Hantawirus – groźny patogen, który może być śmiertelny. Jak się przenosi i jakie daje objawy? Dowiedz się, jak się przed nim chronić

Według amerykańskiego Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) hantawirus nie jest nowym patogeenem. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą już z 1976 roku. Nazwa wzięła się od rzeki Hantan w Korei Południowej, gdzie po raz pierwszy wirus ten został odkryty przez Ho-Wanga Lee. Hantawirusy w obu Amerykach są znane jako „hantawirusy Nowego Świata” i u ludzi mogą powodować hantawirusowy zespół płucny (HPS). Z kolei tzw. hantawirusy Starego Świata występują głównie w Europie Wschodniej i Azji – te mogą powodować gorączkę krwotoczną z zespołem nerkowym (HFRS). Hantawirusy są przenoszone przez gryzonie, które same nie zapadają na choroby wywołane tymi patogenami.

Hantawirusowy zespół płucny (HPS) to ciężka, czasami śmiertelna choroba układu oddechowego spowodowana zakażeniem hantawirusami. Przypadki HPS potwierdzono w do tej pory w obu Amerykach, w tym w USA, Kanadzie, Argentynie, Boliwii, Brazylii, Chile, Panamie, Paragwaju i Urugwaju.

Jak można się zakazić hantawirusem? Przypadki zakażenia ludzkim hantawirusem zdarzają się sporadycznie. Zwykle dochodzi do nich na obszarach wiejskich, ponieważ lasy, pola i farmy to idealne siedlisko dla gryzoni, które przenoszą tego wirusa. Obszary wokół domu lub pracy, w których mogą żyć te zwierzęta (np. domy, stodoły, budynki gospodarcze i szopy) są potencjalnymi miejscami, w których ludzie mogą być narażeni na zakażenie tym wirusem. Każdy, kto wejdzie w kontakt z gryzoniami roznoszącymi hantawirusy, może zapaść na HPS.

Do tej pory nie odnotowano żadnych przypadków HPS w Stanach Zjednoczonych, których przyczyną mogło być przeniesienie wirusa z jednej osoby na drugą. Wśród pracowników służby zdrowia w USA, którzy byli narażeni na zakażenie hantawirusem przez kontakt z chorymi, żaden z nich nie wykazał objawów choroby.

Istnieją jednak doniesienia z Chile i Argentyny, gdzie odnotowano rzadkie przypadki przeniesienia wirusa między ludźmi.

Wczesne objawy hantawirusowego zespołu płucnego obejmują:

• zmęczenie,
• gorączkę,
• bóle mięśni (szczególnie w dużych grupach mięśni: ud, bioder, pleców, a czasem także ramion).

Mogą również występować:

• bóle głowy,
• zawroty głowy,
• dreszcze,
• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• bóle brzucha.

Od 4 do 10 dni po początkowej fazie choroby pojawiają się późne objawy HPS. Należą do nich:

• kaszel,
• duszność,
• ucisk w okolicach klatki piersiowej.

HPS może być śmiertelny. Współczynnik śmiertelności dla tej choroby wynosi około 38 proc.

Rozpoznanie HPS we wczesnym stadium choroby jest trudne. Początkowe objawy, takie jak gorączka, bóle mięśni i zmęczenie można łatwo pomylić z grypą. Jednak jeśli pacjent obserwuje u siebie typowe dla HPS symptomy, a w dodatku mógł być narażony na kontakt z gryzoniami (zwłaszcza w regionach, gdzie występuje ta jednostka chorobowa) można z dużym prawdopodobieństwem podejrzewać hantawirusowy zespół płucny.

Jeżeli osoby zarażone zostaną wcześnie zdiagnozowane i otrzymają odpowiednią opiekę medyczną, istnieją duże szanse na całkowite wyzdrowienie. Na oddziale intensywnej terapii pacjenci są zaintubowani i otrzymują tlenoterapię, co pomaga przejść ciężką niewydolność oddechową. Im wcześniej pacjent zostanie objęty intensywną opieką, tym lepiej.

Gorączka krwotoczna z zespołem nerkowym (HFRS) to grupa klinicznie podobnych chorób spowodowanych przez hantawirusy z rodziny buniawirusów. HFRS obejmuje choroby takie jak koreańska gorączka krwotoczna, epidemiczna gorączka krwotoczna i nefropatia epidemiczna. Serotypy hantawirusa (jego odmiany) wywołujące HFRS to:

• Hantaan,
• Dobrava,
• Saaremaa,
• Seul.
• Puumala.

