rezerwuar patogenu stanowią zwierzęta: bydło, jelenie, psy i gryzonie. Po przeniknięciu do krwiobiegu mikroskopijne pasożyty atakują czerwone krwinki.

U zwierząt zidentyfikowano wiele różnych gatunków pierwotniaków Babesia, ale tylko część z nich wykryto u ludzi. Babesia microti, która zwykle infekuje myszy białonogie i inne małe ssaki, jest głównym gatunkiem, który został znaleziony u osób chorych w Stanach Zjednoczonych. Wykryto też sporadyczne przypadki spowodowane przez inne gatunki Babesia.

Wektorami patogenu są zazwyczaj kleszcze w stadium młodej nimfy występujące głównie wiosną i latem na obszarach pokrytych lasami, trawą lub zaroślami. Inne, zdecydowanie rzadsze drogi zarażenia babeszjozą, to otrzymanie zanieczyszczonej krwi podczas transfuzji lub przeniesienie pierwotniaka z zakażonej matki na jej dziecko w czasie ciąży lub porodu.

Choć babeszjoza kojarzona jest głównie jako choroba odkleszczowa psów, także ludzie mogą ulec zakażeniu po kontakcie z tym pierwotniakiem. W niektórych rejonach Stanów Zjednoczonych zgłaszanych jest nawet kilkaset przypadków rocznie. W całej Europie, w tym w Polsce, jest ona diagnozowana dość rzadko, ale badania przeprowadzone przez polskich naukowców wykazały, że częstotliwość występowania rodzaju Babesia u kleszczy w Polsce może sięgać nawet 5 proc. ich populacji.

Nasilenie występowania wszystkich chorób odkleszczowych zmieniało się na przestrzeni ostatnich lat. Ma na to wpływ kilka czynników:

• zmiany klimatyczne wpływające na zasięg występowania kleszczy,
• rozwój turystyki,
• zmiana stylu życia na bardziej aktywny,
• rozwój handlu zwierzętami.

Mimo, że do infekcji dochodzi zazwyczaj po ukąszeniu kleszcza, wiele osób może nie pamiętać tego faktu, ponieważ odpowiedzialne za zakażenie nimfy są bardzo małe – mniej więcej wielkości ziarnka maku. Choroba często przebiega bezobjawowo lub skąpobjawowo – pod postacią łagodnej infekcji.

U niektórych pojawiają się jednak symptomy takie jak:

• gorączka,
• dreszcze,
• zlewne poty,
• bóle głowy,
• bóle ciała,
• utrata apetytu,
• nudności,
• zmęczenie.

Ponieważ pasożyty Babesia infekują i niszczą czerwone krwinki, babeszjoza może wywoływać szczególny rodzaj anemii zwany niedokrwistością hemolityczną. Może on prowadzić do rozwoju żółtaczki (zażółcenia skóry) i wystąpienia ciemnego koloru moczu w wyniku niewydolności nerek lub wątroby.

Ciężki przebieg choroby może prowadzić m.in. do obrzęku płuc, a nawet do śmierci. Może pojawić się także:

• niskie i niestabilne ciśnienie krwi,
• małopłytkowość,
• rozsiane krzepnięcie wewnątrznaczyniowe.

Jednym sposobem na potwierdzenie wystąpienia babeszjozy jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych. Najczęściej wykonuje się je u osób, u których wcześniej stwierdzono inną chorobę odkleszczową, bądź podróżowały do miejsca, w którym występuje ognisko choroby, albo znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka.

Rozpoznanie ustala się na podstawie wyniku badania mikroskopowego rozmazu krwi barwionego metodą Wrighta lub Giemsy, bądź na podstawie amplifikacji materiału genetycznego metodą PCR.

Leczenie babeszjozy często nie jest konieczne. Jeśli jednak choroba ma ciężki przebieg, powinno przebiegać dwutorowo. Polega przede wszystkim na jednoczesnym podawaniu antybiotyków (azytromycyny) i leków przeciwpasożytniczych (atowakwonu). W ciężkich przypadkach konieczna może być hospitalizacja i podanie mocniejszych leków, a nawet transfuzja krwi.

Czasami przebieg babeszjozy bywa ciężki, a problem ten dotyczy głównie pacjentów z grup podwyższonego ryzyka, czyli osób:

• z upośledzoną odpornością (chore na nowotwory lub AIDS),
• z poważnym chorobami nerek lub wątroby,
• po usunięciu śledziony,
• w podeszłym wieku,
• kobiet w ciąży.

Śmiertelność w tej grupie może sięgać nawet 21 proc., podczas gdy u pacjentów o pełnej odporności wynosi 6-9 proc.

Uniknięcie zakażenia pasożytami Babesia wiąże się przede wszystkim z zachowaniem środków ostrożności podczas spacerów w terenach leśnych i porośniętych bujną roślinnością.

Należy:

1. Zakładać ubrania, które maksymalnie zasłaniają ciało – czapkę, bluzkę z długim rękawem, spodnie z długimi nogawkami i wysokie buty.
2. Wybierać jasną odzież, na której łatwo zauważyć kleszcze. Ciemne kolory natomiast je przyciągają.
3. Używać środków ochrony przed insektami, czyli repelentów – zarówno tych na ciało, jak i na odzież.
4. Sprawdzać po każdym spacerze, czy na ciele (swoim, dziecka lub zwierzęcia) nie znalazły się kleszcze.