HFRS występuje na całym świecie. Wirus Haantan jest jednak szeroko rozpowszechniony głównie we wschodniej Azji, szczególnie w Chinach i Korei, a także w Rosji. Wirus Puumala występuje w Skandynawii, Europie Zachodniej i zachodniej Rosji. Wirus dobrawski przede wszystkim na Bałkanach, a wirus Seul – na całym świecie. Saaremaa rozprzestrzeniła się zaś w Europie Środkowej i Skandynawii.

Ludzie mogą zarazić się hantawirusem i zachorować na HFRS po ekspozycji na mocz, odchody lub ślinę zarażonych gryzoni (do zakażenia wystarczy nawet aerozol tych wydzielin zawieszony w powietrzu). Zarażenie wirusem następuje, gdy zainfekowany mocz lub inne odchody zostaną wprowadzone bezpośrednio np. do skaleczonej skóry, błon śluzowych oczu, nosa bądź ust. Groźne jest także ukąszenie przez gryzonia. Przeniesienie z jednego człowieka na drugiego może nastąpić, ale jest niezwykle rzadkie.

Objawy gorączki krwotocznej z zespołem nerkowym (HFRS) zwykle rozwijają się w ciągu 1 do 2 tygodni po ekspozycji na materiał zakaźny. W rzadkich przypadkach rozwój może potrwać nawet do 8 tygodni. Początkowe objawy zaczynają się nagle i obejmują:

• intensywne bóle głowy,
• bóle pleców i brzucha,
• gorączkę,
• dreszcze,
• nudności,
• niewyraźne widzenie.

Osoba zakażona może doświadczyć zaczerwienienia twarzy, zapalenia lub zaczerwienienia oczu, a także wysypki.

Później mogą wystąpić też inne objawy:

• niskie ciśnienie krwi,
• ostra niewydolność krążenia,
• ostra niewydolność nerek.

Nasilenie choroby różni się w zależności od wirusa powodującego infekcję. Czas leczenia może potrwać od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy.

W zależności od tego, który typ hantawirusa powoduje HFRS, śmiertelność kształtuje się na poziomie od 1 proc do 15 proc.

W leczeniu gorączki krwotocznej z zespołem nerkowym praktykowaną formą terapii jest leczenie wspomagające. Obejmuje ono:

• utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia i poziomu elektrolitów,
• utrzymywanie prawidłowego poziomu tlenu i ciśnienia krwi,
• ewentualne leczenie wszelkich wtórnych infekcji.

Czasami konieczna może być dializa. Odpowiednio wcześnie podana rybawiryna (lek przeciwwirusowy) może zapobiec poważnym powikłaniom w wyniku tej choroby.

Pomimo wielu badań nad szczepionkami przeciwko hantawirusowi, do tej pory żadna z nich nie została oficjalnie zaakceptowana przez WHO. W Chinach i Korei Południowej stosowana jest szczepionka przeciw wirusom Hantaan oraz Seul, jednak niektórzy badacze podają w wątpliwość ich skuteczność. Do dziś nie potwierdzono, czy zmniejszenie liczby zachorowań w tych krajach jest spowodowane szczepieniami czy efektem edukacji społeczeństwa bądź kwestią przypadku.

Podstawowa strategia zapobiegania zakażeniom hantawirusem to kontrola populacji gryzoni na obszarach, na których zamieszkują ludzie. Zwierzęta te powinny być zwalczane w domach i budynkach gospodarczych. Należy też bezwzględnie unikać bezpośredniego kontaktu z nimi oraz ich wydzielinami. Sprzątając miejsca, w których mogły bytować gryzonie, należy zachowywać szczególne środki bezpieczeństwa i ochrony.

Chociaż hantawirus wywołuje poważne choroby, które wyróżniają się stosunkowo wysokim współczynnikiem śmiertelności, a co pewien czas w mediach możemy usłyszeć o zgonach w wyniku tego zakażenia (jak w przypadku żony Gene'a Hackmana, Betsy Arakawy), warto zachować spokój. Hantawirus z reguły nie przenosi się między ludźmi (poza wyjątkowo rzadkimi przypadkami, prawdopodobnie w zależności od serotypu wirusa). Co więcej, jest to patogen znany od niemal 50 lat, a naukowcy mają na jego temat dużą wiedzę. W Polsce zanotowano jedynie kilka przypadków chorób wywołanych hantawirusem, można więc wywnioskować, że jego zakaźność jest niewielka.

Źródła: 1, 2, 3.